Tuổi thọ trung bình tăng cao, các kỹ thuật chẩn đoán ung thư phát triển nên ngày càng nhiều người bệnh ung thư được phát hiện. Tình trạng ô nhiễm môi trường và nạn thực phẩm không an toàn càng làm người ta lo lắng hơn về bệnh ung thư. Trong bối cảnh đó, chế độ ăn giúp phòng chống ung thư nhận được mối quan tâm lớn không chỉ ở Việt Nam mà còn ở khắp trên thế giới.
Chúng ta hãy cùng điểm qua những chế độ ăn uống được quảng bá giúp phòng chống ung thư và xem xét hiệu quả của nó trên cơ sở các nghiên cứu khoa học.
Có nhiều chế độ ăn kiêng đặc biệt được cho là giúp chống lại hoặc điều trị ung thư, như Thực dưỡng, Liệu pháp Gerson, Chế độ Livingston-Wheeler, Chế độ Kelley-Gonzalez và nhiều liệu pháp khác.
Phổ biến nhất ở Việt Nam là chế độ Thực dưỡng của Ohsawa. Chế độ này ở phương tây thường được gọi là Macrobiotic.
Phương pháp Ohsawa - dùng thực phẩm có sẵn quanh ta
Một bữa ăn thực dưỡng Ohsawa, rất ít dưỡng chất.
Ohsawa cho rằng nếu chúng ta ăn thực phẩm hợp quy luật âm dương của vũ trụ thì cơ thể sẽ hoạt động điều hòa, sức khỏe phục hồi, lý trí sáng suốt, phòng tránh được tất cả các bệnh tật.
Với bệnh nhân ung thư, Ohsawa khuyến cáo chế độ ăn hạn chế tối đa sản phẩm có chất béo và tính âm bao gồm cả thịt, trứng và sữa. Cà phê cũng bị kiêng tuyệt đối. Người bệnh chỉ nên ăn ngũ cốc còn nguyên cám như gạo lứt, lúa mạch, yến mạch.
Rau thì chỉ ăn rau được trồng hữu cơ tại chính nơi người bệnh sống; các loại rong biển, đậu, đậu lăng và nước tương tamari. Chỉ nên ăn khi đói và phải nhai rất kỹ ở cả hai bên hàm. Thậm chí ở cấp độ cao nhất, người ăn kiêng chỉ ăn đơn độc mỗi cơm gạo lứt không.
Năm 2015, Brook E. Harmon đã nghiên cứu chế độ ăn Macrobiotic, so sánh với chế độ ăn thông thường của người Mỹ và nhận thấy: Chế độ ăn này có hoạt tính chống viêm và chống gốc oxy tự do cao hơn chế độ ăn của người Mỹ thông thường, điều này được cho là có ích vì giúp hạn chế nguy cơ ung thư.
Tuy nhiên nó lại gây thiếu hụt Lycopen là một chất giúp ngăn ngừa ung thư hiệu quả.
Ngoài ra, nó gây thiếu vitamin B12 nên có thể gây thiếu máu, thiếu Vitamin D và can xi gây loãng xương. Và nếu tuân thủ nghiêm ngặt chỉ ăn mỗi gạo lứt sẽ gây thiếu protein trầm trọng. Điều này rất không tốt với trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ có thai và cả người ung thư.
Các nhà nghiên cứu khác khảo sát về chế độ Thực dưỡng cho thấy chưa có bằng chứng rằng nó thực sự giúp kéo dài đờì sống của bệnh nhân ung thư hay cải thiện các triệu chứng. Hầu hết chỉ là những giai thoại kể lại những ca khỏi bệnh thần kỳ nhờ Thực dưỡng do những người cổ súy cho phương pháp này viết ra.
Những ích lợi của chế độ ăn Ohsawa-Macrobiotic so với bữa ăn thông thường của người Mỹ kể trên thực ra ít giá trị với người Việt Nam, trong khi những bất lợi của nó lại rất hiện hữu. Bởi lẽ bữa ăn của người Việt vốn đã rất phong phú các thực phẩm có hoạt tính chống gốc oxy tự do như tỏi, nghệ, rau mùi, rau xúp lơ xanh, rau lang, vv...
Thế nhưng, dù chưa có bằng chứng về ích lợi của chế độ ăn Ohsawa nhưng các tín đồ Thực dưỡng ở Việt Nam vẫn đang thổi phồng nó lên tận trời xanh.
Và thay vì sử dụng các sản phẩm Thực dưỡng đơn giản có sẵn quanh ta theo đúng tinh thần của Ohsawa, thì đám lang băm lại quảng cáo ngất trời để bán những sản phẩm hỗ trợ thực dưỡng đơn giản như muối mè, dầu gấc, vv.. với giá cao gấp hàng chục lần giá trị thực.
Liệu pháp Gerson: 13 ly nước ép trái cây một ngày
Năm 1900 Max B. Gerson đề xuất một liệu pháp để điều trị chứng đau nừa đầu, sau đó ông tuyên bố nó giúp điều trị cả bệnh lao và ung thư.
Gerson tin rằng ăn hoa quả-thức ăn của thời kỳ tổ tiên ta chưa tiến hóa - sẽ tốt hơn thức ăn có từ nuôi trồng hiện nay.
Theo ông, bệnh tật xuất hiện do chế độ ăn thiếu kali, thừa natri và ứ đọng chất độc nên cần mở ống mật để giải độc.
