Có rất nhiều rau mọc hoang ở ven suối, bờ ao đồng ruộng, nhưng ít ai biết rằng đó là những loại thuốc quý mà thiên nhiên đã ban tặng cho con người, vừa dễ sử dụng, không mất tiền mà có thể giúp ta tự bảo vệ tăng cường sức khỏe. Dền gai là một trong những loài rau như thế.
Mô tả cây
Ở Việt Nam, rau dền thường thấy là dền đỏ (dền tía - Amaranthus tricolor), dền cơm (dền trắng - Amaranthus viridis) làm rau ăn; dền gai (Amaranthus spinosus) mọc hoang dại. Dền gai là loại rau quen thuộc dùng trong nhân dân. Cây mọc hoang và được trồng khắp nơi, hầu như vườn nhà nào cũng có.
Cây rau dền chứa một tỉ lệ cao natrat kali. Do có nhiều kali nên toàn cây, nhất là rễ có tính lợi tiểu và thường dùng trị phù thũng, bệnh về thận, bệnh lậu và làm thuốc điều kinh. Ngoài ra, dền gai còn chứa các chất sắt, vitamin A, B2, C, PP, canxi và chứa nhiều axít amin cần thiết cho cơ thể.
Theo Đông y, rau dền vị ngọt nhạt, tính lạnh, không độc, có tác dụng thanh nhiệt, trừ thấp, thu liễm ngừng tả, chữa được nhiều bệnh như táo bón, bệnh phụ sản, khớp xương sưng đau, phù thũng, bệnh về thận, chữa lỵ và làm thuốc điều kinh...
Dân gian thường dùng cả thân, lá, rễ, hạt của cây dền gai để làm thuốc. Phần cây trên mặt đất được dùng làm thuốc chữa bỏng, đắp tiêu viêm mụn nhọt. Lá có tính long đờm và được dùng trị ho và các bệnh về đường hô hấp. Hạt dùng để đắp, băng bó chấn thương.
Một số bài thuốc từ rau dền gai
Trật đả, ứ huyết: dùng cành lá hay toàn cây nấu nước uống, mỗi ngày 10 - 15g uống thay nước trà.
Mụn nhọt chưa vỡ: rễ rau dền gai rửa sạch, giã nát, đắp lên mụn nhọt, có tác dụng làm nhanh vỡ mủ.
Bỏng nhẹ: thân, lá cây rau dền gai rửa sạch, giã nát, đắp lên vết bỏng.
Ho có đờm: thân, lá cây rau dền gai 50 - 100g, giã nát, vắt lấy nước uống. Hoặc dùng thân, lá cây rau dền gai 50g, lá bồng bồng 20g, kim ngân hoa 20g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần. Hoặc dùng thân, lá cây rau dền gai 50g, lá húng chanh 16g, vỏ rễ dâu tằm 16g, cam thảo đất 16g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 - 3 lần. Dùng 5 - 7 ngày.
Viêm họng, đau họng: thân, lá cây rau dền gai, lượng vừa đủ, thêm một ít muối hạt, 1 - 3 lát gừng tươi. Tất cả nhai nát, nuốt nước dần. Ngày nhai, ngậm 1 - 2 lần đến khi đỡ đau họng.
Chữa sỏi thận: rễ rau dền gai (sao vàng), kim tiền thảo, mã đề, rễ thiên lý, rễ cỏ tranh, đậu đen (sao thơm) mỗi thứ 12g; vỏ quả bí đao 20g, sắc uống. Uống trong 10 ngày.
Chữa da nổi mẩn ngứa do tiếp xúc với rơm rạ: dền gai tươi, rau sam tươi, lá hẹ tươi (hoặc lá bạc hà tươi) các vị đều bằng nhau. Giã nát đắp vào chỗ da nổi mẩn, mỗi ngày 2 - 3 lần.
Chữa kinh nguyệt không đều: 15g, bạc thau 20g, sắc uống.
Chữa bạch đới, khí hư: rễ rau dền gai 20g, lá bạc hà 16g, phơi khô, thái nhỏ, sắc với 400ml nước lấy 200 ml, chia làm 2 lần uống trong ngày. Dùng 7 - 10 ngày.
Hy vọng qua thông tin mà tôi vừa trình bày giúp quý vị và các bạn có thêm vị thuốc và những bài thuốc chữa bệnh thông thường từ cây cỏ, thực phẩm xung quanh chúng ta.