Marty Noe, một sĩ quan làm việc trên tàu ngầm tấn công Mỹ đã vừa giải đáp câu hỏi này, khi lần đầu gợi mở các bí mật của cuộc sống trong thế giới nằm dưới những con sóng.
Điều gì khiến ông trở thành một người lính tàu ngầm của Mỹ?
- Tôi xuất thân từ một gia đình quân sự. Anh trai, các chú, các anh em họ của tôi phục vụ trong nhiều phân nhánh khác nhau của quân đội. Một trong những người chú của tôi là chỉ huy kíp lái máy bay săn ngầm P-3 Orion.
Ông nói với tôi rằng lực lượng tàu ngầm được thực hiện các nhiệm vụ thú vị nhất. Tôi tin rằng cánh phi công chiến đấu sẽ không đồng tình với quan điểm này, nhưng thị lực của tôi không được tốt và hơn nữa ý nghĩ phải ngồi trong khoang lái chật chội của một chiếc chiến đấu cơ không hấp dẫn tôi.
Tôi bắt đầu sự nghiệp bằng việc nộp đơn vào trường quân sự West Point. Khi ấy tôi thực sự vẫn chưa có chút hình dung gì về lực lượng tàu ngầm. Ít thông tin hẳn phải là một trong những lý do khiến người ta vẫn gọi đây là "Lực lượng thầm lặng". Sau đó tôi chuyển qua trường Hải quân.
Trường huấn luyện lính tàu ngầm hạt nhân của Hải quân có khó như người ta vẫn đồn không?
- Thực sự khó. Nhưng không phải vì số lượng các môn học mà vì khối lượng kiến thức anh phải hấp thụ. Hải quân chọn các sĩ quan chỉ huy tàu ngầm từ đủ mọi ngành nghề. Họ muốn có các sinh viên giỏi với khả năng học hỏi, chứ không chỉ các kỹ sư.
Trường thậm chí có thể đào tạo một nghệ sĩ về cách thức một lò phản ứng hạt nhân vận hành và điều khiển thành thục cái lò ấy chỉ trong có 1 năm.
Vật lý hạt nhân, vi tích phân, hóa học, nghiên cứu ăn mòn, động lực học trong lò phản ứng, nhiệt động lực học, điều hành lò, quy trình xử lý bất thường và thương vong... tất cả những thứ ấy anh phải học xong trong 1 năm.
Tàu ngầm USS Annapolis bắn tên lửa Tomahawk tại khu vực gần Syria.
Yếu tố được đề cao nhất là phải biết cách học hỏi. Điều này bắt đầu bằng việc dạy bản thân cách lưu giữ và nhớ lại nhiều thông tin nhất có thể. Ở trường, tất cả mọi thứ đều phải được ghi lại bằng trí nhớ của anh. Không ai được phép sử dụng giấy nháp ghi chú khi đi thi.
Các thầy sẽ hỏi anh định nghĩa ăn mòn Galvanic là gì và họ không muốn anh tổng kết kiến thức đã được dạy. Họ muốn anh lặp lại từng chữ trong giáo trình.
Tôi đã phải mất rất nhiều thời gian ngồi học thuộc lòng mớ kiến thức khổng lồ đó và các thầy có lý do để bắt anh làm vậy.
Khi tình huống xấu xảy ra, anh phải lập tức hiểu lý do vì sao. Bởi khi anh mất thời gian tra cứu lỗi trong sách hướng dẫn, con tàu có thể đang chìm dần xuống chỗ nguy hiểm. Khi sự cố xảy ra, anh phải lập tức xác định được lỗi và đưa ra ngay giải pháp.
Những người lính phục vụ trên tàu ngầm cần phải biết những gì?
- Các thủy thủ tàu ngầm phải trải qua một quá trình chuẩn bị khác biệt hoàn toàn so với những lực lượng khác trong quân đội.
Hiển nhiên là những cỗ máy trị giá nhiều tỉ đô la mà chúng tôi hoạt động ở trên không chỉ mang các lò phản ứng hạt nhân chạy chơi lòng vòng.
Vì thế đào tạo thủy thủ tàu ngầm là khóa học mà tất cả phải tham gia để biết cách lái tàu ngầm, điều khiển radar âm sonar, theo dấu mục tiêu, kiểm soát thiệt hại, phản ứng chống rò nước, chống cháy, hệ thống vũ khí.