Trong khi chế độ Thực dưỡng của Oshawa khuyến cáo chỉ nên ăn ngũ cốc và rau tươi, hạn chế hoa quả và cà phê thì liệu pháp Gerson lại khuyến cáo kiêng ngũ cốc và thịt mà chỉ uống nước ép hoa quả, cỡ 13 cốc mỗi ngày. Hạn chế natri đồng thời bổ sung kali, men tụy và thụt tháo cà phê để mở ống mật giúp giải độc.
Tổ chức nghiên cứu Gerson báo cáo 153 người bị ung thư da khi được dùng liệu pháp này thì sống sót lâu hơn nhiều so với bệnh nhân điều trị thông thường.
Tuy nhiên, các khảo cứu cho thấy nghiên cứu trên không còn đáng tin cậy. Và đã từng có trường hợp tử vong do rối loạn điện giải, tổn thương trực tràng sau thụt cà phê.
Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ cũng cho biết không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy Liệu pháp này hữu ích trong điều trị ung thư cả.
Một nghiên cứu khác cho thấy những người bị ung thư tuyến tụy dùng phương pháp Gerson chỉ sống thêm chưa đến bốn tháng rưỡi, trong khi nhóm được điều trị thông thường giúp sống sót lâu hơn gấp 3 lần.
Tuy vậy, vào năm 1978, con gái Gerson là Charlotte vẫn thành lập Viện Gerson, để đào tạo về Trị liệu Gerson. Giá một lần thực hiện trị liệu Gerson có thể tốn hơn 15.000 USD.
Phác đồ Livingston-Wheeler: Tiêm nước tiểu, máu tự thân, chiết xuất gan, lá lách cừu… có thể gây nhiễm trùng máu
Gerson therapy: Phương pháp Gerson khuyến khích uống đến 13 ly nước ép trái cây/ngày và kiêng thịt để chữa ung thư.
Năm 1940, Bác sĩ Livingston cho rằng nguyên nhân gây bệnh ung thư là do một loại vi khuẩn gọi là Progenitor cryptocides hoành hành khi sức đề kháng của cơ thể suy yếu.
Theo bà, để phòng tránh ung thư cần tăng cường hệ thống miễn dịch, bao gồm chế độ ăn chay Gerson sửa đổi, cấm thêm cà phê, rượu, đường tinh chế, bột mì.
Bà cũng đề xuất phối hợp thêm can thiệp tâm lý, hình ảnh, tạo vắc-xin nội sinh bằng cách tiêm nước tiểu hoặc máu tự thân của bệnh nhân, chiết xuất gan, lá lách cừu, vitamin và cả kháng sinh.
Nhưng thực tế không hề có loại vi khuẩn Progenitor cryptocides gây bệnh ung thư nào mà Livingston đã nhầm lẫn do với các vi khuẩn có sẵn trên cơ thể người là Staphylococcus cholermidis và Streptococcus faecalis.
BS Livingston
Các nghiên cứu gần đây cho thấy phác đồ Livingston-Wheeler không giúp cải thiện tiên lượng bệnh nhân ung thư mà ngược lại còn có thể gây các tác hại như đau nhức, sốt. Thậm chí khi tiêm máu, nước tiểu để tạo vắc-xin tự thân hoặc tiêm chiết xuất lá lách, gan cừu còn có thể gây nhiễm trùng huyết, sốc phản vệ.
Chế độ này cũng có nguy cơ gây thiếu hụt calo, protein, vitamin và khoáng chất.
Chế độ Kelley/Gonzalez
Hai ông cho rằng ung thư hình thành do các tế bào mầm bị kích thích do mất cân bằng hormone hướng sinh dục. Họ đề xuất dùng các eyme tuyến tụy giúp diệt các tế bào mầm này cộng với chế độ ăn kiêng có bổ sung 150 chất bao gồm vitamin, khoáng chất, magiê citrate, đu đủ, các nguyên tố vi lượng cùng một lượng lớn trái cây tươi, nước ép rau và ngũ cốc tùy thuộc cơ địa từng người.
Giải độc bằng cách thụt cà phê, nhịn ăn, thuốc lợi tiểu, tưới mũi, hít thở sâu.
Thế nhưng các kiến thức hiện đại cho thấy khi uống ezyme tuyến tụy, chúng chỉ hoạt động trong ruột mà không thể tiêu hủy tế bào mầm trong các mô. Các tế bào mầm này cũng không hề là nguyên nhân gây ung thư như Kelley đoán, tuy vậy liệu pháp này cũng vẫn đang được nghiên cứu để đánh giá.
Các thực phẩm giàu magiê theo Chế độ Kelley-Gonzalez
Ngoài những liệu pháp kể trên, trên thế giới còn rất nhiều giả định sai lầm về nguyên nhân dẫn đến bệnh ung thư, như các giả thuyết "Ung thư do ngộ độc chuyển hóa oxy", "Ung thư do tăng hấp thu gluco". "Ung thư do thiếu ezyme tụy để tiêu hóa thịt". vv… từ đó đề xuất các liệu pháp hoang đường trong phòng chữa ung thư.
Đặc biệt nếu các giả thuyết trên lại đi kèm với việc bán một sản phẩm sinh lời cao (như thực dưỡng Ohsawa ở nước ta) thì sẽ dẫn đến người bệnh bị vắt kiệt tài chính cho một liệu pháp vô tác dụng, thậm chí gây hại nếu nó khiến người bệnh bỏ dở hoặc trì hoãn liệu pháp điều trị có ích.
Người bệnh chỉ nên lựa chọn các liệu pháp chính thống, đã qua nghiên cứu trên số lượng lớn bệnh nhân và được khẳng định có giá trị giúp cải thiện tiên lượng, kéo dài đời sống và cải thiện chất lượng sống.