Bác sĩ Lê Văn Thiệu, Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương cho biết, thời gian gần đây, các bác sĩ liên tục tiếp nhận nhiều trường hợp áp xe gan và nhiễm sán lá gan. Đáng chú ý, không ít bệnh nhân hoàn toàn không có triệu chứng rõ rệt, chỉ tình cờ phát hiện bệnh khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc khám theo các gói tổng quát.
Nhiều người sau khi siêu âm phát hiện có khối bất thường trong gan thường rất hoang mang, bởi phản xạ đầu tiên là nghĩ đến ung thư gan.
Trên thực tế, khi phát hiện tổn thương ở gan, bệnh nhân sẽ được chỉ định siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá bản chất tổn thương và sàng lọc nguy cơ ung thư. Tuy nhiên, khá nhiều trường hợp được xác định là áp xe gan hoặc tổn thương liên quan đến ký sinh trùng, đặc biệt là sán lá gan.
Chỉ trong một ngày khám bệnh, bác sĩ Thiệu đã tiếp nhận nhiều ca nhiễm sán lá gan với mức độ khác nhau. Có bệnh nhân tổn thương gan rất nhỏ, chỉ khoảng 1–1,5 cm, chưa hình thành viêm hay áp xe. Với những trường hợp này, bác sĩ chủ yếu theo dõi định kỳ bằng siêu âm nhằm phát hiện sớm nguy cơ sán di chuyển lạc chỗ sang các cơ quan khác.
Đáng chú ý là trường hợp một bệnh nhân hơn 40 tuổi, quê Hà Giang cũ (nay thuộc Tuyên Quang). Trước đó, người bệnh từng được phát hiện có ổ áp xe gan. Khi nhập viện lần này, ổ áp xe đã lành, các triệu chứng lâm sàng gần như không còn, bệnh nhân chỉ ngứa nhẹ, không sốt, không đau tức vùng gan. Tuy nhiên, kết quả xét nghiệm máu vẫn cho thấy dương tính với sán lá gan, vì vậy bệnh nhân vẫn phải tiếp tục điều trị tẩy sán theo phác đồ.
Theo bác sĩ Thiệu, áp xe gan thực chất là một ổ viêm. Quá trình hình thành tương tự như một ổ mưng mủ ở mô mềm: bạch cầu tập trung bao vây tác nhân gây bệnh, tạo thành một lớp vỏ dày, cứng nhằm ngăn chặn tình trạng viêm lan rộng.
“Trong nhiều trường hợp, áp xe gan do sán lá gan gây ra. Con sán là yếu tố làm tổn thương gan ban đầu, sau đó vi khuẩn xâm nhập gây bội nhiễm và hình thành ổ áp xe. Bạch cầu liên tục ‘tấn công’, tạo ra nhiều lớp vỏ bao quanh ổ viêm, khiến việc điều trị thường kéo dài và quá trình hồi phục chậm”, bác sĩ Thiệu phân tích.
Với những ổ áp xe lớn, đường kính khoảng 4–5 cm, bệnh nhân thường phải kết hợp điều trị nội khoa và chọc hút mủ. Dù ổ viêm có thể được kiểm soát, quá trình hấp thu tổn thương và tái tạo mô gan vẫn cần nhiều thời gian. Riêng trường hợp bệnh nhân ở Tuyên Quang, trên hình ảnh siêu âm hiện tại, các bác sĩ mô tả là “đảo gan lành” – tức vùng gan đã tái tạo sau khi ổ áp xe cũ biến mất, tạo thành một khối tròn nằm trong nhu mô gan.
Thói quen ăn cá “dẫn lối” cho tổn thương gan
Khai thác tiền sử cho thấy bệnh nhân hơn 40 tuổi trên có thói quen ăn gỏi cá nước ngọt và rau sống. Theo bác sĩ Thiệu, đây là yếu tố nguy cơ điển hình gây nhiễm sán lá gan. Vòng đời của loại ký sinh trùng này rất đặc thù: sán ký sinh qua ốc nước ngọt, sau đó sang cá và lây sang người ở giai đoạn ấu trùng có đuôi.
Gỏi cá.
Ấu trùng sán có thể bám trên cá hoặc các loại rau thủy sinh như rau ngổ, rau muống nước, ngó sen, củ sen… Nếu ăn sống hoặc chế biến không kỹ, nguy cơ nhiễm bệnh là rất cao.
Từ thực tế điều trị, bác sĩ Thiệu khuyến cáo người dân cần thận trọng với thói quen ăn cá sống, rau sống, đặc biệt là các loại rau thủy sinh. Việc khám sức khỏe định kỳ, chú ý các dấu hiệu bất thường và tuân thủ điều trị khi phát hiện bệnh là những biện pháp quan trọng giúp phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm như áp xe gan.