Đây là thông tin trích từ một nghiên cứu của nhóm thuộc Đại học Basel ở Thụy Sĩ, vừa được công bố vào giữa tháng trước (tháng 1/2019) trên tạp chí CANCER CELL, một tạp chí có uy tín lớn trong ngành y.
Trong phương pháp mới này các nhà khoa học đã sử dụng kết hợp hai thứ thuốc để biến đổi tế bào ung thư vú thành tế bào mỡ, ngăn chặn sự di căn của các tế bào ung thư vú. Xin lưu ý đây mới là nghiên cứu, và thí nghiệm được thực hiện trên chuột với các dòng tế bào ung thư vú từ chuột và từ người.
Dựa trên cơ chế nào?
Trong nghiên cứu ung thư, sự biến đổi của tế bào ung thư trong quá trình phát triển của khối u được nghiên cứu khá nhiều. Sự biến đổi của tế bào ung thư có thể làm chúng trở nên nguy hiểm hơn như kháng thuốc hoặc di căn.
Tuy nhiên, lợi dụng những sự biến đổi này cũng có thể mở ra cơ hội để phát triển những thuốc điều trị hữu hiệu như nghiên cứu nêu trên. Trong nghiên cứu này, có 2 sự chuyển hóa quan trọng. Đó là "mesenchymal-epithelial transition" (gọi tắt là MET) và "epithelial- mesenchymal transition" (EMT).
• Sự chuyển hóa EMT làm cho tế bào ung thư trở nên linh hoạt hơn và được cho là nguyên nhân gây nên kháng thuốc, xâm lấn.
• Sự chuyển hóa MET được cho là tạo điều kiện thuận lợi cho tế bào ung thư bắt đầu di căn sang các cơ quan ở xa khác.
• Ngoài ra, trong quá trình chuyển hóa từ EMT thành MET hoặc ngược lại, tế bào ung thư lúc này cũng rất linh hoạt.
Các nhà khoa học đã lợi dụng sự "linh hoạt" (plasticity) của tế bào ung thư để biến đổi (biệt hóa-differentiation) chúng thành tế bào mô mỡ (adipocyte). Các tế bào mô mỡ này trở nên vô hại và không còn khả năng di căn như tế bào ung thư nữa (Hình 1).
Hình 1. Sơ đồ mô tả phương pháp chuyển hóa tế bào ung thư vú thành mô mỡ. (Hình được lấy từ bài báo khoa học Cancer Cell. 35(1):17-32.e6)
Các loại thuốc gì đã được sử dụng?
Các nhà khoa học đã sử dụng kết hợp 2 loại thuốc sau để điều trị.
Rosiglitazone (tên thương mại là Avandia): là một loại thuốc điều trị bệnh tiểu đường loại 2, có tác dụng bám vào thụ thể PPARg thể hiện trên tế bào mỡ để làm tế bào này nhạy cảm hơn với insulin, dẫn đến sự hấp thu đường trong máu.
Trong các nghiên cứu về hình thành tế bào mỡ thì Rosiglitazone có tác dụng kích thích sự hình thành tế bào mô mỡ từ các tế bào "tiền mô mỡ" ("tiền" ở đây có nghĩa là "trước").
Trametinib (tên thương mại là Mekinist): là thuốc điều trị ung thư có tác dụng bất hoạt protein có tên là MEK (MEK inhibitor, MEKi). Đây là protein quan trọng trong chuỗi truyền tín hiệu, kích thích sự phân chia tế bào.
Trong nghiên cứu này cho thấy việc sử dụng Trametinib giúp đẩy mạnh tác dụng của Rosiglitazone trong việhình thành tế bào mô mỡ bởi Rosiglitazone.
Hai loại thuốc này được chích vào khoang bụng của chuột mỗi ngày với liều 20 mg/kg Rosiglitazone và 0,3 mg/kg Trametinib.
Kết quả ra sao?
Nhóm nghiên cứu đã thực hiện thí nghiệm trên 4 loại tế bào ung thư trên chuột. Trong đó có 2 loại là tế bào ung thư từ chuột và 2 loại là ung thư lấy từ người.
Để người đọc phổ thông dễ nắm bắt, trong bài phân tích này tác giả chỉ chọn ra một số kết quả tiêu biểu trên 1 loại tế bào ung thư chuột và 1 loại tế bào ung thư lấy từ người như sau:
Tế bào ung thư vú từ chuột:
Hình 2. Kết quả điều trị trên dòng tế bào ung thư vú từ chuột tên là 4T1. (Hình được lấy từ bài báo khoa học Cancer Cell. 35(1):17-32.e6)
A. Kích thước của khối ung thư vú phát triển sau 17 ngày điều trị ở các nhóm khác nhau.
B. B. Hình ảnh nhuộm các tế bào trong khối u ở vị trí tiếp xúc với các mô lành (màu xanh dương là nhân của tế bào (tế bào nào cũng có); màu xanh lá là tế bào ung thư; màu đỏ là tế bào mỡ).
