Thế kỷ 21 bắt đầu với những xu hướng phát triển mạnh các dòng xe tăng thế hệ 4, được ứng dụng nhiều công nghệ hiện đại như công nghệ kỹ thuật số, công nghệ quang điện tử, giáp phản ứng nổ, hệ thống phòng thủ tích cực.
Có nhiều dòng xe được đánh giá là rất hiện đại, là đỉnh cao của công nghệ như xe tăng Mỹ M1A2 Abraham, xe tăng Đức Leopard 2 và niềm tự hào của xe tăng Trung Quốc Type -99 với khẳng định của nhà chế tạo, là xe tăng tốt nhất thế giới, tích hợp mọi tính năng tốt nhất của các xe tăng tốt nhất thế giới. Giới quân sự Trung Quốc cho rằng, xe tăng Type 99 sẽ giúp PLA làm mưa làm gió trên chiến trường. Vậy xe tăng hiện đại có thực sự mang lại uy vũ trên chiến trường? Một kinh nghiệm của Israel sẽ giải đáp vấn đề này.
Cuộc chiến Israel chống Hezbollah
Chúng ta cùng nhớ lại cuộc chiến của Israel chống Lebanon bắt đầu từ sự kiện, nhóm Shiite cực đoan "Hezbollah"thường xuyên pháo kích từ biên giới của Lebanon vào các khu vực dân cư của Israel và tiến hành các cuộc xung đột vũ trang với các đơn vị quân đội Israel. ngày 12.7.2006 các chiến binh của tổ chức "Hezbollah" đã sát hại 3 quân nhân và bắt cóc 2 quân nhân Israel.
Để đáp trả, Israel đã tiến hành chiến dịch "Decent wages", phong tỏa đường biển và đường không của Lebanon, không kích ồ ạt các công trình hạ tầng cơ sở của tổ chức "Hezbollah" với mục đích tiêu diệt lãnh đạo của tổ chức này và triển khai một chiến dịch quân sự trên tuyến biên giới giữa Israel và Nam Lebanon nhằm tạo một khu vực đệm an toàn dọc biên giới, ngăn chặn sự đe dọa của tên lửa từ phía tổ chức "Hezbollah" vào các khu dân cư của Israel.
Ngược lại, tổ chức "Hezbollah" đáp trả bằng những đòn tấn công tên lửa thường xuyên vào lãnh thổ phía bắc Israel, cố gắng giữ được những khu vực đã chiếm được dọc biên giới nhằm gây thiệt hại tối đa cho binh lực, vũ khí trang thiết bị quân sự và các khu dân cư của Israel.
Chiến dịch quân sự trên mặt đất kéo dài 34 ngày, tính từ tháng 7 đến tháng 8/2006. Trong cuộc tiến công này, quân đội Israel đã tiến sâu vào biên giới Lebanon từ 15 đến 20 km, quét sạch các chiến binh của lực lượng "Hezbollah" khỏi khu vực chiếm đóng và tiến đến bờ sông Litani. Tham chiến tính từ phía Israel có khoảng từ 10.000 đến 30.000 quân, 100 xe tăng, 400 xe bộ binh cơ giới, 400 khẩu pháo các loại và không quân, phía các chiến binh "Hezbollah" có khoảng 5.000 người.
Cuộc chiến kéo dài đến ngày 14.8.2006, theo nghị quyết của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, phía Israel và Lebanon tuyên bố lệnh ngừng bắn. Ngày 1.10.2006, Israel hoàn thành việc rút quân khỏi miền nam Lebanon. Khu vực biên giới phía nam Lebanon hoàn toàn chuyển sang quyền kiểm soát của các đơn vị quân đội Lebanon và lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc. Đến đầu tháng 10 ở miền nam Lebanon có khoảng 10 nghìn binh sĩ Lebanon đóng quân và hơn 5.000 binh sĩ thuộc lực lượng gìn giữ hòa bình UN.
