Điều này càng thể hiện rõ qua trận oanh kích mới đây bằng tên lửa Tomahawk của Hải quân Mỹ nhằm vào căn cứ không quân Syria. Cho dù Nga được báo trước nhưng vẫn không thể xác định chính xác đường bay của Tomahawk để gửi cảnh báo tới đồng minh.
Radar của những hệ thống tên lửa phòng không tối tân đang triển khai tại Syria như S-400, Buk-M2E... chỉ phát huy tác dụng tốt với tên lửa hay máy bay hoạt động ở độ cao lớn và trung bình, còn đối mặt tên lửa hành trình bay thấp chỉ 30 - 50 m chúng gần như mất tác dụng, hoặc nếu phát hiện ra thì cũng quá muộn, không kịp đưa ra biện pháp đối phó.
Phòng không Syria hoàn toàn bất lực trước đòn tấn công của tên lửa Tomahawk
Vấn đề chống tên lửa hành trình luôn được đặt ra như một đòi hỏi mang tính sống còn đối với bất cứ lực lượng phòng không nào. Tuy vậy có thể thấy rằng năng lực bắt mục tiêu bay thấp của đa số các quốc gia trên thế giới hiện nay là tương đối thiếu và yếu.
Những loại radar cảnh giới nổi tiếng được các nhà sản xuất vũ khí bán ra thị trường như Nebo-UE, 96L6E (một thành phần của S-400) của Nga; hay EL/M-2084 MMR, EL/M-2288 AD-STAR do Israel sản xuất không phải loại chuyên bắt mục tiêu ở độ cao thấp, khả năng phát hiện tên lửa hành trình bay bám địa hình từ ngoài đường chân trời vô tuyến điện tử là bất khả thi.
Còn đối với những loại bắt thấp chuyên dụng như Kasta 2E2 hay 36D6, căn cứ theo thông số lý thuyết thì loại tốt như Kasta 2E2 cũng chỉ bắt được mục tiêu có diện tích phản xạ hiệu dụng 2 m2 bay ở độ cao 100 m từ khoảng cách tối đa 50 km.
Đối tượng như Tomahawk có diện tích phản xạ rất nhỏ, bay hành trình ở độ cao chỉ 50 m thì nếu phát hiện ra nó cũng rất khó lên phương án đánh trả, thậm chí không còn thời gian để sơ tán.
Radar bắt thấp Kasta-2E2 chưa phải phương tiện tối ưu để chống tên lửa hành trình bay bám địa hình
Để chống lại đòn tập kích bằng tên lửa hành trình từ ngoài khơi, có lẽ phương án tối ưu là phải sớm đưa vào trong trang bị máy bay chỉ huy cảnh báo sớm trên không (AWACS).
Phương tiện này khắc phục được triệt để nhược điểm về đường chân trời vô tuyến điện từ của các đài radar mặt đất do nó hoạt động ở độ cao lớn, không vướng phải giới hạn trên, radar với chế độ "Look down" đủ sức phát hiện tên lửa hành trình bay bám biển từ cự ly cả trăm km nếu xác định được đối tượng sắp phóng đạn tấn công.
Đặc biệt, ăng ten mảng pha trên các máy bay AWACS còn đảm trách được cả vai trò của máy bay trinh sát điện tử (ELINT), nó sẽ thu thập tín hiệu từ radar đo cao, kênh liên lạc với vệ tinh... của tên lửa hành trình từ khoảng cách rất xa, giúp nâng cao năng lực cảnh báo.
Máy bay chỉ huy cảnh báo sớm trên không C-295 AEW
Máy bay AWACS khi phát hiện ra tên lửa hành trình sẽ truyền tham số mục tiêu về sở chỉ huy phòng không để sẵn sàng phương án đánh trả, cách làm này có tính chủ động cao hơn nhiều lần so với chỉ phụ thuộc vào radar mặt đất.
Tác dụng to lớn của máy bay chỉ huy cảnh báo sớm trên không đối với việc chống đòn tập kích bằng tên lửa hành trình là điều không phải bàn cãi. Diễn biến mới tại Trung Đông có thể được xem như chất xúc tác để nhiều quốc gia tăng thêm quyết tâm mua sắm khí tài này trong tương lai không xa.