Định hướng bằng mắt thường từ tháp chỉ huy của tàu ngầm USS Texas
Tất cả thành viên thủy thủ đoàn được huấn luyện để chống rò nước trong tàu ngầm. Tất cả mọi người đều phải là lính cứu hỏa nghiệp dư.
Tất cả đều được huấn luyện cơ bản về mọi hệ thống trên tàu. Thậm chí cả đầu bếp cũng biết phản ứng phân hạch là gì. Ngay cả kỹ sư hạt nhân cũng biết một chút về điều hướng. Và hoạt động huấn luyện tiếp tục cho tới hết sự nghiệp.
Người ta vẫn so sánh việc phục vụ trên một tàu ngầm hạt nhân giống như phục vụ trên một con tàu vũ trụ bay dài ngày trong không gian. Vậy cuộc sống thường nhật trên tàu ngầm như thế nào và thách thức mà mỗi cá nhân phải đối diện trên đó ra sao?
- Ngày mới bắt đầu bằng việc có ai đó sẽ nhẹ nhàng đánh thức anh dậy. Trên tàu ngầm, mỗi người tuân theo các lịch hoạt động khác nhau nên không dậy cùng nhau. Ngoài ra thì đồng hồ báo thức giỏi lắm chỉ kêu được 2 tiếng bíp trước khi bị đập nát.
Ngủ là một trong những điều quý giá nhất mà bạn có được khi làm việc trên tàu ngầm. Tôi còn nhớ đã từng thức suốt 36 giờ đồng hồ, ngủ ngắn trong 45 phút sau đó lại dậy và thức thêm 36 giờ nữa.
Hết đợt đó, tôi ngủ liền một mạch 22 giờ đồng hồ. Vì thế bất cứ khi nào có cơ hội ngủ, anh sẽ lập tức bắt lấy vì không biết bao giờ mới có được điều tương tự nữa.
Sau khi tỉnh giấc, anh sẽ mặc đồ rồi ăn bất cứ thứ gì được dọn cho mình. Vị thuyền trưởng đầu tiên không ưa tôi và tôi nghĩ gã đó cũng là thằng khốn nên dành nhiều thời gian cho các ca trực từ nửa đêm tới 6 giờ sáng.
Nhưng điều này có nghĩa tôi luôn buồn ngủ hoặc bận rộn làm việc vào bữa trưa và tối. Khi những gì còn lại cho anh chỉ là bột trứng hoặc đồ ăn thừa trong gần như mọi bữa thì một bữa ăn thông thường giống như giấc mộng xa vời vậy.
Sau bữa ăn kể từ lúc tỉnh giấc, anh bắt đầu ca trực. Điều này có nghĩa anh không đi vệ sinh trong 6 giờ đồng hồ. Tốt nhất là anh nên có một cái bàng quang thật tốt. Tôi biết nhiều anh chàng đã phải đi tiểu vào những cái phễu được nối với một cái chai.
Có người còn phải đi nặng vào một cái bô đặt ngay dưới các bảng điều khiển. Một anh chàng "xấu bụng" thậm chí còn bĩnh ra quần mấy lần.
Hết ca trực anh sẽ ăn bữa tiếp theo. Nhưng hết trực không có nghĩa là nghỉ ngơi. Anh phải lau dọn tàu ngầm, làm công việc bảo trì, ghi chép giấy tờ và làm các công việc khác. Nếu may mắn, anh sẽ có chút thời gian để đọc cuốn sách hoặc thư giãn.
Nhưng nếu quá bận thì anh có thể sẽ bước luôn vào ca trực tiếp theo. Như thế anh chợt nhận ra mình đã chẳng chợp mắt chút nào.
Đó là những gì diễn ra đều đặn mỗi ngày.
Trong không gian chật hẹp của chiếc tàu ngầm, trước tiên anh trở nên gần gũi với những người chung lịch hoạt động với mình. Anh biết sâu hơn về cuộc sống riêng của họ, nói chuyện nhảm về nhân tình thế thái với họ hoặc lên kế hoạch vui chơi cùng nhau khi lên bờ.
Dần dần anh thân với toàn bộ thủy thủ đoàn. 160 con người không phải là nhiều. Cuối đợt triển khai dài 6 tháng, nhìn giày tôi cũng có thể biết nó thuộc về ai.
Với tôi việc sống gần sát người khác trong thời gian dài như thế thường chẳng phải là vấn đề lớn. Nhưng gần như mọi thủy thủ tàu ngầm đều có ít nhất 1 lần mệt mỏi vì điều này. Bởi trên tàu ngầm hoàn toàn không có không gian nào là riêng tư.