Tổn thất từ phía Israel theo công bố là 121 quân nhân chết và hơn 400 quân nhân bị thương. Tổn thất từ phía "Hezbollah" theo thông báo của UN là 500 chiến binh tử trận, khoảng hơn 1.000 người bị thương. Một thông số đặc biêt là có 52 đơn vị tăng thiết giáp bị bắn hỏng, trong đó có 46 xe tăng, 14 xe thiết giáp, 5 chiếc xe tăng hoàn toàn không thể sửa chữa được nữa. Trong số này có 2 chiếc bị trúng mìn, 3 chiếc bị bắn cháy bởi súng chống tăng các loại.
Cuộc chiến đã qua, những điểm gây ấn tượng mạnh cũng không có nhiều, nhưng một sự kiện gây sự chú ý rất lớn của các chuyên gia chế tạo xe tăng và các nhà lý luận quân sự, đó là xe tăng "Merkava Mk4" bị bắn cháy bởi súng phóng lựu RPG và tên lửa chống tăng thế hệ cũ của Liên Xô.
MERKAVA – Vua của xe tăng
Merkava Mk4 – Đây là lớp xe đầu tiên được ứng dụng công nghệ kỹ thuật số. Merkava là niềm tự hào dân tộc của Israel. Đến 72% các bộ phận và chi tiết được sản xuất trong nước, 28% được nhập khẩu từ nước ngoài. Hệ thống quang – điện tử của Merkava hiện đại và phức tạp bậc nhất thế giới, đã bổ sung những tính năng kỹ thuật vốn đã rất nổi tiếng của các thiết bị quan sát, chỉ thị mục tiêu và ngắm bắn.
Trưởng xe hoàn toàn không cần thiết phải quan sát bằng mắt thường không gian chiến trường và tìm kiếm kẻ thù. Toàn bộ không gian khu vực chiến sự được hiển thị trên màn hình thời gian thực bằng hình ảnh màu. Cả pháo thủ và trưởng xe đều có thể quan sát không gian xung quanh bằng kính ngắm của nhau. Mk4 được lắp đặt 4 camera, cho phép lái xe có thể quan sát toàn bộ xung quanh xe trên màn hình điện tử, truyền tải hình ảnh rõ nét cả ban ngày lẫn ban đêm.
Hệ thống thông tin chiến trường của trung đội xe tăng Mk4 cho phép người chỉ huy nắm tốt nhất tình huống đang xảy ra trên chiến trường. Mỗi thành viên của xe đều có được thông tin về địa hình, nơi xe tăng đang đứng hoặc hành tiến chiến đấu, vị trí của xe trong đội hình tác chiến và các vị trí của xe bạn, đồng thời cũng nhận dạng đối phương và đưa thông tin lên màn hình điều khiển. Hệ thống này lưu giữ mọi thông tin, bao gồm cả thông tin hình ảnh dưới dạng video. Từ những thông tin lưu trữ trong bộ nhớ máy tính, có thể sử dụng để đánh giá các hoạt động của kíp xe và chỉ huy, đồng thời cũng sử dụng để nghiên cứu và huấn luyện.
Khối lượng xe tăng – 65 tấn (theo các thông số không chính thức, nó nặng gần 70 tấn). Kíp xe có 4 người, chiều cao thân xe bao gồm cả tháp trưởng xe là 2,8m. Tốc độ hành tiến trên đường nhựa đến 65km/h, dự trữ hành trình – 500km.công suất động cơ 1500 mã lực.
Hệ thống vũ khí thân xe của Merkava cũng rất ấn tượng: Pháo nòng trơn 120mm và tên lửa chống tăng bắn qua nòng pháo LAHAT, hai súng máy 7,62-mm, một súng máy 12,7mm và một súng phóng lựu 60-mm. Ngoài ra, xe tăng còn được trang bị 12 ống phóng lựu khói được điều khiển tự động.
Hệ thống động lực của xe tăng được điều khiển bằng máy tính điện tử, cung cấp thông tin cho lái xe đồng thời điều khiển trực tiếp hộp số tự động của hệ thống truyền động lực với 5 số tiến. Ống xả động cơ lớn hơn nhiều so với các mẫu xe khác và được thiết kế khá đặc biệt nhằm giảm ảnh nhiệt của xe tăng. Ống xả có nhiệm vụ đẩy khí thoát ra từ động cơ ra xa hơn khói bụi cuộn lên từ hệ thống chuyển động khi xe chạy.
