Ốc ma (hay ốc sên) xuất hiện nhiều ở những vùng đất ẩm, khi gặp chúng các chủ vườn thường gom mang vứt đi, chẳng ai nghĩ đến chuyện ẩm thực hay làm đẹp nhưng nay chúng “lên đời” một cách lạ thường. Để có được làn da xuân nữ nuột nà hay chữa các chứng đau lưng, đau khớp… nhiều người nuôi niềm tin vào ốc ma. Tại nhiều tỉnh, thành, nhất là các tỉnh miền Tây, từ người già đến trẻ em xem ốc ma là món ngon, chữa được nhiều chứng bệnh nên thoải mái bắt "nướng trui" hoặc đem tái chanh ăn vô tội vạ.
Nhận thấy "tiềm năng" kinh tế của ốc ma, không như trào lưu nuôi gián chỉ mới nhen nhóm, thời gian qua đã có nhiều người âm thầm gây nuôi ốc ma để lấy chất dãi bán cho những ai có nhu cầu làm món ăn, làm kem dưỡng da, làm thuốc chữa bệnh… Chuyện thoạt nghe cứ tưởng tin đồn nhảm nhưng kỳ thực đang diễn ra âm ỉ và có dấu hiệu bùng nổ. Điều này mở ra mối họa khôn lường cho không chỉ sức khỏe, tính mạng của con người mà còn gây nguy nan cho môi trường sinh thái…
1. "Hiện tôi cung cấp loại ốc sên hoa đã nuôi trong môi trường nuôi nhốt nên yên tâm là không có các ký sinh gây bệnh. Bởi trong môi truờng nuôi nhốt, tôi cho ốc sên ăn thực phẩm sạch chứ không phải tạp rác như ngoài thiên nhiên. Tôi đang nuôi và phát triển loài ốc này nên nếu bà con nào cần thì liên hệ theo số điện thoại 091667... tôi sẽ cung cấp con giống với giá phải chăng. Ốc giống 5k/1 con (5.000đ/con - PV), ốc thương phẩm 200k/1kg, trứng ốc sên 500đ/1 trứng. Nếu bác nào cần mua giống về nuôi thì tôi sẽ cung cấp và hướng dẫn cách nuôi tốt nhất. Mọi người ai đi ngang vui lòng up giùm em để cho con vật mới được phát triển tại Việt Nam trong tương lai".
Trên đây là lời rao bán ốc sên thương phẩm cũng như ốc giống cho những ai có nhu cầu nuôi loài ốc này làm thực phẩm hay làm đẹp của một người tên Vũ. "Đi ngang" và "up giùm" theo lời Vũ có nghĩa nếu ai đọc xem tin nhắn của anh ta thì phát tán cho nhiều người cùng biết.
Một người khác có số điện thoại 01695... cũng đang nuôi và rao bán ốc sên với số lượng lớn kích thích "ham muốn" nuôi giống ốc này trong thiên hạ bằng thông tin mồi rằng "hiện tại ốc sên đang được ăn bởi những người ngoại quốc, được tiêu thụ ở các nhà hàng, khách sạn lớn trên các thành phố lớn ở Việt Nam". Theo anh này, “không chỉ thị trường trong nước, các nước như Nhật, Ba Lan, Tây Ban Nha, Ý... cũng có nhu cầu khủng khiếp về ốc sên thương phẩm…".
Trên một diễn đàn dành cho chị em phụ nữ lên trao đổi, chia sẻ về những kinh nghiệm, trải nghiệm từ lĩnh vực hôn nhân gia đình đến mua sắm, làm ăn buôn bán, Phương, 26 tuổi, chia sẻ đang lăm le tìm "nguồn hàng" ổn định cũng như tìm hiểu về các thủ tục pháp lý để mở quán "đặc sản ốc ma".