Hãy thử hình dung anh đang cố ngủ trong khi anh chàng ở tầng dưới lại mải mê xem phim "tươi mát". Anh mệt mỏi vì biết quá nhiều về những người xung quanh. Anh mệt vì những đôi chân bốc mùi, những thân thể chua loét của các cậu trai lâu ngày không tắm.
Ai cũng phải tìm cách lánh nạn ở đâu đó, để thoát khỏi cảm giác mệt mỏi này. Tôi thì nghe nhạc metal và đọc sách. Vài người thích tập thể dục nhiều giờ hoặc chơi game, chơi bài. Số khác đi xem phim để giải khuây.
Anh có thể nói sơ qua về một đợt triển khai hoạt động thông thường của lính tàu ngầm?
- Một đợt triển khai tấn công nhanh thường kéo dài ít nhất 6 tháng. Lần tôi ở trên tàu ngầm lâu nhất, giữa hai đợt về bờ, là hơn 50 ngày. Mỗi lần về bờ, con tàu sẽ ở lại trong vài ngày hoặc vài tuần. Thường thì vào giữa đợt triển khai, sẽ có một lần về bờ kéo dài từ 2 - 3 tuần để thực hiện việc sửa chữa thiết bị hư hỏng khi hoạt động.
Ngoài những đợt triển khai, các con tàu ngầm thực tế luôn trong trạng thái hoạt động. Nó có thể tham gia huấn luyện phục vụ kiểm tra hoặc đơn giản là ra biển để giúp thủy thủ đoàn nâng cao trình độ vận hành.
Tuy nhiên tàu ngầm cũng có những giai đoạn phải đại tu kéo dài. Khi đó người ta sẽ tiến hành nhiều hoạt động tu sửa phức tạp, lắp thêm các thiết bị mới. Một số con tàu sẽ phải thay lò phản ứng dù mới chỉ được nửa vòng đời. Hoạt động đại tu thường mất nhiều thời gian, kéo dài từ vài tuần tới vài tháng.
Chúng tôi từng lên vũng cạn để tiến hành bảo trì lò phản ứng và lắp máy lọc nước biển mới. Tôi bị mắc kẹt trong các ca trực đêm. Trước khi vào ca trực, chúng tôi thông báo vắn tắt các công việc trong ngày cho những người có liên quan và thuyền trưởng.
Công việc này diễn ra 2 giờ trước các ca trực. Sau đó chúng tôi có 1 giờ bàn giao với kíp trực sắp nghỉ. Rồi tiếp theo là 8 tiếng trực. Khi hết ca trực, tôi phải làm các công tác chuẩn bị và đảm bảo rằng bộ phận của mình đã sẵn sàng cho công việc trong ngành.
Tôi dành tới 18 giờ mỗi ngày ở vũng cạn. Nếu muốn tôi có thể về nhà, nhưng rốt cục đã chọn việc ngủ lại trên tàu chỉ để có thêm chút thời gian nghỉ ngơi quý báu.
Có gì khác giữa việc phục vụ trên một tàu ngầm tấn công nhanh và một tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo (SSBN)?
- So với đời sống trên một tàu ngầm tấn công nhanh, những gì diễn ra trên tàu ngầm hạt nhân mang tên lửa đạn đạo rất buồn tẻ. Chuyện diễn ra như thế này: Chạy tàu tới khu vực tuần tra, nằm im trong vài tháng, rồi về nhà.
Nếu có chuyện hay ho xảy ra trên một tàu ngầm mang vũ khí hạt nhân thì có nghĩa chuyện xấu đang xảy ra: Sự tồn tại của thế giới sắp đi đến hồi kết thúc.
Các tàu SSBN lớn hơn nhiều tàu ngầm tấn công nhanh nên không gian cũng lớn hơn và cuộc sống cũng dễ thở hơn.
Các nhiệm vụ của một tàu ngầm tấn công nhanh là gì và thủy thủ đoàn thi hành nó ra sao?
- Các tàu ngầm tấn công nhanh là một trong những nền tảng linh hoạt nhất mà thế giới từng chứng kiến. Nó có thể hoạt động ở vùng nước nông và nước sâu. Nó có thể tham gia chống cả tàu nổi lẫn tàu ngầm.
