Món rau nên thử
Chị Vũ Minh Nguyệt – Hoàng Đạo Thúy, Hà Nội kể từ bé chị ghét cây xuyến chi với những hoa xuyên vào quần áo khi đi qua thì đến giờ chị lại thèm thứ rau này.
Chị Nguyệt cho biết một lần chị đi chơi ở trên miền núi, chị Nguyệt được người dân ở đó cắt cây xuyến chi mọc dại dưới vườn về xào tỏi và ăn thử. Ban đầu chị còn e dè nhưng sau đó vị ngọt ngọt của rau dại khiến chị nhanh chóng bị cuốn vào. Không chỉ xào, ngọn xuyến chi còn có thể làm món rau lẩu rất ngon.
Thời gian gần đây, rau nhiều hóa chất không thể phân biệt rau sạch hay rau an toàn, chị Nguyệt dần trở thành tín đồ săn rau dại. Chị cho biết mỗi lần về quê chị lại ra ngoài cánh đồng và nhặt rau xuyến chi về ăn.
Ảnh minh họa.
Xuyến chi hay còn gọi là đơn buốt, quỷ châm, đơn kim, song nha lông, người dân hay gọi là hoa cỏ đĩ. Nó có tên khoa học là Bidens pilosa, một loài thực vật có hoa thuộc chi Bidens, họ Cúc (Asteraceae)
Cây thảo mọc hàng năm, cao 0.3m-1m, mọc đứng, phân nhánh nhiều; thân và cành có rãnh chạy dọc, khi già màu nâu tía; thân non có lông. Lá mọc đối, có cuống dài, đơn hay thường có 3 lá chét hình trứng thuôn dài 3-6cm, rộng 1.5-2cm, mặt trên ráp, mép khía răng cưa nhọn, đều.
Cụm hoa ở nách lá hay ở ngọn, mọc riêng lẻ hay từng đôi một. Trong mỗi đầu hoa, các hoa vòng ngoài hình lưỡi màu trắng; các hoa ở giữa màu vàng. Quả bế hình thoi, có 2-3 sừng ở đầu quả như những cái gai nhỏ.
TS. Phạm Việt Hoàng – Phó Giám đốc Bệnh viện Tuệ Tĩnh cho biết theo quan niệm của đông y, xuyến chi có vị đắng, nhạt, hơi cay, tính mát có tác dụng thanh nhiệt, mát máu, tiêu độc, sát trùng.
Có tác dụng dùng chữa viêm họng, sưng họng phát sốt, viêm ruột, tiêu chảy, lỵ, viêm thận cấp, dị ứng, mày đay, bệnh ngoài da mẫn ngứa nóng đỏ. Một số nơi người dân thường sử dụng trị vết rắn cắn, côn trùng độc cắn bằng cách giã nát rồi đắp trực tiếp vào vết thương. Trẻ con cũng thường dùng loại này cầm máu khi bị thương.
Tốt cho bệnh tiểu đường
Dược sĩ Lý Thị Minh Giang – Viện Y học bản địa Việt Nam cho biết trong những năm 1970, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) đã thúc đẩy việc trồng xuyến chi ở châu Phi vì nó dễ trồng, có thể sử dụng làm rau ăn và không có độc tính.
Xuyến chi được sử dụng nhiều chống bệnh tiểu đường ở Mỹ, Châu Phi và Châu Á. Các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng xuyến chi có thể điều trị bệnh tiểu đường type 1 tuyp 1 và bệnh tiểu đường type 2 tuyp 2 ở động vật.
Trên cơ sở xem xét tác động sinh học của xuyến chi, các nhà nghiên cứu đã phân lập được các hoạt chất 3 polyynes và có tác dụng hạ đường huyết trên chuột.
Xuyến chi hỗ trợ điều trị đái tháo đường.
Đối với Tiểu đường type 1, nghiên cứu cho thấy thành phần butanol của xuyến chi ức chế sự tăng sinh tế bào T, làm giảm tế bào Th1 và cytokines, tăng tế bào Th2 và cytokines, phòng ngừa tiểu đường tuyp 1 ở chuột không bị tiểu đường.
Trong 3 polyyne được phân lập thì Cytopiloyne có hoạt tính chống tiểu đường tuyp 1 mạnh nhất. Cơ chế chống tăng đường huyết của Cytopiloyne do nó ức chế sự tăng sinh tế bào T và điều hòa miễn dịch.
Tiểu đường type 2 là bệnh chuyển hóa mạn tính gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Dịch chiết ethanol của ngọn xuyến chi giúp làm giảm lượng đường trong máu trên chuột. Hỗn hợp 2 hợp chất C và B (tỉ lệ 2:3) làm giảm đáng kể nồng độ glucose trong máu, do tác dụng ức chế cơn đói.
Các tác giả đánh giá khả năng kháng tiểu đường thông qua sự hạ đường huyết, tăng lượng insulin trong máu, cải thiện dung nạp glucose và giảm tỷ lệ hemoglobin glycosyl hóa. Cơ chế làm hạ đường huyết của dịch chiết nước xuyến chi là kích tích tăng tiết insulin và chống teo tế bào tuyến tụy.
Dược sĩ Giang khuyến cáo chính những tác dụng đã được nghiên cứu cả về dược học và y học cổ truyền, chúng ta có thể mở rộng phát triển các hướng nghiên cứu mới điều trị những căn bệnh mạn tính nhằm tận dụng các loài thảo dược sẵn có này.