Các khảo sát và thí nghiệm cho thấy, các đầu thu ảnh nhiệt của các tên lửa chống tăng hiện đại không phát hiện được ảnh nhiệt thông thường có thể nhìn thấy bằng mắt thường, và chỉ phát hiện được ở dải tần có bước sóng từ 8 – 14 µm. Nhưng các đầu thu quang ảnh nhiệt lại phát hiện rất rõ ảnh nhiệt khi nhiệt năng được trộn lẫn khói bụi hoặc sương khói.
Hệ thống giáp bảo vệ thân xe của Merkava cũng đừng hàng đầu thế giới, Merkava Mk2 có khả năng chống được đạn xuyên giáp dưới cỡ 350 mm, đạn chống tăng hiệu ứng nổ lõm là 650mm. Merkava Mk3 có khả năng chống đạn xuyên giáp dưới cỡ là 600 mm, đạn chống tăng hiệu ứng nổ lõm là 1000 – 1200mm.
Ngoài ra, một số xe tăng Mk4 được trang bị hệ thống phòng vệ tích cực Trophy, đây là một trong những hệ thống phòng vệ tích cực tốt nhất thế giới, đã được quân đội Mỹ công nhận, hệ thống là tổ hợp radar phức hợp có 4 mảng anten đặt ở phía mũi xe và sườn xe, có khả năng phát hiện mọi vật thể bay đến trong vùng quan sát 360o của radar, 2 tổ hợp ống phóng lựu đạn phản lực hai bên sườn xe sẽ phóng đạn phản lực kích nổ phá hủy đầu đạn chống tăng của đối phương.
Trong chiến dịch chống lực lượng hồi giáo cực đoan "Hezbollah" tháng 7.2006, hơn 100 xe tăng và 400 xe bộ binh cơ giới tràn vào lãnh thổ của Lebanon với nhiệm vụ tiêu diệt các nhóm chiến binh vũ trang Allah – (thường xuyên phóng tên lửa bắn phá lãnh thổ Israel) với ưu thế tuyệt đối về không quân, máy bay chiến đấu không người lái, pháo binh tên lửa, xe tăng, hệ thống trinh sát điện tử và tác chiến điện tử hiện đại, hệ thống trang thiết bị tác chiến ban đêm.
Lực lượng "Hezbollah" không phải là một đội quân chiến đấu chính quy, tổ chức là các đội chiến binh với đủ các loại vũ khí mang vác thông thường từ súng AK – 47, AR15 đến rockets, tên lửa không điều khiển, không có hệ thống chỉ huy và điều hành tác chiến đồng bộ, không có trận địa phòng ngự quy chuẩn. Vũ khí chống tăng hỗn hợp nhiều loại khác nhau như ATGM "Malyutka", "Fagot", "Konkurs", "Metis-M", "Kornet-E", RPG-7, RPG -9 và RPG-29 "Vampire".. Nhưng cũng đã gây những tổn thất đáng kể trong cuộc chiến không cân sức cho lực lượng IDF của Israel.
RPG chống lại MERKAVA
Căn cứ trên quân số tham gia chiến đấu của quân đội Israel trong chiến dịch "Decent wages" có thể nhận thấy, quân đội Israel, dựa trên ưu thế tuyệt đối về binh lực và vũ khí trang bị, đã tiến hành cuộc tấn công đúng như phương thức tác chiến quy chuẩn của quân sự Phương Tây:
- Phong tỏa trên không và trên biển, đòn không kích quy mô lớn tấn công vào các khu dân cư, các khu vực được cho là nơi tập trung binh lực và bộ máy lãnh đạo "Hezbollah".
- Hỏa lực pháo binh – tên lửa tấn công dồn dập vào mọi khu vực thuộc tuyến phòng thủ biên giới Lebanon, lực lượng biệt kích đặc nhiệm đổ bộ chiếm đóng các khu vực, các điểm chốt quan trọng và mở rộng chốt chặn, tấn công các khu vực đóng quân và các trận địa tên lửa của "Hezbollah" và sau đó là lực lượng tăng thiết giáp và bộ binh ồ ạt đột phá khu vực biên giới, tiến sâu vào lãnh thổ của Lebanon.