Hoặc hộ tống tàu sân bay, hoặc phát hiện bãi mìn trên biển. Nó cũng có thể được dùng để triển khai và đón các đội đặc nhiệm hoặc trinh sát, thám sát và tấn công bằng tên lửa hành trình Tomahawk. Đó là chưa kể tới vô số nhiệm vụ mật khác.
Sự khác biệt giữa các lớp tàu ngầm tấn công nhanh Los Angeles, Sea Wolf và Virginia là gì?
- Los Angeles là xương sống của đội tàu ngầm tấn công nhanh, nhưng chúng đang lỗi thời nhanh chóng. Loại tàu này được thiết kế dưới thời Chiến tranh Lạnh để tìm và diệt tàu ngầm Liên Xô, nhằm ngăn tàu SSBN của đối phương bắn tên lửa đạn đạo, cũng như chặn nguy cơ tàu ngầm đối phương diệt tàu SSBN của Mỹ.
Tàu lớp Seawolf được thiết kế vào cuối Chiến tranh lạnh. Chúng to hơn, cứng hơn, nhanh hơn, mạnh hơn và đắt hơn rất nhiều. Do quá đắt nên chúng ta chỉ có 3 con tàu này. Ngoài ra thì do Chiến tranh Lạnh đã kết thúc, nhu cầu đuổi theo các tàu ngầm Liên Xô, bằng tốc độ điên rồ và cùng với một kho vũ khí khổng lổ, đã trở nên ít quan trọng.
Lớp tàu Virginia được chế tạo để có thể thay loại tàu Los Angeles. Chúng có chi phí không quá đắt đỏ, trong khi lại tĩnh lặng như lớp Seawolf. Lớp tàu này vẫn có khả năng tham gia chống tàu chiến của đối phương, bên cạnh khả năng tiến hành các nhiệm vụ gần bờ. Nó cũng được thiết kế để dễ tích hợp công nghệ hiện đại hơn.
Một chiếc tàu ngầm được điều khiển như thế nào?
- Khi tàu ngầm lặn xuống độ sâu đủ để sử dụng kính tiềm vọng, nó sẽ tự xác định vị trí một lần thông qua hệ thống định vị GPS. Khi con tàu chìm hẳn xuống dưới nước, nó sẽ sử dụng hệ thống định vị riêng, sẽ cảm nhận các thay đổi về hành trình, kết hợp với việc đo tốc độ để tính toán vị trí chính xác của tàu.
Cùng lúc đó hoa tiêu sẽ tiến hành tính toán vị trí của tàu dựa trên lộ trình, tốc độ, độ sâu của nước và điều chỉnh theo dòng chảy của nước biển (để tính toán độ trôi). Dữ liệu thu được sau đó sẽ được so sánh với dữ liệu của hệ thống định vị lắp trên tàu, để đảm bảo sự thống nhất.
Độ sâu tính từ mặt nước cũng được đo liên tục bằng thiết bị riêng và so sánh với độ sâu báo trên hệ thống, để chắc chắn tàu không bất ngờ di chuyển tới vùng nước nông.
Tàu ngầm còn sử dụng radar âm sonar để định vị. Ngoài ra, radar này còn được dùng để tránh không đâm phải tàu ngầm của ta, phát hiện và săn lùng tàu địch. Khi nói về radar âm, người ta thường nghĩ về radar chủ động - thứ họ vẫn thấy trên phim.
Radar chủ động sẽ phát ra một tiếng ping xuống dưới nước và kiểm tra âm thanh phản hồi để biết có gì ở dưới hay không. Tàu ngầm không bao giờ dùng loại radar này.
Thay vì thế nó dùng radar bị động, nghĩa là luôn lắng nghe. Một khi tiếng động được phát hiện trên một dải tần số nhất định, vốn chỉ do hoạt động của tàu ngầm tạo ra, anh sẽ lần theo tín hiệu đó để bám đuổi và diệt mục tiêu.
Ở vùng nước nông, chuyện sẽ khó khăn hơn một chút. Khi ấy anh có thể dùng kính tiềm vọng nhìn ngó xung quanh, nhưng khả năng di chuyển linh hoạt sẽ bị hạn chế rất nhiều.
Nếu có một tàu chống ngầm xuất hiện ở phía trước và không lặn xuống đủ sâu, đủ nhanh, anh sẽ gặp rắc rối to. Anh phải nhìn thấy sự xuất hiện của con tàu này từ rất sớm.
