Rau dền là thực phẩm rất quen thuộc trong mùa hè. Không chỉ là món ăn, rau dền còn có tác dụng mát gan, thanh nhiệt. Rau dền gồm nhiều loài: dền cơm và dền tía. Bộ phận dùng làm thuốc là toàn cây và rễ.
Cành và lá dền cơm chứa protid, glucid, vitamin C, caroten, các vitamin nhóm B...
Trong cành và lá dền tía chứa protid, glucid, chất khoáng, canxi, vitamin C, caroten, các vitamin nhóm B. Lá dền tía chứa nhiều các vitamin hơn, đặc biệt là vitamin C.
Thân và lá chứa các sterol và acid palmatic. Hạt chứa tinh bột và acid béo không no, các sterol. Dền cơm vị ngọt, tính hàn. Dền tía vị ngọt, mát, vào đại tràng.
Công năng chủ trị: thanh nhiệt, mát gan, ích khí và khai khiếu. Dùng cho các trường hợp kiết lỵ, táo bón, rối loạn tiết niệu, đau mắt đỏ, sưng đau họng, côn trùng cắn đốt. Hằng ngày dùng 100 - 250g bằng cách nấu, xào, ép nước.
Rau dền không chỉ giải nhiệt mà còn có tác dụng chữa bệnh.
Một số cách dùng rau dền chữa bệnh
Chữa phát ban: rau dền 10g, rễ hoặc lá lức 10g, ké hoa vàng 8g, rễ sắn dây 8g, cỏ mần trầu 8g, dây chiều 8g, rau má 8g, dây giác tía 8g, kinh giới 6g, cam thảo đất 6g, bạc hà 4g, gừng sống 2 lát. Sắc uống.
Chữa sản hậu: lá dền tía 50g, rửa sạch, thái lát, nấu bỏ bã lấy nước, thêm gạo nếp nấu thành cháo. Ăn trong ngày.
Chữa đau mắt: hạt dền cơm, hạt thảo quyết minh, liều lượng bằng nhau (10g). Sắc nước uống. Chữa mắt đau có màng mộng.
Chữa chảy máu do sẩy thai: rễ dền tía và rễ bí ngô với liều lượng bằng nhau, sắc uống.
Chữa tiểu tiện không thông: hạt dền cơm (20g) sắc uống.
Cháo rau dền tía: rau dền tía 200g. Rửa sạch, nấu lấy nước; lấy nước rau nấu cháo với gạo lứt. Ăn khi đói. Món này tốt cho phụ nữ trước, sau khi sinh con có hội chứng kiết lỵ; người cao tuổi viêm ruột, kết lỵ.
Canh rau dền: rau dền tía 200g. Rửa sạch, nấu canh. Dùng cho các bệnh nhân ung thư cổ tử cung, hội chứng lỵ, u tuyến giáp trạng lành tính.
Canh rau dền thịt lợn: rau dền tía 60g, thịt lợn nạc 60g, nấu dạng canh. Dùng thích hợp cho các người bệnh bướu giáp trạng lành tính.
Canh rau tập tàng: dền cơm 100g, rau dệu 50g, ngọn lá mồng tơi 50g hay rau đay; nấu với bột canh, bột tôm hay nước cua. Món này công dụng mát gan, thanh nhiệt, kích thích tiêu hóa.
Kinh nghiệm dân gian lấy lá giã nát, nước uống và bã đắp chữa rắn cắn.
Một số nghiên cứu mới đây cho thấy, rau dền có khả năng tăng thải trừ chất phóng xạ, thanh thải chất độc vì chúng có nhiều sterol, các acid béo không no.
Kiêng kỵ: Phụ nữ có thai và người hư hàn tiêu chảy dùng hạn chế.