TS Nguyễn Khánh Hòa từ Canada: Nhiễm khuẩn bệnh viện tại Việt Nam - vấn đề đang bị bỏ rơi

Vụ việc 4 trẻ sơ sinh tử vong trong một buổi sáng tại bệnh viện Sản - Nhi Bắc Ninh đã được cơ quan điều tra kết luận do nhiễm trùng bệnh viện gây nên. Bên cạnh số trẻ tử vong, còn có tới 19 trẻ sơ sinh của BV Sản nhi Bắc Ninh được chuyển về các BV tuyến TƯ để điều trị, 8 bé được chuyển về BV Nhi TƯ, 4 bé chuyển về BV Bạch Mai và 7 bé chuyển về BV Phụ Sản TƯ.

Hầu hết các bé đều đang nghi ngờ bị nhiễm khuẩn sơ sinh. Tất cả các trẻ đều có nghi ngờ bị nhiễm khuẩn huyết (tình trạng vi khuẩn lan tràn vào máu dẫn tới khả năng tử vong do shock nhiễm khuẩn, nhiễm độc). Vụ việc này đã gióng lên hồi chuông về công tác kiểm soát nhiễm trùng bệnh viện tại các cơ sở Y tế của Việt Nam.

4 trẻ sơ sinh tử vong trong một buổi sáng tại bệnh viện Sản - Nhi Bắc Ninh

1. Cảnh báo về nhiễm trùng bệnh viện

Nhiễm trùng bệnh viện là vấn đề đã được cảnh báo từ nhiều năm nay của cả tổ chức Y tế thế giới cũng như các bệnh viện và chương trình đào tạo tại Việt Nam. Tổ chức Y tế thế giới cũng đã nhấn mạnh nhiễm khuẩn bệnh viện là một trong những nguy cơ gây gia tăng biến chứng, gây tử vong, kéo dài thời gian điều trị cũng như làm tăng chi phí điều trị.

Đồng thời tổ chức Y tế thế giới cũng đã đưa ra hướng dẫn chung về kiểm soát nhiễm trùng bệnh viện trong đó hướng dẫn khá đầy đủ về các chương trình kiểm soát cũng như thực hành nhằm phòng ngừa nhiễm trùng bệnh viện. Các biện pháp đó bao gồm:

• Xây dựng chương trình phòng nhiễm khuẩn bệnh viện

• Thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn

• Thực hành kiểm soát môi trường

• Chăm sóc sức khỏe cho nhân viên y tế

• Xử lý một số trường hợp nguy cơ cao nhiễm khuẩn bệnh viện có thể gây thảm họa.

Tuy nhiên tại Việt Nam các khuyến cáo cũng như cảnh báo về nhiễm trùng bệnh viện hiện mới chỉ nhận được sự ủng hộ hoặc tuân thủ tương đối hạn chế.

2. Tình hình nhiễm trùng bệnh viện ở Việt Nam và thực trạng khả năng phòng chống nhiễm trùng bệnh viện tại Việt Nam

Theo nghiên cứu của Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương khảo sát trên khoảng gần 4.000 bệnh nhân tại các khoa Hồi sức tích cực của 15 bệnh viện trên cả nước cho thấy, tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện là 29,5%.

Các bệnh viện tuyến Trung ương có tỷ lệ nhiễm khuẩn bệnh viện cao hơn bệnh viện tuyến cơ sở. Nguy hiểm hơn khi hiện nay các vi khuẩn kháng nhiều loại kháng sinh đặc trị dao động trong khoảng 50% đến 75%.

Dịch sởi bùng phát năm 2014 với hơn 100 trẻ tử vong tại các bệnh viện tuyến trung ương, mà một trong 4 nguyên nhân chính là do lây nhiễm chéo các vi khuẩn tại bệnh viện là minh chứng cho cái giá phải trả, khi công tác phòng chống nhiễm khuẩn bệnh viện không được quan tâm và thực hiện.

3. Thực trạng về công tác phòng chống nhiễm khuẩn bệnh viện hiện nay

Năm 2012, nhờ có sự hỗ trợ của Cộng Hòa Liên Bang Đức, Chương trình "Tăng cường hệ thống y tế tuyến tỉnh" đã xây dựng được Tài liệu "Hướng dẫn thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn môi trường bệnh viện".

Tài liệu tham khảo này được nhóm chuyên gia trong nước và nước ngoài biên soạn rất công phu, được Hội đồng chuyên môn do Bộ Y tế thành lập, bao gồm các nhà quản lý y tế, quản lý điều dưỡng, những cán bộ thực hành tại kiểm soát nhiễm khuẩn và thực hành điều dưỡng đến từ các cơ sở khám chữa bệnh thẩm định.

Tuy nhiên tài liệu này mới chỉ dừng ở mức độ hướng dẫn mà chưa phải chế tài bắt buộc đối với các cơ sở khám chữa bệnh trong cả nước.

Ảnh minh họa

Chính vì vậy, cho tới nay, mới chỉ có 72,06% bệnh viện đã xây dựng kế hoạch giám sát nhiễm khuẩn (GSNK) hằng năm, nhưng việc thực hiện GSNK vẫn rất thấp, mới chỉ có 35,29% bệnh viện có bộ phận GSNK chuyên trách. Việc triển khai GSNK kém, dẫn tới khó kiểm soát được thực trạng nhiễm khuẩn tại các cơ sở y tế.

