UAV RQ-170 "bất khả xâm hại" bị khống chế hạ cánh
Cho tới tận ngày nay, việc Quân đội Mỹ để mất chiếc máy bay không người lái (UAV) tàng hình tân tiến RQ-170 Sentinel trên không phận Iran năm 2011 vẫn còn là một nỗi đau nhức nhối không chỉ với Mỹ mà còn với cả các quốc gia đồng minh phương Tây.
Đầu năm 2003, mạng lưới phòng không bảo vệ Iran vẫn cực kỳ nghèo nàn, đến mức các máy bay vận tải cồng kềnh của Mỹ dễ dàng ra vào mà không hề bị phát hiện khi tham gia các cuộc chiến ở Iraq và Afghanistan.
Thế nhưng, sau chiến tranh Iraq, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) đã nỗ lực đầu tư hiện đại hóa các khả năng phòng không của mình, với mục tiêu ngăn chặn bất cứ cuộc tấn công tiềm ẩn nào của Mỹ.
Kết quả là, đến năm 2011, Quân đội Iran không những đã phát hiện được chiếc UAV tàng hình RQ-170 "bất khả xâm hại" mà thậm chí còn sử dụng các hệ thống tác chiến điện tử chiếm quyền điều khiển buộc chiếc máy bay phải tiếp đất gần như không chịu bất cứ tổn hại nào.
Chính phủ Mỹ ban đầu phủ nhận vụ việc nhưng sau đó đã phải thừa nhận chiếc RQ-170 bị thu giữ, đồng thời yêu cầu Iran trao trả và tất nhiên không được đáp ứng.
RQ-170 được thiết kế là một phương tiện trinh sát tầm cao và được cho là đã hoạt động trên không phận Iran để do thám các hoạt động hạt nhân của Tehran. Nhiều nguồn tin ở Mỹ thừa nhận, Iran nhiều khả năng đã can thiệp được vào đường truyền dữ liệu của chiếc UAV và buộc nó phải hạ cánh.
Có thông tin cho rằng, hệ thống gây nhiễu và chặn thu tín hiệu radar tiên tiến 1L222 Avtobaza mà Iran mua của Nga trước đó đã giúp Tehran thực hiện thành công chiến dịch này.
Việc chiếc UAV bị Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran thu giữ và vẫn còn gần như nguyên vẹn khi trưng bày công khai cho thấy RQ-170, rõ ràng, đã bị điều khiển hạ cánh từ xa.
Nhà lãnh đạo tối cao Iran Ayatollah Ali Khamenei ngồi bên cạnh chiếc UAV RQ-170 Sentinel của Mỹ bị thu giữ ngày 11/5/2014. Ảnh: AP
Công nghệ tàng hình tiên tiến nhất không chỉ rơi vào tay Iran
Việc để mất chiếc UAV do thám vào loại tiên tiến nhất thế giới rõ ràng là một sự bối rối lớn đối với Mỹ nhưng mối nguy thực sự lại nằm ở chỗ: Một số công nghệ tàng hình tối tân nhất đã rơi vào tay Iran.
Năm 1999, một chiếc tiêm kích tàng hình F-117 của Mỹ bị bắn rơi tại Serbia đã được coi là một tổn thất lớn nhưng với RQ-170 thiệt hại còn lớn hơn rất nhiều bởi nó gần như còn nguyên vẹn.
Cựu phó Tổng thống Mỹ Dick Cheney chỉ trích Chính quyền Obama đã không hành động gì thêm để ngăn chặn Iran nghiên cứu công nghệ Mỹ và nói rằng đáng ra lúc đó Mỹ phải có biện pháp ngăn chặn ngay lập tức.
"Phản ứng đúng đắn khi đó là phải đuổi theo và phá hủy nó và có thể hành động từ trên không để họ không thể nhận được lợi ích gì nếu bắt giữ được chiếc máy bay. Xét tới tầm quan trọng của công nghệ nhạy cảm bị mất, một hành động như vậy là hoàn toàn hợp lý", ông Dick Cheney nói.
Thế nhưng, chiếc RQ-170 bị thu giữ không chỉ mang lại lợi ích cho Iran mà còn cho cả các đối thủ tiềm ẩn khác của Mỹ.
