Nhà khoa học hạt nhân cấp cao của Iran tên Mohsen Fakhrizadeh đã bị thương trong cuộc tấn công ở ngoại ô thủ đô Tehran vào ngày hôm nay (27/11), và sau đó tử vong tại bệnh viện. Bộ Quốc phòng Iran đã xác nhận thông tin.
"Thật đáng buồn, đội ngũ y tế đã không thể cứu được ông Fakhrizadeh, và ít phút trước, người quản lý và nhà khoa học này đã được trao danh hiệu liệt sĩ sau nhiều năm cống hiến và đấu tranh," thông báo viết.
Ông Mohsen Fakhrizadeh-Mahavadi bị tấn công trong cuộc đụng độ vũ trang giữa đội vệ sĩ của ông và những kẻ tấn công chưa rõ danh tính ở thành phố Absard, tỉnh Tehran. Theo nhân chứng, một vụ nổ và một vụ xả súng ác liệt đã xảy ra.
Khung cảnh hiện trường. Ảnh: Twitter
Tổ chức Năng lượng Hạt nhân Iran ban đầu đã phủ nhận thông tin này, và phát ngôn viên Behrouz Kamalvandi nói tất cả các nhà khoa học hạt nhân đều "an toàn".
Ông Fakhrizadeh và vệ sĩ được cho là đã bị những kẻ tấn công "liều chết" phục kích tại lối vào Absard. Xe ô tô của ông phải dừng lại vì một vụ nổ bất ngờ tại Mostafa Khomeini. Sau đó, nhiều kẻ lạ mặt xuất hiện xả súng tấn công. Một số người khác được cho là đã tử vong tại hiện trường, tuy nhiên thông tin này chưa được xác nhận.
Nhà khoa học, giáo sư ngành vật lý Fakhrizadeh cũng là một cựu sĩ quan thuộc Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC). Ông được mệnh danh là "cha đẻ của chương trình hạt nhân Iran".
Hồi năm 2012, tờ Wall Street Journal đã dẫn lời các quan chức phương Tây, nói rằng ông Fakhrizadeh là người có thể sánh ngang với Robert Oppenheimer - nhà vật lý người Mỹ đứng đằng sau nỗ lực phát triển vũ khí hạt nhân ở Mỹ vào những năm 1940.
WSJ giải thích rằng nhà khoa học Iran "đã đưa Iran vào kỉ nguyên của hạt nhân trong hơn 20 năm qua". Với cương vị là một sĩ quan IRGC, ông tham gia vào rất nhiều dự án nghiên cứu trọng điểm về hạt nhân ở Iran.
4 năm trước, một nhà ngoại giao phương Tây nói với Reuters rằng: "Nếu Iran muốn sản xuất vũ khí hạt nhân, thì Fakhrizadeh có thể được coi là cha đẻ của bom hạt nhân Iran".
Trong năm 2018, khi thuyết trình về tham vọng hạt nhân của Iran, thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã khẳng định ông Fakhrizadeh là nhân tố then chốt trong chương trình hạt nhân Iran. Ông Netanyahu nói: "Hãy nhớ lấy cái tên đó, Fakhrizadeh".
Ông Fakhrizadeh đã dẫn đầu Iran trong chương trình "Amad" - hay có nghĩa là "Hi vọng". Israel và phương Tây đã cáo buộc rằng đây là một chiến dịch quân sự nhằm hướng tới việc xây dựng vũ khí hạt nhân ở Iran. Tuy nhiên, Tehran cho rằng chương trình hạt nhân này là vì mục đích hòa bình.
Cơ quan Năng lượng Hạt nhân Quốc tế (IAEA) nói chương trình "Amad" đã kết thúc trong đầu những năm 2000. Các giám sát viên của IAEA hiện vẫn quản lý các cơ sở hạt nhân của Iran.
Một báo cáo trên chương trình TV của Israel hồi tháng 5/2018 cho rằng Israel có thể đã quyết định không ám sát ông Fakhrizadeh bởi vì Israel muốn để ông sống và "xem ông đang định làm gì tiếp theo".
Có liên quan tới Mỹ?
Ngày 25/11 vừa qua, tờ Axios cho rằng quân đội Israel có thể đã chuẩn bị cho khả năng tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ ra lệnh tấn công Iran trước khi rời văn phòng vào tháng 1 tới.
Dẫn các nguồn tin Israel, Axios cho rằng không có thông tin cụ thể về việc đó, nhưng các lãnh đạo Israel tin rằng những tuần cuối cùng của tổng thống Trump sẽ là "một giai đoạn rất nhạy cảm".
Các quan chức cho hay Washington có thể sẽ báo cho Israel trước khi thực hiện cuộc tấn công nhằm vào Iran.
Hồi tháng 1 năm nay, Mỹ đã ám sát ông Qassem Soleimani trong trận không kích vào sân bay quốc tế Baghdad, làm bùng nổ căng thẳng và mâu thuẫn giữa Mỹ và Iran.
Một số quan chức cấp cao của Iran cho rằng Israel đứng sau vụ tấn công. Một cố vấn của lãnh đạo tối cao Iran thề "sẽ trả thù".
Phản ứng trước vụ việc, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif nói "những kẻ khủng bố đã ám sát nhà khoa học hàng đầu của Iran vào ngày hôm nay" và cho rằng Israel có tham gia một phần trong vụ sát hại.