Thuốc lá điện được nộp bằng sáng chế đầu tiên vào năm 1963, nhưng sau đó rơi vào quên lãng cho đến 2013 mới có phiên bản thương mại. Đó cũng là giai đoạn tác hại của thuốc lá được tuyên truyền rộng rãi, do vậy thuốc lá điện ra đời đã bắt đúng nhu cầu của những người muốn cai nghiện thuốc lá, những người thích nicotin nhưng vẫn sợ, và cả những người chưa hút thuốc bao giờ.
Thuốc lá điện được quảng cáo là dùng nhiệt để đốt nóng tinh dầu cho người sử dụng hít vào phổi (không phải hít khói như thuốc lá truyền thống) nên thơm, sạch, và "sang", giúp thư giãn và hưng phấn trí óc" nhưng không gây nghiện.
Aubree Butterfield, 25 tuổi ở Ogden, bang Utah (Hoa Kỳ) nhập viện vì viêm phổi lipid sau ba năm hút vaping liên tục. Trước đó, cô liên tục thở dốc, rồi đến tháng cuối cùng trước khi nhập viện thì bị nôn mửa và ho ra máu.
Aubree chưa bao giờ hút một điếu thuốc lá truyền thống nào nhưng bây giờ mỗi khi ngủ hoặc làm việc lặt vặt cô lại phải mang một bình oxy theo người.
Giới trẻ, nhiều người rất thích thuốc lá điện này. Quả thật dung dịch chứa nicotine trong thuốc lá điện tử thải ra ít chất độc hại hơn so với thuốc lá truyền thống. Đơn cử như chất nitrosamines trong thuốc lá điện tử thấp hơn 1.400-1.800 lần so với thuốc lá truyền thống (tỷ lệ này trong thuốc lá Marboro là cao nhất-1.800).
Nhưng từ cách đây vài năm, giới nghiên cứu đã bắt đầu đưa ra những kết quả nghiên cứu cho thấy thuốc lá điện tử không phải vô hại.
Hoa Kỳ cảnh báo suy hô hấp do thuốc lá điện
Mới đây nhất, vào cuối tuần trước, ngày 30/8/2019, AAP (American Academy of Pediatrics-Viện Hàn lâm nhi khoa Hoa Kỳ) cũng đã có khuyến cáo về thuốc lá điện tử.
Còn tuần trước, CDC (Center for Disease Control and Preventions-Trung tâm Kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ) đã khuyến cáo cẩn thận với thuốc lá điện (vaping) vì ngày càng xuất hiện nhiều các trường hợp viêm phổi, suy hô hấp do thuốc lá điện, và đặc biệt tăng vọt trong thời gian gần đây.
Hiện tại con số thống kê đã lên đến 215 trường hợp; trong đó có một người tử vong. Viêm phổi lipid do thuốc lá điện đã được ghi nhận trong nhiều trường hợp như cô gái 25 tuổi phải đeo bình oxy nhiều tháng và người cha của 3 đứa con ở tiểu bang Utah hôn mê vì suy hô hấp.
Nghiêm trọng hơn, Sở y tế thành phố Milwauke khuyến cáo dân chúng lập tức ngưng hút cần sa lỏng và dầu CBD (Cannabidiol) bằng thuốc lá điện vì trong vùng này gần đây đã có 16 trường hợp phải nhập viện.
Tác giả: BS Trương Hoàng Hưng tốt nghiệp Đại học Y Dược TP HCM năm 2000, sau đó làm nội trú Nhi khoa tại Đại học Y Dược TP HCM và Texas Tech University (TTU). Hiện đang hành nghề BS Nhi khoa và BS giảng dạy lâm sàng tại TTU, Texas, Hoa Kỳ.
Trong các trường hợp viêm phổi liên quan đến thuốc lá điện, nguyên nhân được tìm thấy là do lipid.
"Phổi nhiễm mỡ"
Viêm phổi lipid (lipoid pneumonia) là loại viêm phổi khi phế nang phổi có nhiều chất lipid nội sinh hay từ bên ngoài. Bệnh này hay gặp ở người già uống nhiều thuốc nhuận trường hay thuốc ho cảm có dầu (mineral oil) và vô tình hít sặc vào phổi.
Trong một trường hợp được báo cáo trên tạp chí BMJ, một phụ nữ 34 tuổi bị viêm phổi nặng suy hô hấp phải nhập viện. Hình ảnh CT scan cho thấy cô có đốm tròn trắng trong phổi. Khi rửa nhu mô phổi để thu thập tế bào xét nghiệm thì thấy hình ảnh các thực bào chứa đầy mỡ.
