Tự chủ trong điều kiện "khó"
PGS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, Bệnh viện Bạch Mai là 1 trong 2 bệnh viện thực hiện Nghị quyết 33/NQ-CP ngày 19/5/2019 của Chính phủ về tự chủ bệnh viện. Thực tế, trước khi thực hiện theo Nghị quyết 33/NQ-CP Bệnh viện Bạch Mai và rất nhiều bệnh viện khác đang thực hiện tự chủ nhiều năm nay. Tuy nhiên, mức độ tự chủ, chi thường xuyên khác nhau, chưa có bệnh viện nào tự chủ toàn diện.
Năm 2020, Bệnh viện Bạch Mai bắt đầu thực hiện tự chủ trước vô vàn khó khăn. Thứ nhất, dịch Covid-19 đã ảnh hưởng đến tất cả hệ thống y tế, trong đó có Bệnh viện Bạch Mai.
15 năm qua, Bệnh viện Bạch Mai thực hiện tự chủ theo Nghị định 43 của Chính phủ, tức là tự chủ chi thường xuyên. Tuy nhiên, hầu hết thiết bị y tế trong Bệnh viện Bạch Mai thực hiện theo đề án liên doanh liên kết. Năm 2019, Bệnh viện được thanh tra, kiểm tra toàn diện, phát hiện thiếu sót, sai phạm tới công tác liên doanh liên kết tại Bệnh viện.
Vì vậy, khi bắt tay vào tự chủ toàn diện, thì những đề án đã hết hợp đồng thì được dừng lại; Các đề án còn hợp đồng thì vướng vào các thủ tục pháp lý, vướng vào sai phạm. Thậm chí, có 11/27 đề án được Thanh tra Chính phủ kiểm tra thì có sai phạm và đã chuyển cơ quan cảnh sát điều tra. Do vậy, 11/27 đề án vướng, dẫn đến các thiết bị y tế trong Bệnh viện Bạch Mai thiếu trầm trọng.
Nhưng 2 năm thực hiện thí điểm tự chủ chính thức là 2020, 2021 không bộc lộ ra việc thiếu này do số lượng bệnh nhân giảm nhiều vì dịch. Tuy nhiên, bắt đầu đến quý II/2022 khi dịch bệnh được kiểm soát thì số lượng bệnh nhân tăng lên đột biến, lúc đó bộc lộ tình trạng thiếu trang thiết bị rất nhiều, ví dụ như toàn bộ hệ thống thiết bị siêu âm, nội soi.
Với điều trị ung thư, từ năm 2019 trở về trước, Bạch Mai là một trong số những bệnh viện sớm có thiết bị đồng bộ cho chẩn đoán ung thư. Tuy nhiên, từ năm 2020 đến nay, toàn bộ thiết bị này là số 0 tròn trĩnh. Tức là toàn bộ thiết bị như cộng hưởng từ, máy xạ trị gia tốc, máy phẫu xạ hiện tại có những cái đã hết hợp đồng, có những cái vướng vào thủ tục pháp lý. Cả hệ thống thiết bị y tế phục vụ phẫu thuật như robot Rosa, kính hiển vi phẫu thuật, hệ thống phẫu thuật nội soi hoặc không hoạt động hoặc hết hợp đồng liên doanh liên kết, phải đắp chiếu.
"Nguyên nhân do cơ chế ký kết các hợp đồng liên doanh liên kết còn lỏng lẻo, văn bản pháp quy chưa rõ ràng, nên khi được các cơ quan kiểm tra thì có những sai phạm. Do vậy, không có nhà đầu tư nào tiếp tục ký kết hợp đồng", ông Cơ nói.
PGS.TS Đào Xuân Cơ, Giám đốc Bệnh viện Bạch Mai
Về tình hình tài chính, ông Cơ cho biết hơn 2 năm qua khi thực hiện thí điểm tự chủ và ảnh hưởng của dịch bệnh, toàn bộ nguồn ngân sách của bệnh viện hiện tại rơi vào tình trạng thiếu. Những mục như chi thường xuyên, chi lương thưởng cho cán bộ, nhân viên không đủ.
Do thiếu thốn trang thiết bị, bệnh viện phải bố trí lại ca kíp làm việc. Số bệnh nhân ngoại trú tăng lên đột biến 6.000 đến 8.000 người đến khám, có ngày 10.000 người đến khám nên Bệnh viện phải bố trí lại ca kíp. Cán bộ y tế ở nơi xa phải ra khỏi nhà lúc 3-4h sáng, 5h sáng phải đến Bệnh viện. Các máy chiếu chụp tập trung ngoại trú ca sáng, nội trú ca chiều, để đảm bảo không từ chối bệnh nhân nào. Đấy là giải pháp Bệnh viện ứng phó trước tình trạng thiếu thiết bị.
Khó nhất là nguồn tài chính chênh lệch thu chi để duy trì hoạt động của Bệnh viện là rất thấp. Bệnh viện mặc dù thí điểm tự chủ toàn diện nhưng toàn bộ giá dịch vụ kỹ thuật y tế Bệnh viện thu hầu hết đúng bằng giá BHYT.
