Thổ Nhĩ Kỳ xoay trục về phía Đông
Quyết định của chính quyền Donald Trump về việc loại Thổ Nhĩ Kỳ ra khỏi chương trình phát triển máy bay F-35 được giới phân tích đánh giá là có ý nghĩa quan trọng đối với NATO, Israel và Trung Đông.
Washington chính thức chấm dứt sự tham gia của Thổ Nhĩ Kỳ vào chương trình phát triển máy bay tàng hình F-35 sau khi Ankara phớt lờ cảnh báo của Mỹ và mua hệ thống tên lửa đất đối không S-400 do Nga sản xuất.
Lầu Năm Góc cho rằng, tên lửa S-400 mà Thổ Nhĩ Kỳ mua sẽ không tương thích với F-35. Trong khi đó, các quan chức NATO bày tỏ lo ngại rằng, sự hiện diện của hệ thống do Nga sản xuất sẽ cho phép Moscow nắm được thông tin nhạy cảm.
Kết quả là, Thổ Nhĩ Kỳ được yêu cầu phải đưa ra lựa chọn hoặc F-35, hoặc S-400, và cuối cùng Tổng thống Recep Tayyip Erdoğan đã quyết định đi theo lựa chọn thứ hai.
Những diễn biến mới này sẽ làm tăng cơ hội cho Thổ Nhĩ Kỳ - một thành viên của NATO - bắt đầu một lộ trình đổi sang liên minh mới, Ofer Israeli, chuyên gia chính sách đối ngoại tại Trung tâm liên ngành Herzliya, nói với JNS.
"Thổ Nhĩ Kỳ có nhiều khả năng từ bỏ khối phương Tây và gia nhập trục phương Đông hiện đang được gây dựng bởi Nga và cường quốc đang trỗi dậy - Trung Quốc", chuyên gia này nhấn mạnh.
NATO hiện không có lựa chọn nào khác ngoài việc tính toán lại lộ trình của mình, về tình trạng của Thổ Nhĩ Kỳ và tương lai của Thổ Nhĩ Kỳ trong liên minh. Điều này cũng bao gồm việc xem xét lại chính sách triển khai tài sản quân sự phương Tây ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Chuyên gia Israeli nhấn mạnh mối đe dọa tiềm tàng đến từ việc Mỹ triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật trên lãnh thổ Thổ Nhĩ Kỳ, lưu ý rằng, trong trường hợp quan hệ hai nước tan vỡ, Ankara có thể dùng điều này làm quân bài mặc cả.
Giới phân tích cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ có thể xoay trục hướng Đông, tìm về phía Nga và Trung Quốc.
Lo ngại của Israel
Về phần mình, Israel cũng phải đánh giá lại tình hình địa chính trị xoay quanh khả năng Thổ Nhĩ Kỳ có thể rời bỏ phương Tây, khi nguy cơ đối đầu nhau trở nên rõ ràng hơn.
"Với việc một quốc gia vốn có tiếng đối đầu với Israel sở hữu hệ thống S-400 tiên tiến, điều này có thể gây tổn hại đến khả năng hoạt động của Lực lượng Quốc phòng Israel và Không quân Israel", chuyên gia Israeli cảnh báo.
Ở khía cạnh khác, Israel phải tận dụng cơ hội đã được tạo ra khi Thổ Nhĩ Kỳ rời khỏi chương trình F-35 để gia tăng sự tham gia của riêng mình vào dự án tiên tiến, giàu nguồn lực này. Một bước đi như vậy còn bao gồm việc mở rộng sự tham gia của các ngành công nghiệp quốc phòng của Israel.
"Mặc dù Thổ Nhĩ Kỳ có thể chuyển hướng về phía Đông, nhưng Israel không nên làm điều gì phật lòng liên quan đến Ankara, và nên tự bảo vệ mình trước khả năng có sự thay đổi trong chính sách bởi Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdoğan hiện tại hoặc một trong những người kế nhiệm tương lai của ông", chuyên gia Israeli nhấn mạnh.
Trong cuộc lôi kéo Thổ Nhĩ Kỳ hiện tại, Nga được cho là đang thắng thế trước Mỹ. Theo báo cáo của truyền thông Nga, nước này dường như đang tìm cách bán thêm thiết bị quân sự cho Thổ Nhĩ Kỳ, với lời đề nghị gần đây là máy bay chiến đấu Su-35 tiên tiến.
Về phần mình, Mỹ vẫn đang cố gắng thương thảo với Thổ Nhĩ Kỳ trong nhiều vấn đề. Giữa tuần qua, hai nước đã đạt được thỏa thuận thành lập một khu vực an toàn ở phía đông bắc Syria để giữ cho lực lượng người Kurd tránh xa biên giới Thổ Nhĩ Kỳ.
Thỏa thuận có thể ngăn chặn một cuộc xâm lược mới của Thổ Nhĩ Kỳ vào lãnh thổ Syria để chống lại lực lượng người Kurd. Hai nước nói rằng họ sẽ quản lý một trung tâm hoạt động chung, mặc dù các chi tiết của thỏa thuận này vẫn còn chưa được chốt xong.
Bất chấp thỏa thuận đó, Thổ Nhĩ Kỳ dường như đang nhanh chóng trôi xa khỏi Mỹ và phương Tây, và điều đó có thể dẫn đến những thay đổi trong khu vực mà Israel không thể bỏ qua.
Trong một bài báo xuất bản vào tháng trước của Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia ở Tel Aviv, hai nhà nghiên cứu cao cấp Oded Eran và Gallia Lindenstrauss đã viết rằng:
"Trục xoay Thổ Nhĩ Kỳ hướng về phía Đông là một sự thay đổi kiến tạo có thể tác động nghiêm trọng đến lợi ích chiến lược của Israel, với các lĩnh vực như năng lượng, hàng không dân dụng và thương mại. Israel sẽ cần xoay sở với những vấn đề này, cũng như khả năng có sự hiện diện của Trung Quốc hoặc Nga được củng cố ở Đông Địa Trung Hải".