Phương cho biết, có người chị họ đang sống ở Pháp khi về nước hồi đầu năm đã cho xem nhiều hình ảnh và kể chuyện người Pháp xem ốc sên là món khoái khẩu: "Chị tôi nói ở bên Pháp, vào dịp Noel, dân Pháp thường hay ăn ốc sên vì đó là món ăn nhiều dưỡng chất giúp họ có được năng lượng để vui chơi và quan trọng hơn giữ được sắc vóc, làn da tươi trẻ". Phương chia sẻ đã từng mua ốc sên về chế biến thành nhiều món ăn hảo hạng, như ốc sên cháy tỏi, ốc xào bơ rất tuyệt!
Quanh chuyện nuôi ốc sên, người gần đây nhất mà chúng tôi tiếp xúc là anh M., một chủ trang trại ở Sài Gòn. M. cho biết, anh nuôi ốc sên được hơn 1 năm và ốc thành phẩm được vợ chồng anh sử dụng làm thực phẩm, làm đẹp cho mình và bạn bè, người thân.
Động lực thúc đẩy vợ chồng M. đến với thú nuôi này bắt nguồn từ chuyến đi du lịch Nhật Bản gần 2 năm trước, khi M. đưa vợ vào một tiệm spa ở Tokyo để “tút” nhan sắc bằng ốc sên vốn rất được chị em ở xứ phù tang ưa chuộng: "Để được những con ốc sên bò trên mặt trong khoảng gần 10 phút và tiết ra chất dịch nhầy tăng độ ẩm cho da, chống nhăn và chống mụn, khách phải trả cả trăm đôla. Còn nếu dùng kem được chiết xuất từ dịch ốc thì phải trả gấp đôi số tiền ấy".
Trào lưu ăn thịt và làm đẹp từ ốc sên ở ngoại quốc đang lan sang Việt Nam…
M. cho biết, lúc đầu chỉ nuôi chơi nhưng nay đang có ý định nuôi với số lượng lớn vì nhận thấy thị trường của loài ốc này quá tiềm năng. Theo lời Hương, vợ M., không chỉ bó gọn ở lĩnh vực massage, trên thị trường người ta rao bán loại kem Senkaku được chiết xuất từ dịch ốc sên rất hiệu quả, nhiều người sử dụng đã rất toại nguyện vì tác dụng đúng như mình mong đợi.
"Kem từ dịch ốc sên trị nám và mụn rất hiệu quả, nó giúp xử lý các vết thâm mụn, cung cấp cho da lượng vitamin A, C, E giúp nhanh chóng sản sinh tế bào mới, làm phai mờ các vết tàn nhang, giúp da tăng độ đàn hồi và săn chắc cơ mặt" - cô vợ vui tính của M. nói.
2. Những điều vợ chồng M. chia sẻ dựa trên các kênh thông tin quảng cáo kem dưỡng da được tinh chế từ dịch ốc sên có nguồn gốc Nhật Bản. Mức độ chính xác, tin cậy của những luồng tin quảng cáo này đến đâu thì còn nhiều điều đáng bàn. Nhưng rõ ràng con ốc sên hay ốc ma vốn dĩ xuất hiện nhiều ở các vùng nông thôn mà ngày trước ai gặp cũng sợ, nếu không đập chết thì hốt vứt đi nay đã là đặc sản, là phương dược tẩm bổ cũng như chữa nhiều chứng bệnh hiệu quả trong nhìn nhận của ngày càng nhiều người. Cũng từ đây, lắm tai ương, mối họa quanh loại ốc này được dịp... "nảy nở".
Trước khi xoáy sâu vào những nguy hại quanh con ốc ma, cần nói rõ rằng loài ốc này được các danh y ghi nhận có những tác dụng tích cực đối với sức khỏe con người trên một số phương diện: "Từ năm 1991, nhân dân một số vùng ở Kiến An (Hải Phòng), Thái Bình và Hải Hưng bắt về nấu ăn chữa hen suyễn... Còn dùng chữa đau bụng kinh niên, thấp khớp".
