Những động thái chính trị có chiều hướng ngả về Phương Tây của quốc gia Xã hội chủ nghĩa (XHCN) Tiệp Khắc đã tới đỉnh điểm vào năm 1968, bị Đảng Cộng sản Liên Xô và các Đảng cộng sản Đông Âu khác phản đối.
Họ cho rằng, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Dubsek và nhóm lãnh đạo nước này đã “chệch hướng” XHCN. Điều này làm suy yếu hệ thống XHCN và nguy cơ tan rã Khối Hiệp ước Quân sự Warszawa.
Rạng sáng ngày 21/08/1968, Quân đội Liên Xô là nòng cốt, cùng quân đội các nước khối Warszawa đã bất ngờ “đổ” vào Tiệp Khắc, trong thời gian rất ngắn, phong tỏa mọi cơ cấu chính quyền, khống chế mọi lực lượng ở nước này.
Chiến dịch "Dunai"
Người ta gọi đó là Chiến dịch "Dunai", tên con sông hiền hòa chảy dọc Đông Âu. Chỉ trong một đêm, hàng chục, thậm chí hàng trăm nghìn binh lính cùng rất nhiều xe tăng đã tiến vào Tiệp Khắc để dập tắt “Mùa xuân Praha”.
Tiên phong là lực lượng Binh chủng nhảy dù Liên Xô, gọi là lực lượng đổ bộ đường không (ĐBĐK).
Khi đó tác chiến điện tử hiệu quả còn thấp, nhưng trình độ tổ chức cơ động đường không, tính bất ngờ, quy mô lớn cho thấy quân đội khối Warszawa, trong đó Liên Xô là trụ cột luôn chủ động tính trước mọi diễn biến.
Chỉ mấy giờ trong đêm “lính dù” đã đánh chiếm ngoạn mục sân bay trung tâm, xung kích tiến về khống chế những mục tiêu trọng yếu của Thủ đô. Quân đội quốc gia Tiệp Khắc bị “trói tay”, “treo chân” bởi nhiều lực lượng tiếp đến.
Những tài liệu giải mật sau này cho thấy, cuộc đổ bộ vào Tiệp Khắc được Quân đội Liên Xô trù liệu từ trước.
Không phải chỉ cho tình thế ở Tiệp Khắc, mà quân dù của Liên Xô luôn thích ứng hiệu quả với các hình thái tác chiến “viễn chinh”, phức tạp, dù xảy ra ở đâu, khi đối phương gây suy yếu và xâm phạm đến lợi ích của LB Xô Viết và Khối hiệp ước Quân sự Warszawa.
Được biết Bộ Tổng chỉ huy "Chiến dịch Dunai" đóng tại Legnitsa (Ba Lan). Chỉ huy chiến dịch là Đại tướng I.G.Pavlovsky, Tư lệnh Lục quân Liên Xô.
Chỉ trong một đêm, các lực lượng bộ đội của Liên Xô và các nước Đồng minh mà tiên phong là lính dù đã tràn ngập Thủ đô Praha.
Hồi ức người trong cuộc
Trang Rassvet21-go.ru giới thiệu cuốn sách, có tên "Chúng tôi bay tới Tiệp Khắc" của Đại tá Kukushkin A.V. một sĩ quan người Nga đã về hưu. Ông mô tả các động thái cụ thể các đơn vị thuộc Sư đoàn ĐBĐK cận vệ số 7 dưới sự chỉ huy của tướng Gorelov.
Lại nói về Binh chủng nhảy dù của Liên Xô lúc này, trình độ nhảy dù đã đạt đến đẳng cấp rất cao. Nhảy dù ở rất thấp vẫn an toàn, lại tránh được tên lửa vác vai hoặc nhảy từ độ cao lớn (có bình dưỡng khí) cũng rất tốt.
Quân dù vừa nhận được thiết bị mới. Đó là loại dù D-1-8. Cho phép lính dù nhảy từ rất cao, độ tin cậy trong khi lái dù tốt, tiếp đất chính xác.
