Đột quỵ não hay tai biến mạch máu não, xảy ra khi việc cung cấp máu lên một phần bộ não bị đột ngột ngừng trệ.
Khi điều này xảy ra, các tế bào não bị thiếu oxy và bắt đầu chết. Khi các tế bào não chết, các khả năng xảy ra là người bị đột quỵ não sẽ bị liệt nửa người, mất trí nhớ, mất kiểm soát một phần cơ thể hoặc có thể tử vong.
Đột quỵ não đã và đang trở thành vấn đề quan trọng của y học. Theo Hội Phòng chống tai biến mạch máu não Việt Nam, khoảng 200.000 người Việt Nam đột quỵ mỗi năm có liên quan tới mỡ máu tăng cao thường xuyên và con số này vẫn đang không ngừng tăng lên.
Mức độ đột quỵ não như thế nào?
Theo thống kê của Hội Phòng chống tai biến mạch máu não Việt Nam, hàng năm có khoảng 200.000 người Việt Nam bị đột quỵ não do biến chứng của mỡ máu cao thường xuyên, trong đó 50% bị tử vong hoặc chấp nhận cuộc sống tàn phế suốt đời, một nửa còn lại của tăng mỡ máu không bao giờ khỏe mạnh như khi chưa bị tăng mỡ máu.
Một thống kê khác của Viện Dinh dưỡng Việt Nam, có đến 29% người trưởng thành Việt Nam bị mỡ máu tăng cao (tỉ lệ này dân thành thị chiếm 44,3%), tức là cứ gần 3 người, có một người máu mỡ cao.
71% số người mắc chứng mỡ máu cao không biết biến chứng tai hại của bệnh
Mỡ máu tăng cao thường xuyên và gây đột quỵ não không chỉ có ở Việt Nam, ở Mỹ, thống kê năm 2000 cho thấy có khoảng 700.000 người bị đột quỵ trong đó có 500.000 trường hợp mới mắc và 220.000 tử vong. Dự báo năm 2025 sẽ có khoảng 18,7% người Mỹ trên 65 tuổi bị đột quỵ do tăng mỡ máu (Gorelick, 2002).
Theo nghiên cứu dịch tễ học, ở Việt Nam có 90 triệu dân, tỉ lệ mới mắc mỡ máu cao mỗi năm 153.000 trường hợp, tỉ lệ tử vong 117.900 trường hợp, tỉ lệ đang sống 547.000 người.
Tại Viện Tim mạch Bệnh viện Bạch Mai, thống kê cho thấy tỉ lệ đột quỵ não tăng hàng năm. Tại Trung tâm đột quỵ Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, từ 1/2003 - 6/2012 có trên 6.000 bệnh nhân đột quỵ nằm điều trị.
Tại Khoa bệnh lý mạch máu não Bệnh viện 115, số bệnh nhân đột quỵ não tiếp nhận không ngừng tăng, năm 2005 nhận 1.210 bệnh nhân nhưng 2013 nhận 7.923 bệnh nhân, các bệnh viện khác con số đều tăng. Nguy hiểm nhất là đột quỵ não xảy ra đột ngột, không dự đoán được.
Vì sao mỡ máu tăng cao thường xuyên sẽ có nguy cơ gây đột quỵ não?
Mỡ máu cao kéo dài sẽ gây xơ vữa động mạch, nhất là động mạch nuôi não, động mạch nuôi tim (động mạch vành).
Xơ vữa động mạch là tình trạng mạch máu bị xơ cứng, kém đàn hồi do những mảng xơ vữa làm lòng mạch dần dần hẹp lại, ngăn cản dòng máu đi nuôi các cơ quan trong cơ thể nhất là não, tim, thận hoặc có thể tạo điều kiện cho một số thành phần hữu hình của máu bám vào mảng xơ vữa làm cho lòng động mạch càng hẹp và càng dễ bị tắc nghẽn, thậm chí mảng xơ vữa bị bong ra đi theo dòng máu và bị ngưng lại nơi dòng máu nhỏ, từ đó gây ra nhiều biến chứng tim mạch nguy hiểm nhất là đột quỵ não, nhồi máu cơ tim.
