Djibouti sở hữu những lợi thế nào?
Djibouti, một đất nước châu Phi tuy bé nhỏ với diện tích 23.000km2, dân số hơn 800.000 người, nhưng do có vị trí địa lý chiến lược khi nằm ở eo biển Bab al Mandab. Eo biển cho phép kiểm soát lối đi tới kênh đào Suez và hiện nay là con đường vận tải biển đứng hàng thứ tư trên thế giới, với 30.000 lượt tàu thuyền qua lại mỗi năm.
Đó là chưa kể tới những tàu trọng tải lớn đi ngoài khơi trên hành trình nối từ châu Á tới Đại Tây Dương và rất nhiều đường dây cáp dưới đáy đại dương.
Lợi thế về địa lý là lý do thúc đẩy các nhà buôn Pháp tới đây vào nửa đầu thế kỷ XIX, trước cả khi nước Pháp đô hộ Djibouti. Quốc gia này cũng đã nằm trong tầm ngắm của thực dân Anh.
Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, tầm quan trọng quân sự của cảng Djibouti giải thích tại sao mãi cho đến tận năm 1977 Djibouti mới trở thành một quốc gia độc lập.
Khi Liên Xô sụp đổ, Djibouti trở nên kém hấp dẫn trong mắt quốc tế. Tuy nhiên, sau đó một loạt sự kiện xảy ra lại khiến quốc gia này trở nên lôi cuốn hơn. Đầu tiên là sự kiện Eritrea độc lập, khiến Ethiopia mất thị trường hàng hải và Addis Abebas phụ thuộc mạnh mẽ vào cảng Djibouti.
Sự phát triển của Hồi giáo cực đoan ở Yemen và Somalia khiến Djibouti trở thành một trong những Nhà nước ổn định hiếm hoi trong khu vực, một nơi lý tưởng để theo dõi và tấn công lực lượng Hồi giáo cực đoan.
Sự hoành hành của cướp biển Somalia cũng khiến hải quân các nước Liên minh châu Âu tới triển khai lực lượng ở Djibouti. Lý do cuối cùng là những tham vọng của Trung Quốc.
"Djibouti có những yếu tố khiến nó trở thành một nơi có vị trí chiến lược quan trọng. Nhưng chính phủ và người dân Djibouti hoàn toàn có cơ hội để thu được lợi ích tối đa", Giáo sư Sonia Le Gouriellec -trường Đại học Sciences Po của Pháp cho hay.Những lực lượng quân sự nào hiện diện ở Djibouti ?
Trong hai thập kỷ qua, Djibouti đã trở thành một "doanh trại của thế giới". Ngoài quân đội Djibouti, còn có 5 căn cứ quân sự của các nước khác đóng tại đây, một kỷ lục mà chưa có nước nào có được.
Đầu tiên phải kể đến Pháp, nước đã từng đô hộ Djibouti; nhưng thực ra, quân đội Pháp chưa bao giờ rời khỏi Djibouti kể cả khi nước này không còn là thuộc địa của Pháp. Pháp hiện có 1.350 binh sĩ đóng quân ở Djibouti vào năm 2017, trở thành căn cứ quân sự thường trực lớn nhất của Pháp ở châu Phi.
Năm 2002, tới lượt Mỹ triển khai căn cứ quân sự ở nước này. Ban đầu quân đội Mỹ triển khai bí mật trong căn cứ Lemonnier của Pháp trước đây, sau đó số lượng binh lính ngày một tăng lên. Hiện Mỹ có 4.000 quân nhân tại căn cứ Djibouti, nhiều máy bay vận tải, máy bay không người lái và một cảng tàu chiến. Dường như Washington còn muốn mở rộng căn cứ duy nhất ở châu Phi.
Vào năm 2009, khi EU triển khai chiến dịch chống cướp biển Atalante, lực lượng quân đội của nhiều nước EU đã tới Djibouti. Italia mở một căn cứ quân sự nhỏ, trong khi Đức và Tây Ban Nha điều vài đơn vị tới đóng quân gần căn cứ quân sự của Mỹ.
Chiến dịch Atalante đã mang lại hiệu quả khi năm 2015 có 75 vụ cướp biển thì đến năm 2017, con số này là 0. Tuy chiến dịch thành công, châu Âu vẫn duy trì sự hiện diện quân sự tại khu vực này.
Bất ngờ nhất là vào năm 2011, Nhật Bản triển khai 180 quân sang Djibouti. Đây là lần Tokyo điều quân ra nước ngoài kể từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Năm 2016, Nhật Bản đã yêu cầu và nhận được sự chấp nhận của Djibouti cho phép Tokyo tăng cường sự hiện diện quân sự thông qua việc xây dựng các đường băng cho máy bay tiêm kích.
Giải thích cho hành động này, Tokyo cho biết muốn giám sát an ninh tại eo biển, nhưng thực chất Nhật Bản cũng muốn đi trước Trung Quốc một nước cờ. Sau đó Trung Quốc xây dựng căn cứ riêng của mình và mở cửa vào tháng 7-2017.
Trước đó, vào tháng 1-2017, Saudi Arabia ký thỏa thuận với Djibouti để có thể mở một căn cứ quân sự tại đây. "Tổng thống Djibouti Ismaïl Omar Guelleh là người đóng vai trò cân bằng các lực lượng quân đội nước ngoài ở quốc gia châu Phi này", Emmanuel Dupuy, Chủ tịch Viện Nghiên cứu Triển vọng và An ninh Châu Âu (IPSE), nói.
Trong khu vực, các nước khác cũng đang đẩy mạnh hoạt động. UAE đang xây dựng các cơ sở tại Hargeisa, Somaliland và đang đàm phán để xây dựng căn cứ ở Assab, Eritrea.
Về phần mình, Thổ Nhĩ Kỳ đã ký một thỏa thuận với Sudan thuê đảo Souakin, một hòn đảo có diện tích 70km2 nằm giữa Biển Đỏ. Có những thông tin khác cho rằng, Ấn Độ và Nga cũng có tham vọng xây dựng căn cứ ở khu vực này.
Quân sự hóa Djibouti và khu vực có thể dẫn tới căng thẳng?
Sự hiện diện đồng thời của quân đội nhiều nước, dù không phải là các "kẻ thù", nhưng thường là "đối thủ" của nhau tại quốc gia châu Phi nhỏ bé chắc chắn sẽ gây căng thẳng. "Djibouti ngày càng giống với Tanger trong những năm 1930, trở thành một ổ gián điệp, nơi nước này theo dõi nước kia", một nhà ngoại giao nói.
Tuy nhiên, ông Aboubaker Omar Hadi, Giám đốc các cảng của Djibouti không tỏ ra lo lắng. Theo ông, tất cả quốc gia hiện diện ở nước này đều có chung mục tiêu là bảo đảm an ninh tại eo biển Bab al Mandab nên sẽ không có vấn đề gì cả.
Theo phân tích của chuyên gia Sonia Le Gouriellec, nhà chức trách Djibouti rất chú ý để cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc đối thủ không bùng nổ tại đất nước này. Nhưng rất có thể Djibouti sẽ không làm chủ được tình thế nếu chẳng may khủng hoảng nổ ra, cho dù là từ rất xa.
Để đề phòng hiểm họa, đảm bảo toàn vẹn lãnh thổ, năm 2017, nhân lễ kỷ niệm Độc lập lần thứ 40, chính phủ Djibouti đã mời đại diện các nước Pháp, Mỹ, Trung Quốc và Italy tham gia diễu binh cùng quân đội nước này. Cuộc diễu binh phối hợp chưa từng có trong lịch sử!