Kiến ba khoang có tên khoa học là Paederus fuscipes Curtis (Staphylinidae, Coleoptera), trong cơ thể chúng có chứa pederin - độc tính gây bỏng. Loài côn trùng này có thân hình thon, dài như hạt thóc, có hai màu cam sẫm và đen.
Do đó, dân gian còn gọi với nhiều tên khác nhau như: kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong…
Theo các bác sĩ, viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang thường có các biểu hiện: thương tổn hồng ban, hơi phù nề, mụn nước, mụn mủ có dạng đường, thường ở vị trí vùng da hở như mặt, cổ, tay, chân. Thương tổn đối xứng có thể thấy ở vùng nếp gấp như nách, bẹn, nếp gấp khuỷu tay hoặc khoeo chân. Nếu độc tố dính vào tay, nhưng không rửa tay sạch ngay thì vô tình sẽ làm độc tố dính vào các vùng khác trên cơ thể.
Viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang không gây nguy hiểm nếu được chăm sóc và điều trị đúng, nhưng có thể làm cho nhiều người trong gia đình hoặc một khu dân cư cùng mắc bệnh một lúc, hoặc trên cùng một người có thể mắc nhiều lần trong mùa.
Tổn thương vùng mắt lan sang má do dịch tiết của kiến ba khoang gây ra.
Cách xử lý đơn giản khi bị kiến ba khoang đốt
Theo BS Nguyễn Tiến Dũng – Trung tâm Chống độc, BV Bạch Mai, khi bị côn trùng đốt, nhất là với kiến ba khoang, cần nhanh chóng tiến hành xử lý vết đốt để tránh da bị tổn thương nặng.
Để xử lý kiến ba khoang đốt, cần vệ sinh sạch bằng xà phòng dịu nhẹ, bôi dưỡng ẩm và đến bệnh viện chuyên khoa Da liễu thăm khám, không nên tự ý điều trị tránh để lại biến chứng không đáng có. Khi bác sĩ khám chẩn đoán đúng là viêm da tiếp xúc do côn trùng, chỉ sau một vài ngày là tổn thương da hồi phục.
Lưu ý, nếu nhìn thấy kiến ba khoang bám trên người hay quần áo, đồ đạc trong nhà, bạn không nên dùng tay giết chết hay chà xát chúng mà nên thổi chúng ra xa hoặc để một tờ giấy vào cho nó bò lên và lấy nó ra khỏi người.
Rửa vùng da có tiếp xúc với kiến ba khoang bằng nước sạch và xà phòng, sau đó dùng thuốc sát trùng nhẹ. Nếu bạn lỡ tay đập hoặc chà xát kiến ba khoang thì phải nhanh chóng rửa sạch nơi tiếp xúc để hạn chế chất độc, vì trong dịch cơ thể của kiến ba khoang có chứa pederin – một loại chất độc gây rộp, phỏng, viêm da.
Khi da người tiếp xúc với chất tiết của kiến ba khoang qua những vật dụng nào đó hoặc vô ý đập làm cho chúng chết trên da thì chất độc theo dịch cơ thể chúng tiết ra ngoài, dính vào da người, gây viêm da ngay tại vùng da đó...Khi dính vào da tay, nếu không rửa sạch tay ngay thì vô tình sẽ làm chất độc dính vào chỗ khác trên cơ thể gây viêm da lan toả.
Phòng ngừa kiến ba khoang
Để phòng chống kiến ba khoang, Cục Y tế dự phòng khuyến cáo người dân, nếu phát hiện có sự hiện diện của kiến ba khoang nên thay đèn huỳnh quang bằng đèn có ánh sáng màu vàng. Tiếp theo, ngăn cản kiến ba khoang vào nhà bằng cách: Sử dụng lưới các cửa sổ và cửa ra vào, đóng cửa thường xuyên sau khi ra vào, nên ngủ trong mùng/màn, vệ sinh môi trường, phát quang bụi rậm, cây cỏ xung quanh nhà.
Mặc quần áo dài tay khi đi ra ngoài, nhất là những vùng gần đồng ruộng, khu dân cư nhiều ánh đèn, gần công trình xây dựng.