Các bệnh viện hiện tại chưa quan tâm đúng mức đến công tác giám sát nhiễm khuẩn bệnh viện (GSNKBV), chưa chú ý kiện toàn bộ phận GSNKBV. Tỷ lệ bệnh viện thực hiện GSNK đối với các bệnh trọng điểm thấp. Trong số 121 bệnh viện thực hiện GSNK vết mổ chỉ chiếm 25,42%.

Những con số này còn thấp hơn trong giám sát viêm phổi thở máy (14,46%); giám sát nhiễm khuẩn huyết (12,61%) và giám sát nhiễm khuẩn tiết niệu (14,29%).

Trong hướng dẫn của WHO có các biện pháp thực hành kiểm soát môi trường và chăm sóc sức khỏe cho nhân viên y tế hầu như không được tiến hành.

Tất cả các bệnh viện hiện nay đều phải dựa vào thân nhân người bệnh để chăm sóc bệnh nhân. Một số khoa, phòng đặc biệt thì có quy trình riêng cách ly bệnh nhân và đảm bảo chăm sóc bệnh nhân toàn diện cho tới hết giai đoạn cấp cứu, khi tình trạng bệnh nhân hết nguy kịch lại quay lại giao cho thân nhân.

Các bệnh viện có mật độ bệnh nhân đông, không có phòng dự trữ, không có kế hoạch tẩy uế hàng tháng, hàng năm. Việc thiết kế xây dựng bệnh viện chủ yếu là thiết kế xây dựng theo hệ thống mở, không đảm bảo không gian cách ly, do vậy không đảm bảo không khí sạch trong môi trường bệnh viện.

Kinh phí cấp cho Y tế quá eo hẹp, dẫn tới việc vận động xã hội hóa y tế trong đó mới chỉ dừng ở mức tăng thu nhập cho cán bộ Y tế, mua sắm máy móc, trang thiết bị, cải tiến và thực hiện các kỹ thuật điều trị chuyên sâu mà chưa chú ý đến việc triển khai thực hiện công tác phòng chống nhiễm khuẩn bệnh viện.

Chưa có cơ quan chịu trách nhiệm kiểm tra, giám sát chất lượng vật tư tiêu hao y tế. Hậu quả có thể là dùng hàng giả, hàng kém chất lượng, thậm chí là hàng tái chế do không xây dựng hệ thống xử lý rác thải bệnh viện mà cho tư nhân đấu thầu.

Công tác thanh tra, giám sát thực hành kiểm soát nhiễm khuẩn bệnh viện hoàn toàn bị bỏ trống, việc thanh tra giám sát chất lượng bệnh viện trong đó có mục phòng chống nhiễm khuẩn bệnh viện hoàn toàn bỏ trống.

4. Một số giải pháp

Bộ Y tế cần tiến hành rà soát lại các mục tiêu xây dựng và phát triển bệnh viện. Cần tham khảo các chuyên gia thiết kế bệnh viện của các nước tiên tiến để tiến hành xây mới các bệnh viện có đủ khả năng thực hiện chương trình phòng chống nhiễm khuẩn, cải tạo các khoa, phòng hiện có đảm bảo có khả năng tiến hành chương trình phòng chống nhiễm khuẩn bệnh viện một cách tối thiểu.

Bên cạnh nâng cao chất lượng về chuyên môn, công tác phòng chống nhiễm khuẩn bệnh viện cần đặt ở vị trí ưu tiên hàng đầu, có kinh phí cũng như có tổ chức kiểm tra, giám sát. Cán bộ và nhân viên y tế cần được đào tạo, đào tạo lại định kỳ về thực hành phòng chống nhiễm khuẩn trong bệnh viện.

Các hạng mục về bảo đảm sức khỏe và phòng chống lây nhiễm cho nhân viên y tế cũng phải được tiến hành bao gồm tiêm chủng phòng các bệnh lây nhiễm như HIV, Viêm gan siêu virus, uốn ván thậm chí cả vaccine cúm mùa.

Hoàn thiện và giám sát chặt chẽ công tác xử lý rác thải bệnh viện.

Giám đốc các bệnh viện phải là người trực tiếp chịu trách nhiệm đôn đốc cũng như kiểm tra các quy trình thực hiện ngăn ngừa nhiễm khuẩn bệnh viện. Sở Y tế cũng như Bộ Y tế phải là cơ quan kiểm tra và giám sát.

Định kỳ hàng năm hoặc 2 năm một lần các bệnh viện phải tiến hành kiểm tra và báo cáo mức độ nhiễm khuẩn bệnh viện, nguy cơ và kế hoạch khử khuẩn cho các khoa, phòng có dấu hiệu nhiễm khuẩn bệnh viện.

Hoàn thiện danh mục giám sát chất lượng bệnh viện trong đó có đánh giá công tác phòng chống nhiễm khuẩn bệnh viện, tiến hành kiểm tra, giám sát hàng năm.