Nếu không kịp thời cấp cứu có thể tử vong hoặc nếu qua khỏi cơn nguy kịch (tai biến mạch máu não) sẽ để lại di chứng nặng nề (liệt, rối loạn tâm thần…).
Mỡ máu cao kéo dài sẽ gây xơ vữa động mạch
Đề phòng mỡ máu cao
Mỡ máu cao, nếu phát hiện sớm, đa số các trường hợp chỉ cần điều chỉnh chế độ ăn, sinh hoạt điều độ là tỉ lệ mỡ trong máu gần như trở lại bình thường. Trường hợp không đáp ứng được, cần phải dùng thuốc, kết hợp điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt cho hợp lý.
Vì vậy, nên hạn chế ăn các loại thức ăn có chứa các chất béo và cholesterol như: bơ, sữa toàn phần, thịt xông khói, dầu dừa, dầu quả cây cọ, các phủ tạng động vật, lòng động vật, da (gà, vịt, ngỗng), các loại thịt đỏ (trâu, bò, chó…), tôm. Hạn chế dùng các loại thực phẩm chiên rán, nhất là chiên rán với loại dầu, mỡ đã sử dụng nhiều.
Với người bị béo phì nên có chế độ giảm béo (chế độ ăn, uống, vận động cơ thể một cách đều đặn, bài bản). Giảm béo nên tiến hành một cách từ từ, không nóng vội, không dùng các loại dược phẩm, thuốc nam, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, chưa được phép của nhà chức trách. Hạn chế hoặc bỏ rượu, bia khi đã tăng mỡ máu.
Bên cạnh chế độ dinh dưỡng hợp lý cần vận động cơ thể thường xuyên và đúng bài bản. Thông dụng là tập thể dục buổi sáng, chơi các môn thể thao nhẹ hoặc đi bộ.
Đi bộ nên thực hiện khoảng 60 phút hàng ngày, chia làm 3 - 4 lần, mỗi lần từ 15 - 20 phút, không nên đi bộ một lúc 60 phút, không đi bộ vào lúc trời nắng hoặc mưa, lạnh, tối. Nên đi bộ quanh bờ hồ (nếu có hồ sạch), đường mát mẻ, có bóng cây che nắng, không có xe ô tô, xe máy đi qua là tốt nhất.
Hạn chế ăn các loại thức ăn có chứa các chất béo và cholesterol
Làm thế nào để phòng tránh đột quỵ?
Biến chứng đột quỵ do mỡ máu cao không có bất kỳ một dấu hiệu báo trước nào. Trong quá trình mắc và phát triển máu nhiễm mỡ, các biến chứng xảy ra cũng rất âm thầm, song hành. Cơn đột quỵ não xảy ra cũng đến rất nhanh và bất ngờ, đột ngột để lại di chứng khôn lường chỉ trong vài phút đến vài giờ nếu không được cấp cứu kịp thời.
Tuy nguy hiểm như vậy nhưng có đến 71% số người mắc chứng mỡ máu cao, đều không biết biến chứng tai hại của bệnh mỡ máu cao cũng như cách phòng tránh và điều trị bệnh mỡ máu cao.
Cộng với sự hiểu biết còn hạn chế của một số người bị tăng mỡ máu là “mỡ máu cao không gây chết người ngay lập tức”, vì vậy, họ không khám bệnh, không uống thuốc hoặc uống thuốc không theo chỉ định của bác sĩ khám bệnh.
Một số uống thuốc nhưng do có một số tác dụng phụ nên uống không thường xuyên hoặc bỏ thuốc. Vì vậy, người bị mỡ máu cao cần được khám bệnh định kỳ, trên cơ sở đó bác sĩ sẽ điều chỉnh thuốc cho hợp lý.
Người bệnh không nên tự động thay đổi liều lượng hoặc thay đổi thuốc, đặc biệt không nghe theo lời khuyên của những người không có chuyên môn về y học hoặc lời khuyên của những người bán thuốc vì lợi nhuận của họ chứ không phải vì bệnh tật của mình.