Trong “Từ điển động vật - khoáng vật làm thuốc”, TS sinh học Võ Văn Chi ghi rõ tính vị và nhiều tác dụng của ốc sên. Theo đó, thịt ốc sên vị mặn, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi niệu, tiêu thủng: "Sách thế giới động vật ghi con sốc sên nó như vậy mà nhà bác học La Mã Plinut trong thế kỷ I cho biết là đem nó đắp lên trán là có thể cầm được máu cam đang chảy nhiều. Người ta cũng cho rằng ốc sên có thể chữa được lao phổi, phù thũng... Còn các cụ xưa, đã nêu tên ốc sên. Lương y Tuệ Tĩnh đã viết trong Nam dược thần hiệu: Oa ngưu - con sên, vị mặn, tính hàn, hơi độc, trơn mềm, trị trúng phong méo miệng, kinh giản giật rút, bị rết cắn"
Trong dược điển “Dược Tính Chỉ Nam”, Đông y sĩ Hạnh Lâm - Nguyễn Văn Minh ghi ngoài tên gọi oa ngựu con ốc sên còn có những tên gọi khác như triện sầu quân, đô mã xà, oa trùng, phụ lỏa: "Con sên nó có 4 cái râu như bốn cái sừng, vị mặn, khí hàn, có độc. Chủ trị được những chứng phát bối (ung nhọt mọc ở lưng - PV), lấy những con còn sống, chừng một bát, bỏ vào trong cái bình thủy tinh, đổ nước lã (hay nước giếng) mà ngâm một đêm sáng mai lấy những rớt dãi nó ra đó, hòa với cáp phấn (vỏ con nghêu - PV) mà bôi trong 10 ngày thì khỏi".
Ngoài tác dụng chữa trị trên, y học cổ truyền của Việt Nam và Trung Quốc còn dùng ốc sên trị rết cắn (giã lấy nước bôi vào vết cắn), các chứng quai bị, lở, trĩ... theo phương cách chế biến thành các món ăn hợp khẩu vị, sắc nước uống (40-80g) hay phơi khô tán bột (bôi ngoài). Còn chuyện dùng làm thực phẩm, xem như món khoái khẩu vừa ngon vừa bổ như một số nước phương Tây và như nhiều người đang lao vào thì các y văn không đề cập.
Còn nhớ, khi được người viết chia sẻ thông tin rằng nhiều người xem ốc sên mà dân gian gọi ốc ma là thực phẩm hảo hạng, Phương Uyên, 22 tuổi, du học sinh ở Pháp, nói ngay đó là sự ngộ nhận và lầm tưởng tai hại. Phương xác nhận đúng là có chuyện người phương Tây ăn ốc sên nhưng đó không phải là thứ ốc sên thường thấy ở Việt Nam: "Ốc được sử dụng phải nuôi trong môi trường sạch và qua kiểm định gắt gao chứ không phải nguồn gốc trôi nổi bắt ở ruộng đồng hoặc vườn nhà. Thứ ốc mà người phương Tây sử dụng thuộc họ ốc sên nhưng vỏ mỏng, nhìn nhỏ vừa phải chứ không to bự, vỏ dày, miệng lồi thịt bò đến đâu thì đổ dãi đến đó như con ốc ma ở mình".
Không chỉ có "cấu hình gớm", như đã nói, ốc sên được các y văn và danh y ghi rõ "có độc" nên việc sử dụng chữa bệnh phải thật cẩn trọng, chế biến kỹ theo phương cách ốc bắt về đập bỏ vỏ, chỉ lấy phần lưỡi ốc, bỏ hết ruột, mổ đầu ốc, bỏ dạ dày, thực quản rồi dùng muối và phèn chua rửa sạch hết nhớt và phải nấu thật chín. Việc chế biến kỹ lưỡng và cầu kỳ này được các bác sĩ y học hiện đại giải thích do trong ốc sên có nhiều loại ký sinh trùng, đặc biệt là giun angiostrongylus cantonensis.
Nếu không chế biến kỹ thì trong quá trình ăn hay làm đẹp, khi có cơ hội vào cơ thể người qua đường tiêu hóa hoặc theo đường máu (có thể dãi ốc sên chứa ký sinh trùng tiếp xúc với vết thương do mụn lở) đến não, loài ký sinh kia chính là tác nhân gây các chứng bệnh viêm não hoặc màng não, dẫn đến các biến chứng nhức đầu dữ dội, nôn, sốt, cứng gáy, liệt chi, hôn mê, co giật, thậm chí mù, mất tri giác, sống đời thực vật...