Do có mối quan hệ quốc phòng lâu đời với Triều Tiên và Nga, nên nhiều khả năng các thông tin bí mật của nó cũng sẽ được Iran chia sẻ cho cả hai quốc gia này để họ phát triển các giải pháp đối phó với công nghệ tàng hình Mỹ, đồng thời chế tạo các máy bay tàng hình cho riêng mình.
Trung Quốc được cho là có thể cũng đã gặt hái được lợi ích từ việc tiếp cận và nghiên cứu RQ-170 và chỉ trong vòng 5 năm sau sự vụ, Bắc Kinh đã thử nghiệm các UAV tàng hình chế tạo nội địa nhưng lại rất giống với máy bay của Mỹ.
Một bản sao của RQ-170 được Iran trưng bày tại Tehran
Hậu quả khôn lường
Về phần mình, Iran tất nhiên phải nghiên cứu kỹ lưỡng và cùng với sự hỗ trợ từ một trong các quốc gia đồng minh đã phát triển một loạt UAV nội địa với các khả năng tàng hình tiên tiến.
Ít nhất hai mẫu UAV quân sự của Iran đã được chế tạo trên nền tảng RQ-170 và hiện đang đưa vào sử dụng với số lượng lớn trong Lực lượng Không quân - Vũ trụ của IRGC.
Nhiều thông tin cho thấy, Iran đã triển khai các UAV do thám cũng như UAV tấn công tàng hình tự chế tạo trong nước. Trong đó, loại UAV tấn công đang bộc lộ một mối đe dọa không hề nhỏ với các đồng minh của Mỹ ở khu vực, đặc biệt là Israel khi những lực lượng do Iran hậu thuẫn hiện diện rộng khắp lãnh thổ Syria, nhất là khu vực gần biên giới.
Tháng 2/2018, một chiếc UAV trinh sát do Iran chế tạo trên nền RQ-170 được cho là đã thực hiện các sứ mệnh xâm nhập không phận Israel giữa lúc căng thẳng gia tăng giữa hai nước.
Sau khi nó bị bắn hạ, cựu Giám đốc Cơ quan tình báo Israel Mossad Danny Yatom đã nhận xét: "Đó là một chiến dịch cực kỳ tinh vi. Chiếc UAV chính xác là một bản sao giống hệt chiếc UAV đã rơi xuống lãnh thổ của họ. Nếu nó phát nổ ở một nơi nào đó bên trong lãnh thổ Israel, thật khó có thể xác định đó là một máy bay không người lái do Iran sản xuất".
Mảnh vỡ còn lại của chiếc UAV Iran bị Israel bắn hạ ngày 102/2018. Ảnh: IDF
Chiếc UAV tàng hình đó được cho là đã nhiều lần thoát khỏi các tổ hợp tên lửa Patriot của Israel với mục đích tiêu diệt ngay từ dưới mặt đất, buộc phòng không Israel phải điều động một trực thăng tấn công để bắn hạ từ trên không.
Những hậu quả từ vụ RQ-170 bị bắt giữ có lẽ chưa được Mỹ và các đồng minh Phương Tây cảm nhận hết. Mỹ và nhiều nước đồng minh đang ngày càng phụ thuộc nhiều vào công nghệ tàng hình thì việc triển khai các hệ thống chống tàng hình tiên tiến dựa trên RQ-170 sẽ làm suy yếu vị thế của Mỹ trên rất nhiều mặt trận.
Việc Iran chế tạo các hệ thống phòng không nội địa như các tên lửa tầm xa Fakour 90 và Bavar-373 có thể đã thu lợi đáng kể từ kết quả nghiên cứu công nghệ tàng hình Mỹ và phát triển các biện pháp tấn công chúng một cách hiệu quả.
Chương trình tiêm kích tàng hình của Iran - Qaher-313 nhiều khả năng cũng sẽ ứng dụng các công nghệ thu được từ RQ-170 trong khi các UAV tác chiến tiên tiến dựa trên mẫu này đang được các lực lượng Iran triển khai với số lượng thậm chí còn lớn hơn.
Việc triển khai những phương tiện này tới Syria sẽ gây ra những tác động to lớn đối với thế cân bằng sức mạnh giữa Iran và Israel, mang lại cho Tehran các khả năng tấn công tầm xa mà nước này vẫn còn thiếu để đối phó với đối thủ được Mỹ "trang bị tận răng" này.
Iran tung bằng chứng UAV RQ-170 của Mỹ bị bắt giữ