Đại tướng Liên Xô Margelov ngày 10/05/1967 nói: "Nhảy bằng dù D-1-8 là một chương trình tuần tự cơ bản mới, cho phép đào tạo cán bộ, binh sĩ nhảy từ tất cả các loại máy bay hiện đại, khổng lồ, tốc độ bay lên đến 400 km/h.”
Binh chủng này có khả năng huy động lực lượng cực lớn tham chiến. Trong đó binh sĩ thiện chiến nhảy dù cùng nhiều xe chiến đấu, pháo tự hành. Đã từng có cuộc thao diễn, hơn một ngàn binh sĩ nhảy dù cùng lúc từ trên không, đều tiếp đất chính xác.
Thật là một cảnh ngoạn mục.
Hồi ký của Kukushkin viết "Từ tháng 7 năm 1968 sư đoàn chúng tôi biên chế đầy đủ, ra phi trường nhằm tiến hành tập trận”.
Theo điều lệnh đội ngũ chiến thuật “lính dù”, để đưa lên không trung toàn bộ một sư đoàn ĐBĐK, như Sư đoàn cận vệ số 7, thì cần có 5 sư đoàn không quân vận tải, bảo đảm bằng 500 máy bay.
Trong bài tập giả định, nếu đổ bộ xuống Thành phố như Praha bằng phương pháp hạ cánh thì sẽ phải sử dụng ít nhất 3 sân bay mới không xảy ra chồng chéo bởi “cả dàn” phi cơ với mật độ dày đặc trên bầu trời.
Những cựu sĩ quan dù Nga kể lại: “Chiều tối ngày 20/08/1968, các sĩ quan được triệu tập gấp tới Câu lạc bộ sĩ quan nghe phổ biến: Ngay từ phút này, cấm trại 100%. Sĩ quan ăn tối tại doanh trại, không điện về nhà riêng, chờ lệnh".
Trong màn đêm, các phân đội báo động, lên tàu bay trong tư thế chiến đấu đường dài. Lệnh tác chiến chỉ được giao cho binh sĩ khi tàu bay đã ở trên không… rằng tới Tiệp Khắc tác chiến trên địa bàn thành phố.
Trước đó ít ngày, tin tình báo cho hay, trong số 3 sân bay ở Tiệp Khắc thì có 2 đã đóng cửa. Như vậy là việc sử dụng các sân bay để lực lượng đổ bộ hạ cánh là không thể!
Vì đường băng “bị chất đầy các xe công trình công binh khác nhau như máy ủi, máy kéo, cần trục, làm vật cản”. Rõ ràng “ai đó” ở Tiệp Khắc đã dự liệu trước việc này.
Lệnh từ Bộ Tham mưu Binh chủng nhảy dù quyết định sẽ đổ bộ toàn Sư đoàn chỉ trên một sân bay. Nhắc lại, phương pháp đổ bộ là hạ cánh.
Người dân Tiệp Khắc mà đa phần là thanh niên đang bao vây xe tăng và lính Nga năm 1968.
Xuất hiện bất thần
Cảm giác đường bay tới Praha khá dài. Trong không trung, các máy bay tiêm kích MiG-21 hộ tống trên, dưới, trước, sau các phi cơ vận tải An-12 nặng nề chở quân dù. Rồi ánh đèn đêm Praha cũng hiện ra. Gần tới phi trường, nhìn rõ đèn dọc đường hạ cánh!
Lệnh "cởi dù!" Lúc này các binh sĩ mới biết là không phải nhảy. Máy bay tiến vào tim phi đạo, hạ cánh dưới hai vệt đèn dạ hàng, vừa đúng lúc 4 giờ sáng.
Thật ra không đơn giản như vừa kể. Việc xuất hiện máy bay vận tải của Liên Xô trên không phận Tiệp Khắc, không bay theo đường bay quy ước, chắc chắn bị lực lượng kiểm soát không lưu nước này nghi vấn. Như thế “cái nảy sẽ xảy cái ung”.