3. Thông tin mà chúng tôi cập nhật quanh chuyện con ốc ma tàn phá sức khỏe "thực khách" của nó là thời gian qua, Bệnh viện Nhiệt đới đã tiếp nhận và điều trị cả trăm ca do ăn ốc sên để trị bệnh khớp (vì tin rằng chất nhầy của ốc sên giúp bôi trơn khớp - PV). Gần đây nhất (đầu tháng 9/2013), bắt chước người lớn, do bắt và ăn sống ốc ma ở ngoài đồng theo kiểu tái chanh nên cháu Dũng, con trai chị Huỳnh Thị Bích Tuyền ở Long Xuyên, phải nhập viện trong tình trạng nôn ói, suy nhược, tri giác kém... Qua chẩn đoán, các bác sĩ ở Bệnh viện Nhi Đồng 1, TP HCM phát hiện cháu Dũng bị nhiễm ký sinh trùng.
Trước hấp lực của con ốc ma, nhiều người lao vào gây nuôi và hô hào việc mua bán.
Trước đó, cuối tháng 7/2013, Bệnh viện Nhiệt đới tiếp nhận 2 bé 10 và 7 tuổi là con của chị Phạm Thị Mỹ Nương ở huyện Đức Hòa, tỉnh Long An bị chứng viêm màng não do ăn ốc ma. Theo chị Nương, nghe nhiều người đồn ăn ốc ma trị được các chứng đau xương khớp, mệt mỏi nên sau cơn mưa, thấy ốc bò khắp nơi chị bắt nướng cho cả nhà cùng ăn và tai họa đã xảy ra...
Nhưng không phải ai cũng may mắn như hai bé kể trên, đã có người phải sống đời thực vật do ăn phải ốc ma nhiễm ký sinh trùng chết người. Cách đây không lâu, Lưu Thanh Điền, 20 tuổi, sinh viên đại học ngụ tỉnh Tiền Giang bị hôn mê và mất tri giác hàng tháng trời do ăn ốc sên có vi trùng hại não...
Song hành cùng mối hại cho sức khỏe con người, điều đáng lo ngại hơn là trào lưu nuôi ốc sên ngày càng nở rộ mở ra mối họa cho môi trường. Tiến sĩ Võ Văn Chi ghi trong cuốn “Từ điển động vật - khoáng vật làm thuốc” nguồn gốc của ốc sên ở châu Phi, phát tán đến nhiều nơi trên thế giới, trong đó có Việt Nam bằng đường biển. Loài này sống ẩn trong các khe, bụi cây, hốc cây. Vào mùa sinh sản chúng thường ghép đôi để trao đổi tinh trùng cho nhau và đẻ trứng vào hốc đất thành từng đám, vài ba tuần sau trứng nở thành ốc sên con. TS Võ Văn Chi ghi rõ, ốc sên ăn thực vật, thường phá hoại cây cối.
Những người đã và đang nuôi ốc sên cho biết về cơ bản, loài này như ốc bươu vàng, chúng ăn tất tần tật các loại rau nhưng ốc bươu vàng thì sống dưới nước, còn ốc sên thì sống trên cạn. Môi trường sống khác nhau nhưng tốc độ ăn, tốc độ sinh đẻ và sinh trưởng của loài ốc ma cũng… rất khiếp.
Đang lúc trào lưu nuôi gián để làm thực phẩm, dược phẩm từ Trung Quốc có nguy cơ lan sang Việt Nam để làm giàu với tốc độ nhanh thì hiện tượng nhiều người đã và đang rục rịch nuôi ốc sên càng góp phần tăng thêm mối nguy cho môi trường. Chợt nghĩ nếu dịch nuôi loài ốc này bùng phát, ở đồng ruộng thì ốc bươu vàng tung hoành, trên cạn thì ốc sên cát cứ thì... quả là đại thảm họa cho ngành nông nghiệp nước ta