Mỡ khi vào trong phổi thì cơ thể không thể tự hấp thu mà phải nhờ các thực bào "ăn" từ từ. Quá trình này tạo ra phản ứng viêm và làm phù nề, dày thành phế nang, phế quản gây viêm phổi. Mọi người hay nghe nói gan nhiễm mỡ làm viêm gan, thì viêm phổi lipid cũng giống như phổi nhiễm mỡ làm viêm phổi. Cách trị duy nhất là lấy mỡ ra khỏi phổi, nhưng hiện nay vẫn chưa có cách nào hiệu quả, không có thuốc đặc trị. Các BS chủ yếu hỗ trợ người bệnh với oxy, kháng viêm bằng corticoid, rửa phổi, thở máy và chờ đợi người bệnh tự hồi phục. Có người phải mang theo bình oxy khắp nơi trong nhiều tháng liền.
Trong khi truy tìm nguồn gốc mỡ trong phổi của bệnh nhân kể trên, thứ duy nhất có thể được quy trách nhiệm là thuốc lá điện mà cô đang hút.
Phổi bình thường và phổi nhiễm mỡ.
Mùi thơm gây bệnh
Trong thuốc lá điện có thành phần glycerol, glycerine là chất có vị ngọt được chiết xuất từ dầu thực vật. Khi bị đốt cháy, chúng tạo ra những hạt cực nhỏ trong khói thuốc vào phổi và lắng đọng ở đó, từ đó gây ra viêm phổi.
Ngoài glycerine, để tạo mùi vị cho thuốc lá điện, người ta còn thêm vào các chất tạo mùi vị khác, trong đó điển hình là chất di-acetyl có trong nhiều chất tạo mùi trái cây, dừa, caramel,… Chất này là thủ phạm gây viêm phế quản tắc nghẽn ở hàng ngàn công nhân làm trong xưởng sản xuất popcorn (bỏng ngô, bắp rang bơ) dùng cho lò vi sóng, tới độ bệnh này có biệt danh là phổi popcorn (popcorn lung).
Mặc dù các nhà sản xuất phủ nhận việc có hoá chất độc hại trong thuốc lá điện, nhưng trong một nghiên cứu của Đại học Havard, trong 51 mẫu thuốc lá điện có chất tạo mùi thì 47 mẫu có chứa một trong ba hoá chất độc hại cho phổi là diacetyl, acetoin và 2,3-pentanedion (>75%). Trong đó có tới 39 mẫu có diacetyl.
Các mùi thường gặp là vanilla, dừa, nhựa cây phong và các mùi khác nữa.
Dĩ nhiên không phải ai hút thuốc lá điện cũng sẽ mắc bệnh viêm phổi lipid, vì còn tuỳ việc họ hút nhiều hay ít, chất lượng thuốc, thành phần thuốc ra sao.
Điều đáng lo ngại là sự bùng nổ của trào lưu hút thuốc lá điện với cần sa dạng lỏng, dầu CBD (là dẫn xuất từ cây cần sa) đã đưa đến sự bùng nổ viêm phổi, suy hô hấp do thuốc lá điện trong thời gian gần đây. Đây là các dung dịch dạng dầu và có trời mà biết các nhà sản xuất dùng nguyên liệu, chất bảo quản, chất tạo mùi gì. Hầu hết các trường hợp mới phát hiện viêm phổi đều liên quan tới hút cần sa lỏng hay dầu CBD, trong đó một số trường hợp có hình ảnh của viêm phổi lipid.
Nếu bạn đang hút thuốc lá điện và có triệu chứng ho đàm kéo dài, đau ngực, khó thở nhất là khi vận động, ho ra máu, sốt nhẹ kéo dài, đổ mồ hôi ban đêm, sụt cân…, hãy ngưng hút ngay lập tức và đi khám tại cơ sở y tế gần nhất. Nhớ đem theo thuốc lá điện mình đang hút để nhân viên y tế có thể thu thập thông tin về thành phần thuốc và thiết bị bạn đang sử dụng.
Tham khảo:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4110871/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29982176
https://www.hsph.harvard.edu/news/press-releases/e-cigarette-flavoring-chemicals-linked-to-respiratory-disease/
https://www.nbcboston.com/news/health/Vaping-Related-Lung-Disease-Cases-Surge-558730411.html
https://www.thesun.co.uk/news/9773351/vaping-addict-pneumonia-e-cigarette-oxygen-tank/
https://www.webmd.com/lung/popcorn-lung#1
https://ktla.com/2019/08/27/utah-father-of-3-in-medically-induced-coma-from-vaping-related-lung-disease-family-says/