Mặc dù được tự chủ toàn diện nhưng Bệnh viện chưa bao giờ được tự chủ về giá, hoàn toàn thực hiện theo quy định pháp quy. Bệnh viện xác định mình là bệnh viện công lập, tuyến cuối với nhiệm vụ quan trọng là tiếp nhận người bệnh tuyến cuối từ tất cả các tỉnh phía bắc chuyển về, các bệnh viện ở Hà Nội chuyển đến. Trên 90% bệnh nhân là người hưởng BHYT, trong số này có nhiều người nghèo, người có công, người vùng sâu vùng xa. Vì vậy, Bệnh viện không thu thêm bất cứ nguồn thu nào, giá thu đúng bằng giá bảo hiểm y tế.
Chênh lệch thu chi không có, bởi giá BHYT đã xây dựng cũng khá lâu, chỉ thu một phần viện phí, tức là chỉ thu 4/7 yếu tố cấu thành viện phí. Bệnh viện mặc dù đông bệnh nhân nhưng tất cả các khoản phải chi tất, từ chi cho con người, chi đầu tư xây dựng, mua sắm trang thiết bị, duy trì bảo dưỡng. Thu không đủ để chi.
Do nguồn thu giảm, nên thu nhập của nhân viên y tế giảm mạnh. Vì thế, nhiều người chuyên môn nghiệp vụ tốt, tay nghề cao đã rèn luyện ở bệnh viện 5-10 năm được các bệnh viện tư nhân mời sang làm việc. Trong năm 2020-2021, số lượng khoảng 200 cán bộ, từ tháng 1/2022 đến nay, có 110 cán bộ giỏi, kể cả khối hậu cần, kế toán chuyển đi do chi trả, đãi ngộ không xứng đáng.
Khó do cơ chế
PGS.TS Đào Xuân Cơ cho rằng, khó là khó ở cơ chế. Bệnh viện đã báo cáo Chính phủ, Bộ Y tế rằng cần cơ chế hoạt động làm sao công khai, minh bạch để thực hiện nhiệm vụ chính trị với 3 nhiệm vụ: Tiếp nhận những bệnh nhân nặng từ các tỉnh; đào tạo nguồn nhân lực; nghiên cứu và ứng dụng đề tài khoa học, cập nhật kỹ thuật mới hiện đại trước khi chuyển giao cho tuyến sau. Chúng tôi cần cơ chế chính sách phù hợp.
Nhân viên y tế chăm sóc người bệnh
"Trong Nghị quyết 33 của Chính phủ, tự chủ toàn diện thì được tự chủ về giá. Nhưng chúng ta chưa có luật về giá. Tự chủ về giá là chúng ta xây dựng về giá nhưng giá ở bệnh viện công lập vẫn phải tuân thủ quy định. Bệnh viện công lập phải phục vụ an sinh xã hội chứ không thể nâng giá lên để thu được", ông Cơ nói.
Trả lời câu hỏi vì sao trước đây Bệnh viện Bạch Mai không khó khăn về tài chính, ông Cơ cho biết những năm 2019 trở về trước bệnh viện thực hiện liên doanh, liên kết nên thu giá là giá liên doanh, liên kết. Nhưng khi kiểm tra thì cái này vướng vì không có văn bản hướng dẫn thu giá liên doanh, liên kết rõ ràng. Do vậy khi làm rất dễ vướng và dễ sai phạm.
Ông Cơ cho rằng, xã hội hóa y tế là chủ trương hoàn toàn đúng và tự chủ toàn diện bệnh viện thì chắc chắn phải xã hội hóa. Trong xã hội hóa, các vấn đề liên doanh liên kết, thuê địa điểm, thuê máy móc thiết bị y tế… phải có văn bản pháp quy hết sức chặt chẽ để có hành lang pháp lý chuẩn. Nếu không có hàng lang pháp lý thì cái khó nhất của tự chủ bệnh viện là ngại làm, không dám làm. Vấn đề là chưa có văn bản pháp quy, chưa có cơ chế, chính sách rõ ràng để hoạt động. Nếu làm chúng ta rất dễ vướng vào những sai phạm.
Mong được tự chủ mức độ 2 theo Nghị định 60
Sau khi dừng thực hiện thí điểm tự chủ toàn diện, một vấn đề đặt ra là Bạch viện Bạch Mai sẽ hoạt động theo cơ chế nào?. Về vấn đề nay, PGS.TS Đào Xuân Cơ cho rằng, cơ quan chức năng nên cho phép bệnh viện tự chủ ở mức độ 2, theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP, ngày 21/6/2021 (Đơn vị sự nghiệp công tự bảo đảm chi thường xuyên).
"Tôi mong muốn dù bệnh viện tự chủ thế nào đi nữa thì vẫn phải là bệnh viện công lập của dân, cần được sự hỗ trợ chung tay. Nhất là sự hỗ trợ từ Chính phủ, từ Bộ Y tế và thậm chí từ các doanh nghiệp, từ các nhà hảo tâm để xây dựng bệnh viện đầy đủ điều kiện cả về cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân lực tốt. Từ đó, để phục vụ chăm sóc người dân, đảm bảo an sinh xã hội", PGS.TS Đào Xuân Cơ chia sẻ.