Rau dền có nhiều loại: dền cơm, dền đỏ, dền gai... Ngoài công dụng làm mát gan, thanh nhiệt, nó còn được biết đến như một thảo dược phòng trị nhiều bệnh mà ít người biết đến. Xin giới thiệu để bạn đọc tham khảo áp dụng.
Dền cơm, còn gọi là dền xanh, chủ yếu mọc hoang. Dền cơm chứa glucid, protid, nhiều vitamin C, B1, B2, PP, caroten... Lá và cành non dền cơm có tác dụng tiêu viêm, giải độc; trị mụn nhọt và lỵ, dùng nấu canh ăn.
Hạt dền cơm có vị ngọt, tính hàn, tác dụng mát gan, thanh nhiệt, ích khí, sáng mắt. Dùng 20g sắc uống, trị tiểu tiện bí rắt, tiểu đỏ... Ngoài ra còn dùng trị đau mắt có màng mộng, phối hợp thảo quyết minh (sao đen), đồng lượng 10g, hãm uống ngày 1 thang.
Dền đỏ: còn gọi là cây sai, có tác dụng bổ huyết, trị thiếu máu, xanh xao, tiêu hóa kém; còn dùng trị sốt rét. Dùng ngày 12-16g sắc uống hoặc ngâm rượu uống.
Dền gai: Theo YHCT, dền gai có vị hơi ngọt, nhạt, tính hơi lạnh. Lá, rễ đều được dùng làm thuốc.
Lá dền gai: trị côn trùng cắn, ong đốt hoặc bị lở ngứa, mụn nhọt: lá giã nát vắt lấy nước uống, bã đắp ngoài; Trị sốt, lỵ, viêm phổi: lá dền gai sắc uống.
Chữa lỵ ra máu: rễ dền gai 20g, lá huyết dụ 12g đều sao vàng; lá trắc bách, cỏ nhọ nồi, mỗi vị 8g (sao đen); hòe hoa 4g (sao đen). Sắc uống ngày 3 lần trước bữa ăn 1 giờ.
Chữa khí hư ở phụ nữ: rễ dền gai 20g, lá bạc thau 16g. Tất cả phơi khô, sao vàng, sắc uống, chia 2 lần trong ngày, trước bữa ăn 1 giờ.
Dền tía: còn gọi là dền đỏ, có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng lợi tiểu tốt, có khả năng tăng cường thải trừ các chất độc ra khỏi cơ thể. Nhân dân thường lấy lá và cành non luộc hoặc nấu canh ăn hàng ngày để làm mát cơ thể, chống táo bón; Người tuổi cao bị táo hoặc táo bón mạn tính, dùng rau dền tía rất có lợi; Phụ nữ sau sinh, người nóng, táo bón, háo khát dùng khoảng 50g lá dền tía, luộc bỏ bã, lấy nước, thêm 50g gạo nếp nấu cháo, ăn vài ba lần trong tuần.
Để trị phát ban ở thời kỳ đầu, dùng dền tía 8-10g; sài hồ nam, rau má, cỏ mần trầu, kinh giới, cam thảo nam, mỗi thứ 8g, bạc hà 4 g, sắc uống ngày 2-3 lần trước bữa ăn.
Dền trắng: dùng làm rau ăn, cũng có tác dụng thanh nhiệt, rất tốt cho người bị háo khát, táo bón.
Dền voi: còn gọi vòi voi, chứa các alcaloid indicin, echinatin, heliotrin... Do có độc tính (alcaloid) nên thường được dùng ngoài trị sai khớp, bong gân, đau cơ nhục dưới dạng chườm, đắp bó.
Lưu ý khi sử dụng rau dền, tránh dùng kèm với thịt ba ba hoặc các sản phẩm từ mai ba ba (miết giáp).