Hoạt động ở vùng nước nông cũng có nghĩa dễ bị đối phương phát hiện hơn. Việc thò kính tiềm vọng lên khỏi mặt nước giống như đang tạo điều kiện giúp kẻ thù nhận ra mình.
Những gì có thể xảy ra khi anh phục vụ dài ngày trên một chiếc tàu ngầm hiện đại?
- Nếu ở trong tàu ngầm quá lâu, cảm giác khi đi trên bờ trở lại sẽ rất tồi tệ. Nếu bạn muốn thành lính thủy nhưng lại sợ say sóng thì hãy tham gia lực lượng tàu ngầm. Bởi khi tàu lặn, bạn sẽ không cảm nhận được nhiều chuyển động trên bề mặt.
Huấn luyện lính tàu ngầm tại trường huấn luyện Hải quân Mỹ.
Tuy nhiên khi tàu ở gần mặt nước thì chuyện có thể diễn ra tồi tệ hơn. Có lần chúng tôi gặp bão khi đang về gần bờ. Khi ấy tàu đang nổi vì mực nước không đủ sâu để lặn. Con tàu liên tục nghiêng sang trái rồi sang phải rất mạnh. Tới 1/3 thủy thủ đoàn đã nôn sạch những gì có trong bụng vì say sóng.
Liệu tàu ngầm hiện đại có chơi trò mèo đuổi chuột với nhau như trong phim không?
- Chúng tôi có tập luyện săn ngầm với nhau để tăng khả năng vận hành tàu. Nhưng về cơ bản đa phần nhiệm vụ của chúng tôi là thu thập tin tình báo hoặc phóng tên lửa Tomahawk trong thời chiến.
Cần biết rằng lần theo dấu một chiếc tàu ngầm hạt nhân hiện đại không dễ dàng. Các tàu nổi, máy bay cánh cố định và trực thăng chống ngầm quá ồn ào và rất dễ để tránh né. Khi chúng tôi đi vào chế độ im lặng, họ sẽ phải cần tới sự may mắn mới có thể lần ra.
Nguy cơ lớn nhất chỉ tới từ một chiếc tàu ngầm khác. Về cơ bản, bạn nằm yên một chỗ và nghe ngóng. Nếu phát hiện tàu ngầm đối thủ, cố tìm cách khiến nó rơi vào điểm bất lợi, còn bạn ở điểm thuận lợi để tấn công.
Những điều thú vị về đời sống của một người lính tàu ngầm
Theo lời Marty Noe, cánh lính tàu ngầm đồn nhau rằng họ sẽ có xu hướng sinh con gái nhiều hơn con trai và thực tế thì điều này có vẻ đúng, dù không ai biết vì sao.
Người ta nghĩ rằng lính tàu ngầm hạt nhân có thể bị nhiễm xạ do ở gần lò phản ứng, nhưng thực tế điều này không xảy ra bởi các lò này được bọc chống phát xạ rất tốt. Thậm chí lính tàu ngầm chịu ảnh hưởng từ bức xạ còn ít hơn các phi công lái máy bay chở khách bay đường dài.
Lính tàu ngầm thường ngủ say như chết, nhưng sẽ tỉnh ngay khi cần thiết. Noe nói rằng ông có thể ngủ kể cả khi người ta nói chuyện ồn ào bên cạnh, nhưng tỉnh ngay nếu ai đó thì thào tên mình bên tai.
Hành động tồi tệ nhất mà người ta có thể làm trên một chiếc tàu ngầm là ăn cắp. Đó là một môi trường xây dựng trên sự tin tưởng lẫn nhau tuyệt đối. Noe cho biết đã từng có kẻ thích thó đồ được điều lên tàu ông.
Nhưng ngay sau khi khoắng đồ, gã này đã bị phát hiện, bị tẩn một trận thừa sống thiếu chết, bị lột sạch tài sản cá nhân và tống cổ ngay khi tàu cập bến.
Lính tàu ngầm là những kẻ tiết kiệm nước tối đa. Điều này đặc biệt đúng trên tàu ngầm hạt nhân. Do các máy lọc nước biển chỉ tạo ra được một lượng nước sạch nhất định mỗi ngày, một lượng lớn trong đó lại đổ vào các lò phản ứng nên số còn lại chỉ đủ để phục vụ ăn uống.
Không còn nhiều nước để thủy thủ tắm. Thực tế nhiều người đã quên mất thói quen tắm khi phục vụ trên tàu ngầm và kết quả là họ bốc mùi khủng khiếp.