Mới đây, Th.S Nguyễn Vinh Quang, Viện trưởng Viện Khoa học, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, đã chia sẻ trên Tạp chí điện tử Bảo hiểm Xã hội về mô hình BHYT toàn dân của Trung Quốc và những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
Với hơn 1,4 tỷ người, Trung Quốc đối mặt với những thách thức lớn trong việc đảm bảo chăm sóc sức khỏe cho toàn bộ dân cư. “Chính phủ Trung Quốc đã áp dụng một loạt các cải cách trong lĩnh vực y tế để đáp ứng nhu cầu này, tập trung vào việc mở rộng phạm vi BHYT, cải thiện chất lượng dịch vụ y tế và giảm chi phí từ người dân”, Th.S Quang cho biết.
Theo đó, Chính phủ Trung Quốc đã thiết lập một hệ thống BHYT đa tầng toàn dân, trong đó lấy chương trình BHYT cơ bản làm nền tảng, bao phủ trên 1,36 tỷ người, chiếm trên 95% dân số cả nước với tổng thu - chi mỗi năm hơn 5.000 tỷ NDT (tương đương trên 700 tỷ USD).
Chi phí y tế của Trung Quốc năm 2022 là gần 7.000 tỷ NDT (1.185 tỷ USD) chiếm 7% GDP, trong đó, Chính phủ chi 28,2%; xã hội chi 44,8%; cá nhân chi từ tiền túi chiếm 27%. Bình quân đầu người chi cho y tế là 838 USD/năm.
“Hệ thống BHYT đã giảm thiểu gánh nặng tài chính cá nhân đối với các khoản chi phí y tế, góp phần nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ y tế cho người dân”, Th.S Quang nhận định.
Hệ thống BHYT Trung Quốc đã giảm thiểu gánh nặng tài chính cá nhân đối với các khoản chi phí y tế. (Ảnh minh họa)
Chi tiết mô hình BHYT của Trung Quốc
1. Cấu trúc và chính sách
Về cấu trúc, Trung Quốc triển khai 2 chương trình BHYT cơ bản phục vụ người dân.
- Chương trình BHYT cơ bản bắt buộc cho người lao động thành thị (UEBMI)
Chương trình này dành cho những người lao động có hợp đồng tại khu vực thành thị. Người tham gia đóng góp 2% thu nhập, trong khi người sử dụng lao động đóng 6-7% bảng lương, tùy thuộc vào quy định của từng tỉnh. Hệ thống này hiện nay bao phủ hơn 370 triệu người.
UEBMI không chỉ phục vụ những NLĐ thành thị mà còn hỗ trợ các dịch vụ y tế cho các gia đình của họ. Người tham gia được hưởng các quyền lợi như khám chữa bệnh tại bệnh viện công, chi trả các chi phí cho các bệnh nhân nằm viện, các dịch vụ y tế ban đầu và các dịch vụ chuyên khoa khác.
- Chương trình BHYT cho dân cư khu vực thành thị và nông thôn (URBMI)
Đây là chương trình bảo hiểm dành cho những người dân không tham gia UEBMI, bao gồm dân cư nông thôn và các đối tượng không có thu nhập ổn định. Với 965 triệu người tham gia vào năm 2023, chương trình này đã có tác động rất lớn trong việc giúp người dân tiếp cận các dịch vụ y tế cơ bản. Các hộ gia đình tham gia URBMI đóng góp một khoản phí cố định hàng năm, có thể khác nhau tùy theo khu vực và mức thu nhập.
Tổng mức đóng cho mỗi cá nhân là khoảng 1.060 NDT/năm. Trong đó, cá nhân đóng 380 NDT/năm; ngân sách trung ương và ngân sách địa phương sẽ trợ cấp phần còn lại (các địa phương có nền kinh tế kém phát triển sẽ nhận được sự hỗ trợ phần lớn từ ngân sách trung ương).
Bác sĩ Trung Quốc thăm khám cho bệnh nhân.
2. Quản lý quỹ
Theo Th.S Quang, các quỹ BHYT cơ bản của Trung Quốc được quản lý phi tập trung tại địa phương. Đến cuối năm 2023, Trung Quốc có khoảng 400 quỹ BHYT thuộc chương trình UEBMI và trên 300 quỹ BHYT thuộc chương trình URBMI.
“Trung Quốc xây dựng một nền tảng thông tin thanh toán chi phí KCB BHYT toàn quốc, liên thông, liên kết với các tỉnh được cập nhật hằng ngày lên hệ thống CSDL Quốc gia để quản lý các chương trình BHYT cơ bản”, Th.S Quang cho hay.
3. Chi phí và thanh toán
Mỗi lần khám ngoại trú sẽ có mức đồng thanh toán khá thấp (khoảng 2-3 USD). Tuy nhiên, nếu người bệnh khám bác sĩ có chức danh cao như giáo sư có mức đồng thanh toán cao hơn.
Mức đồng thanh toán thuốc kê đơn khác nhau, chiếm từ 50% đến 80% chi phí thuốc và tùy thuộc vào loại bệnh viện.
Chương trình BHYT cơ bản áp dụng trần thanh toán tối đa hằng năm đối với điều trị ngoại trú là 3.000 NDT (845 USD) đến 200.000 NDT (56.000 USD). Đối với bệnh hiểm nghèo có thể được thanh toán tối đa lên đến 400.000 NDT (112.000 USD). Các dịch vụ y tế dự phòng như tầm soát ung thư, tiêm vaccine được chi trả bởi chương trình y tế riêng biệt, nguồn kinh phí từ ngân sách nhà nước.
Ngoài ra, đối với những cá nhân không đủ khả năng đóng góp BHYT hoặc không thể chi trả chi phí KCB cá nhân, nhà nước Trung Quốc sẽ triển khai một chương trình hỗ trợ tài chính y tế hoặc cung cấp các khoản trợ cấp từ ngân sách chính phủ và các đóng góp xã hội. Các chương trình hỗ trợ này đóng vai trò như một “lưới an toàn” giúp bảo vệ những người dân yếu thế trong xã hội. Năm 2023, gần 100 triệu người (khoảng 6% dân số) đã nhận được hỗ trợ chính phủ để đóng BHYT và 53,6 triệu người (3,8% dân số) đã nhận được hỗ trợ từ quỹ cho các chi phí y tế trực tiếp.
Các chuyên gia y tế tại Trung Quốc đang thảo luận.
Bài học cho Việt Nam
Theo Th.S Quang, mô hình BHYT của Trung Quốc mang lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu về phát triển hệ thống BHYT cho các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam:
Thứ nhất, cần có quyết tâm chính trị mạnh mẽ và rõ ràng từ các cấp lãnh đạo để đảm bảo triển khai hiệu quả các chính sách y tế.
Thứ hai, năng lực thực thi chính sách của các cơ quan chức năng phải được nâng cao, đảm bảo việc thực hiện chính sách diễn ra nghiêm túc và chặt chẽ theo sự lãnh đạo xuyên suốt của Đảng.
Thứ ba, sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức, bộ, ngành là yếu tố quan trọng trong việc triển khai các chương trình BHYT và đấu thầu thuốc, vật tư y tế.
Thứ tư, để đạt được hiệu quả cao, cần xây dựng một môi trường xã hội thuận lợi, trong đó công tác công khai, minh bạch và truyền thông đóng vai trò quan trọng, tạo ra sự ủng hộ mạnh mẽ từ công chúng. “Việc đảm bảo sức mua lớn của quỹ BHYT cũng là yếu tố cần thiết để duy trì và phát triển hệ thống BHYT”, Th.S Quang nhận định.