Lực lượng chiến binh "Hezbollah" được trang bị chủ yếu là vũ khí bộ binh, không có lợi thế về vũ khí trang bị, cũng như quân số nên họ đã lựa chọn phương án phòng ngự cơ động, triển khai một thế trận phòng ngự rộng khắp, lợi dụng triệt để địa hình địa vật để tạo thành các trận địa phòng ngự từ biến giới đến tận bờ sông Litani. Các binh sĩ "Hezbollah" là những chiến binh hồi giáo được huấn luyện chiến đấu tốt, có kỹ năng tác chiến, có khả năng cơ động và lẩn tránh nhanh.
Binh lực của "Hezbollah" đã phân tán thành những đội chiến binh được trang bị vũ khí đa dạng, chủ yếu là súng bộ binh, vũ khí chống tăng đa dạng từ RPG 7, RPG 29 đến các tổ hợp tên lửa ATGM "Malyutka", "Fagot", các loại mìn chống tăng tự chế với các ngòi nổ hồng ngoại và ngòi nổ kích nổ từ xa từ các khu vực dân cư. Hệ thống phòng ngự của “Hezbollah” được cấu thành từ các ổ hỏa lực, các đường cơ động trong các hẻm núi và hang động trong một địa hình phức tạp, các trận địa mìn dọc các tuyến đường cơ động và các vùng đất bằng phẳng, thuận lợi cho cơ động xe tăng, thiết giáp.
Hầu hết các trận địa mìn được điều khiển từ xa. Đồng thời, tổ chức “Hezbollah” cũng hoàn thiện hệ thống thông tin liên lạc của mình, do không có thế mạnh về tác chiến điện tử, các chiến binh Hồi giáo tổ chức thông tin liên lạc bằng các đài thông tin hữu tuyến hoặc thông tin bằng người dân trên các phương tiện cơ động để tránh bị chiếm đoạt thông tin, các kho tàng hậu cần, kỹ thuật đạn dược cũng được chia nhỏ dấu vào các khu dân cư từ dọc biên giới đến hết tuyến phòng ngư. Phương pháp cơ động lực lượng cũng dựa chủ động vào các phương tiện cơ động là các xe ô tô địa hình và hành quân bộ.
Hệ thống phòng ngự của “Hezbollah” được chia thành các khu vực phòng ngự, mỗi khu vực phòng ngự được giao cho các đội chiến binh có quân số đến 20 người, các đội lại phân chia thành các tổ cơ động phòng ngự có quân số đến 5 người. Họ chiếm lĩnh các điểm cao trên địa hình đồi núi, đã bố trí sẵn các hầm trú ẩn chống bom, đạn pháo, các đường cơ động hang hốc và khe, hẻm núi.
Ngày từ đêm 21 rạng ngày 22.07. Quân đội Israel mở đợt tấn công ồ ạt vào biên giới của Lebanon với mục đích nhanh chóng tiêu diệt các đơn vị chiến binh “Hezbollah” và tổ chức vùng đệm ngăn chặn tên lửa với lực lương hơn 100 xe tăng và hơn 10 xe thiết giáp cùng với yểm trợ và chi viện hỏa lực của không quân và pháo binh, các đơn vị này đã vấp phải sự chống trả quyết liệt của lực lượng phòng ngự. Trên các tuyến đường cơ động, lực lượng hành quân của IDF gặp phải các đòn tấn công bằng mìn chống tăng và hỏa lực của súng chống tăng các loại nhằm vào các xe đi đầu và xe đi cuối đội hình. Khi quân đội Ixrael triển khai đội hình chiến đấu và gọi không quân, pháo binh yểm trợ thì các nhóm tập kích biến mất nhanh chóng. Phương thức tác chiến này làm quân đội IDF hành quân rất chậm chạp, trong suốt giai đoạn này chỉ tiến được sâu vào biên giới từ 5 km – 10 km.