C. Khối lượng của chuột (phản ảnh tình trạng sức khỏe) ở các nhóm điều trị khác nhau.
Chú thích:
• ns (no significant) có nghĩa là không có sự khác biệt nhau khi so sánh giữa các nhóm dựa trên giá trị thống kê).
• dấu * có nghĩa là có sự khác nhau giữa các nhóm.
• Control: nhóm đối chứng hay nhóm được điều trị bằng giả dược.
Kết quả trên tế bào ung thư vú từ người:
Hình 3. Kết quả điều trị trên tế bào ung thư vú từ người. (Hình được lấy từ bài báo khoa học Cancer Cell. 35(1):17-32.e6)
A. Thể tích của khối u nguyên phát (tại vú) phát triển sau 28 ngày điều trị ở các nhóm khác nhau.
B. Hình ảnh nhuộm các tế bào từ khối u lấy từ chuột được điều trị bằng phương pháp kết hợp Rosiglitazone và Trametinib sau 28 ngày (màu xanh lá là tế bào ung thư từ người; màu đỏ là tế bào bình thường của chuột; màu xám là các tế bào mỡ; màu xanh lá và màu xám chồng lên nhau chứng tỏ các tế bào ung thư của người bị biến đổi thành mô mỡ).
C. Hình ảnh nhuộm của mô phổi lấy từ chuột ở các nhóm khác nhau chứng tỏ sự di căn của tế bào ung thư từ vú đến phổi (tế bào ung thư di căn trong phổi là các khối tròn có màu đậm hơn như chỗ mũi tên trong hình thứ nhất nhóm đối chứng).
D. Số lượng khối u di căn trên mỗi mẫu cắt của mô phổi được đếm và thể hiện trên biểu đồ của các nhóm điều trị.
E. Khối lượng của chuột (phản ảnh tình trạng sức khỏe) ở các nhóm điều trị khác nhau.
Chú thích:
• ns (no significant) có nghĩa là không có sự khác biệt nhau khi so sánh giữa các nhóm dựa trên giá trị thống kê).
• dấu * có nghĩa là có sự khác nhau giữa các nhóm.
• Control: nhóm đối chứng hay nhóm được điều trị bằng giả dược.
Các kết quả trên cho thấy phương pháp này có thể chuyển đổi các tế bào ung thư vú ở vùng tiếp xúc với các mô thường thành tế bào mỡ, từ đó ngăn chặn sự di căn của chúng đến các cơ quan khác, đồng thời cũng làm giảm sự phát triển của khối u nguyên phát.
Ngoài ra, việc sử dụng thuốc Rosiglitazone và Trametinib đã cho thấy tính an toàn của thuốc, không ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe của chuột (thể hiện qua khối lượng của chuột) trong suốt quá trình thí nghiệm.
Hy vọng mới
Nghiên cứu này mở ra một hướng mới trong điều trị ung thư vú.
Tuy nhiên, phương pháp này chỉ giới hạn ở tác động lên chủ yếu các tế bào ung thư ở vùng rìa khối u, nơi mà các tế bào ung thư chuẩn bị di căn, nhưng vẫn chưa triệt để tiêu diệt được tế bào ung thư ở khối u nguyên phát tại vú dù rằng có một số ảnh hưởng làm giảm sự phát triển của chúng.
Do vậy, trong tương lai việc kết hợp phương pháp này với các phương pháp điều trị ung thư khác như giải phẫu, hóa trị và xạ trị là cần thiết để đạt được kết quả tốt hơn trong điều trị.
Việc nhóm nghiên cứu sử dụng 2 loại thuốc Rosiglitazone và Trametinib đã được cơ quan quản lý thuốc và thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) cấp phép sử dụng trên người (ở bệnh khác) hứa hẹn một con đường ngắn hơn cho nghiên cứu này khi đưa phương pháp này lên thử nghiệm lâm sàng trên người trong một ngày không xa. Hãy hy vọng.
Tài liệu tham khảo
Ishay-Ronen D, Diepenbruck M, Kalathur RKR, Sugiyama N, Tiede S, Ivanek R, Bantug G, Morini MF, Wang J, Hess C, Christofori G, 2019. Gain Fat-Lose Metastasis: Converting Invasive Breast Cancer Cells into Adipocytes Inhibits Cancer Metastasis. Cancer Cell. 35(1):17-32.e6.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1535610818305737?via%3Dihub
https://ecancer.org/news/15294-conversion-of-breast-cancer-cells-into-fat-cells-impedes-the-formation-of-metastases.php
Ruy Băng Tím là tổ chức phi lợi nhuận về phòng chống ung thư tại Việt Nam, được thành lập vào ngày 12/12/2015 với sự tham gia của các bác sĩ ung bướu, các nhà khoa học nghiên cứu về ung thư trong và ngoài nước. Ruy Băng Tím nhằm xây dựng một website khoa học đáng tin cậy, chuyên cung cấp thông tin chính xác, đầy đủ về ung thư. Các bài viết đều được các tác giả tra cứu kỹ lưỡng trước khi viết, có dẫn nguồn đầy đủ để người đọc có thể tham khảo. Website: ruybangtim.com