Chỉ huy đổ bộ đã khéo léo phát tín hiệu từ xa, yêu cầu đài chỉ huy sân bay Ruzine ở Praha cho “một phi cơ An-12” hạ cánh khẩn cấp vì “trục trặc kỹ thuật”.
Hai dãy đèn dạ hàng của sân bay này được bật lên, cùng lúc các thông báo được phép hạ cánh từ đài kiểm soát và chỉ huy sân bay.
Chuyến hạ cánh của chiếc An-12 lăn về sân đỗ rất gần đài chỉ huy. Túa ra sau khi bửng đuôi máy bay hạ xuống là các lính dù, súng AK lăm lăm, họ lao hết tốc lực đến các tòa nhà gần đó.
Trong vòng 10 phút, lính dù đã chiếm được đài kiểm soát chỉ huy sân bay. Ngay sau đó là từng lượt hạ cánh của các phi cơ tiếp theo, đổ lính dù.
Chỉ sau 1 đêm, Quân đội Liên Xô và Đồng minh tràn ngập Thủ đô Praha năm 1968.
Các máy bay vận tải An-12 đã hạ cánh hết chiếc này đến chiếc khác. Người người, lớp lớp nhảy xuống, ngay cả khi máy bay chưa dừng hoàn toàn. Đến cuối đường băng, có máy bay ngay lập tức lấy đà cho cú cất cánh ngay sau đó. Đại tá Kukushkin kể lại:
"Trên chiếc máy bay đầu tiên bố trí Sở chỉ huy tiền phương của chúng tôi, 80 lính trinh sát dù, cùng Tư lệnh Sư đoàn 7, tướng Gorelov Lev Nikolayevich. Ngoài ra còn tôi với 4 điện đài viên, cùng 5 sĩ quan điều khiển không lưu của Không quân Nga.
Máy bay chúng tôi dừng cách tòa nhà phi trường khoảng 400 m. Lúc đó các phân đội và ngay cả Tư lệnh sư đoàn, các điều phối viên không lưu trong đội hình chiến đấu cũng chạy thục mạng về phía các tòa nhà trong tư thế tiến công.
Đại đội 2 trung đoàn nhảy dù 108 ngay lập tức chiếm quyền kiểm soát đài chỉ huy không lưu (KDP), chiếm nhà ga hàng không, thay thế các nhân viên không lưu Tiệp Khắc bằng người Nga.
Ngoài phi đạo, các máy bay còn lại, vừa chạm đường băng bê tông chạy lên một chút liền ngoặt sang một bên để giải phóng đường băng cho các máy bay tiếp theo hạ cánh.
Tới lúc này, các công nhân viên sân bay hoảng loạn rời sân bay trên các xe ô tô phóng thục mạng về phía thành phố.
Hai phát súng vang lên bắn về phía chúng tôi, không ai làm sao. Chiến sĩ của chúng tôi nổ súng bắn trả. Tôi cùng tư lệnh sư đoàn ngăn họ lại.
Khi đội hình chúng tôi đến gần tòa nhà phi trường, các chiến sĩ nhảy dù hành động nhanh nhẹn và kiên quyết theo đúng phương pháp đề ra từ trước.
5 điều phối viên không lưu đi cùng chúng tôi, ngồi ngay xuống bàn điều khiển máy bay “ta”, kiểm soát tình trạng trên không.
Đơn vị dù đến sau, khẩn trương rời máy bay, theo từng nhóm lao vào thành phố. Tới 4 giờ 30, Sư đoàn ĐBĐK cận vệ số 7 đã đổ bộ xong hoàn toàn".
Thông tin chiến đấu được triển khai nhanh, truyền tin báo cho bộ đội tại CHDC Đức và Ba Lan về việc đổ quân hoàn tất. Máy bay tiếp tục bay đến chở các trang bị và hậu cần bảo đảm, cho đến 8 giờ sáng.
(Còn tiếp)