Đợt tấn công thứ 2. 2-14/8. IDF đã tăng cường lực lượng lên đến 400 xe tăng và 300 xe bộ binh cơ giới, quân số lên đến 30000 quân nhân. Quân đội Ixrael cũng sử dụng chiến thuật không tấn công khu dân cư, chỉ bao vây, phong tỏa và chiếm các điểm cao, đồng thời triệt để sử dụng không quân – máy bay trực thăng chiến đấu kiểm soát đường bộ, sử dụng lực lượng đặc nhiệm đổ bộ và tấn công tiêu diệt lực lượng “Hezbollah”. Bằng phương pháp này, quân đội Israel đã tiến công hiệu quả hơn, tiến sâu vào biên giới từ 20 đến 25 km và tiến hành truy quét, tiêu diệt các đội chiến binh Hồi giáo cực đoan.
Lực lượng chiến binh “Hezbollah” đáp trả bằng các cuộc tập kích tên lửa ngày càng tăng về cường độ, từ thời điểm ban đầu là 100 tên lửa, đến thời điểm căng thẳng lên cao “Hezbollad” tập kích đến 250 tên lửa. Đồng thời bằng 1 đợt tấn công bằng tên lửa chống tàu do Iran sản xuất, cũng gây thiệt hại cho một tàu hộ vệ tên lửa của Israel.
Phương thức tấn công của các nhóm chiến binh “Hezbollah” cũng gây vô vàn khó khăn cho quân đội Israel. Ban ngày họ tập kích bằng các cụm tên lửa – pháo binh tầm xa đến 10 km, phục kích bắn tỉa và sử dụng mìn điều khiển từ xa. Phục kích tăng thiết giáp bằng các tổ săn tăng thiết giáp được trang bị các tổ hợp tên lửa ATGM và súng chống tăng từ RPG 7 đến RPG 29.
Phương thức phục kích đánh tăng khá đặc thù của chiến tranh du kích. Họ tập trung hỏa lực tấn công dồn dập vào một hai chiếc xe tăng cơ động hàng đầu tiên, mục đích loạt đạn chống tăng ban đầu là công kích phá hủy các thiết bị quan sát, điều khiển hỏa lực xe tăng trên tháp pháo. Đồng thời phá hủy cả hệ thống Trophy. Sau đó họ công kích tập trung hỏa lực vào sườn xe.
Dưới những đòn tấn công dồn dập của các loại đạn chống tăng vào khu vực phía sau và sườn xe, các xe tăng bị tổn thương hầu hết là bị đạn RPG phá nát các tấm giáp tổng hợp của xe tăng, sau đó đạn xuyên giáp nổ lõm làm nốt việc hủy diệt xe tăng. Trong 46 chiếc Merkava bị tiêu diệt, có một số xe trúng mìn, các xe còn lại đều bị tổn thất bằng nhiều tên lửa chống tăng như "Malyutka", "Fagot", "Kornet-E", RPG-7, RPG-29 "Vampire" tổn thất về kíp lái là 15 quân nhân… Có nhiều trường hợp các tên lửa được bắn ở chế độ tự động, điều khiển từ xa, để binh sĩ Israel không tiếp cận được, khu vực đặt tổ hợp tên lửa chống tăng được gài mìn dày đặc. 3 chiếc xe tăng Merkava bị đạn RPG 7 và RPG – 29 tập kích mãnh liệt, cháy hoàn toàn không thể sửa chữa, các xe còn lại mất khả năng tiếp tục chiến đấu.
Tổn thất về tăng thiết giáp của Israel được ghi nhận nặng nề nhất là của lữ đoàn 401, trang bị tăng Merkava Mk4, cơ động vượt sông Saluki về hướng làng Randuriya, trong 24 chiếc tham gia tấn công, 11 chiếc bị hỏa lực của súng chống tăng các loại bắn cháy. Ban đêm, các đội quân “Hezbollad” tập kích bằng súng cối, tên lửa và pháo binh, đồng thời sử dụng súng chống tăng RPG – 7 và RPG – 29 đánh vào các khu vực co cụm đồn trú tạm thời của quân đội Israel.
Tương tự như các trận chiến của các chiến binh Hồi giáo ở Chesnia, lực lượng “Hezbollah” thường sử dụng hỏa lực tấn công tăng thiết giáp từ các điểm cao công kích từ nhiều hướng, nhiều súng phóng lựu tập trung vào một mục tiêu, và tổ hợp tên lửa chống tăng như "Kornet-E", "Malyutka" kết thúc đòn tấn công.
Đồng thời, các chiến binh “Hezbollad” cũng rất thành thạo trong việc tổ chức các trận địa mìn chống tăng có điều khiển và mìn chống tăng kích nổ hồng ngoại, tập trung chủ yếu trên đường cơ động và các hướng tấn công chính của quân đội Israel. Phương thức tấn công phục kích bằng mìn, tên lửa chống tăng, súng phóng lựu chống tăng các tầm bắn với hỏa lực tập trung đã tiêu diệt được Merkava Mk4, điều kỳ diệu của nền công nghiệp chế tạo xe tăng hiện đại.
Trong lịch sử các trận chiến đấu chống xe tăng hiện đại, chiến trường Chesnia đã có trường hợp xe tăng T- 80 hiện đại của Liên bang Nga bị trúng đến 18 quả đạn chống tăng RPG các loại và cháy hoàn toàn không thể sửa chữa. Trên chiến trường Lebanon, lịch sử lại diễn lại với huyền thoại Merkava với 3 xe bị cháy hoàn toàn không thể sửa chữa.
Từ trận chiến "Decent wages" của Israel chống lại lực lượng “Hezbollah” có thể nhận thấy rõ ràng. Mục đích chiến dịch không đạt được mặc dù quân đội Israel có ưu thế vượt trội cả về binh lực và vũ khí trang bị, đặc biệt là lực lượng tăng – thiết giáp. Các siêu xe tăng hoàn toàn bất lực trước những đòn tấn công của lực lượng săn tăng được trang bị các loại vũ khí chống tăng có từ những năm 1970 – 80x của thế kỷ trước. Cuộc chiến tranh tổng hợp cường độ cao hiệp đồng quân binh chủng hiện đại đã bị chặn lại và tổn thất nặng nề bởi lực lượng chiến binh – du kích với phương thức tác chiến phòng ngự cơ động, năng động, tấn công chớp nhoáng và thay đổi vị trí nhanh chóng.
Từ những chiếc Merkava bị bắn cháy trong trận chiến đã đặt cho các nhà chế tạo xe thiết giáp, các tướng lĩnh và các nhà lý luận quân sự một góc nhìn mới, một quan điểm tác chiến mới và phương thức tiến hành chiến tranh hoàn toàn mới trong một môi trường tác chiến đa dạng, phức hợp với các loại vũ khí chống tăng thiết giáp của Liên bang Xô viết từ thế kỷ 20. Cũng từ những kinh nghiệm này, các nhà chế tạo xe tăng – thiết giáp liên bang Nga đã đưa ra mô hình xe thiết giáp hộ tống xe tăng “Terminator”.
Một kết luận đã thành chân lý: Vũ khí hiện đại không quyết định kết quả của chiến tranh, kết quả của một cuộc chiến hoàn toàn thuộc vào năng lực điều hành tác chiến của người chỉ huy, trình độ huấn luyện và kỹ năng chiến đấu của lực lượng binh sĩ, quân nhân tham gia chiến đấu, ý chí của toàn thể sĩ quan, binh sĩ tham gia chiến đấu và cuối cùng là trình độ sử dụng vũ khí trang bị trong biên chế, kỹ năng lợi dụng điều kiện thuận lợi của địa hình địa vật cũng như khả năng cơ động của lực lượng tham gia chiến đấu.
Các quân nhân Israel là những sĩ quan, binh sĩ có trình độ tác chiến cao, khả năng chiến đấu rất tốt, nhưng sự áp dụng máy móc vào chiến thuật chiến đấu hiện đại, sự đánh giá không chính xác đối tượng tác chiến đồng thời không kịp thời thay đổi mô hình tác chiến trước một đối tượng chiến đấu được huấn luyện kỹ, thành thạo mọi kỹ năng của chiến tranh du kích là nguyên nhân của những tổn thất và hiệu quả tác chiến không cao của chiến dịch.
Không có loại vũ khí nào là tuyệt đối trong một cuộc chiến tranh, yếu tố con người luôn là yếu tố quan trọng quyết định sự thành bại của một cuộc chiến tranh.
Bài vở và ý kiến đóng góp cho chuyên mục xin vui lòng gửi về email: tientruonghuong@vccorp.vn. Trân trọng!
