4 phụ nữ mắc bệnh ung thư buồng trứng dạng hiếm
Không ai mong đợi bốn người phụ nữ trẻ này sẽ sống lâu hơn. Họ đều mắc một dạng ung thư buồng trứng rất hiếm, ác tính và có tỉ lệ gây tử vong cao. Vào thời điểm đó vẫn chưa có một phương pháp điều trị tiêu chuẩn nào cho căn bệnh này.
Những phụ nữ này sống ở các quốc gia khác nhau, khi mọi hi vọng đã chấm dứt, họ đã yêu cầu các bác sĩ thử nghiệm các loại thuốc trị liệu miễn dịch mới, đã tạo một bước tiến cách mạng hóa trong điều trị ung thư. Lúc đầu, những người phụ nữ này đều được các bác sĩ khẳng định về phương pháp này - rằng chúng sẽ không có hiệu quả trong việc điều trị.
Bây giờ có vẻ như các bác sĩ đã sai. Những người phụ nữ này đều đáp ứng tốt với điều trị bằng liệu pháp miễn dịch, căn bệnh ung thư của họ đã đã thuyên giảm một cách kỳ diệu. Hiện tại họ đã quay trở lại cuộc sống và làm việc bình thường.
Câu chuyện đã khiến các nhà khoa học bối rối, những người đang phải trăn trở để hiểu tại sao các loại thuốc này lại có hiệu quả khi đáng lẽ trong lý thuyết là không có.
Nếu các nhà nghiên cứu có thể tìm hiểu được nguyên nhân và cơ chế tại sao, họ có thể mở ra một cánh cửa đến với những phương pháp điều trị mới cho nhiều loại ung thư khác nhau được cho là không đáp ứng với liệu pháp miễn dịch.
Tiến sĩ Jedd Wolchok, Trưởng phòng u ác tính và dịch vụ điều trị miễn dịch tại Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering tại thành phố New York (Memorial Sloan Kettering Cancer Center in New York), phát biểu: "Những gì chúng ta đang thấy ở đây là chúng ta chưa hiểu gì về nguyên nhân tại sao những gì khối u lại có thể được hệ thống miễn dịch nhận ra".
"Chúng ta cần có thêm nhiều nghiên cứu ở những người có đặc tính sinh học đi ngược lại những khái quát hoá thông thường."
Chỉ bốn người phụ nữ rất khó nói nếu cho rằng đó một thử nghiệm lâm sàng. Tiến sĩ Drew Pardoll, người phụ trách Viện Miễn dịch Ung thư của Bloomberg - Kimmel thuộc trường đại học y khoa Johns Hopkins ở Baltimore (the Bloomberg-Kimmel Institute for Cancer Immunotherapy at Johns Hopkins Medicine in Baltimore) cho biết:
"Đó là những ngoại lệ cung cấp cho chúng ta những hiểu biết mới nhất."
Oriana Sousa, 28 tuổi, sống ở Marinha Grande, Bồ Đào Nha đã bị mắc một dạng ung thư buồng trứng hiếm gặp, ác tính. Các phương pháp điều trị thông thường đều thất bại, nhưng với liệu pháp miễn dịch, khối u cô đã giảm đáng kể đến mức dường như trong người cô hiện nay không có biểu hiện nào về bệnh tật.
Căn bệnh ung thư đã tấn công những người phụ nữ trẻ này là loại ung thư buồng trứng tế bào nhỏ tăng calci, điển hình thường xảy ra ở tuổi thanh thiếu niên. Rất hiếm gặp, gần như hầu hết các bác sĩ chuyên khoa ung bướu thường không bao giờ gặp một trường hợp bệnh nhân nào mắc căn bệnh này trong suốt quá trình hành nghề.
Việc chữa ung thư thông qua hệ miễn dịch có kết quả bất ngờ
Nhưng Tiến sĩ Douglas Levine, giám đốc khoa ung thư phụ khoa tại Trung tâm Y tế Langone thuộc Đại học New York, là một chuyên gia về căn bệnh này. Cách đây vài năm, ông phát hiện ra rằng các khối u ung thư được chi phối bởi một đột biến gen duy nhất.
Phát hiện này có ích lợi rất ít cho bệnh nhân - không có thuốc nào hiện nay có thể điều trị ung thư dựa trên phát hiện này.
Những người phụ nữ bị ung thư buồng trứng này đã chia sẻ tin tức và lời khuyên trực tuyến trong một nhóm kín Yahoo chat. Tiến sĩ Levine đã xin gia nhập nhóm chat này và bắt đầu thảo luận với họ. Ở đó ông phát hiện rằng những bệnh nhân này đã thuyết phục các bác sĩ cho họ một loại thuốc trị liệu miễn dịch, mặc dù không có lý do nào để nghĩ rằng nó sẽ có hiệu quả.
Những người phụ nữ này cho biết rằng khối u của họ co lại ngay lập tức.
Ý tưởng đằng sau liệu pháp miễn dịch là tìm cách tháo dỡ một lá chắn phân tử mà một số khối u sử dụng để tránh bị tấn công bởi các tế bào bạch cầu của cơ thể.
Hệ thống miễn dịch nhìn thấy những khối u này là ngoại lai - chúng được thúc đẩy bởi hàng trăm đột biến di truyền, dẫn đến sự tăng trưởng vô hạn và được nhận ra bởi hệ thống miễn dịch cơ thể. Nhưng khi các tế bào bạch cầu bùng phát để tấn công các tế bào ung thư, chúng sẽ phản hồi và tấn công trở lại.
Các loại thuốc miễn dịch đã xuyên qua lá chắn bảo vệ, cho phép hệ miễn dịch nhận ra và phá hủy các tế bào khối u. Nhưng các loại thuốc mới không có tác dụng chống lại nhiều loại ung thư thông thường.
Các loại ung thư được hỗ trợ bởi sự biến đổi di truyền ít hơn, và các chuyên gia tin rằng các tế bào khối u không có sự đe dọa cơ thể đến mức để thúc đẩy phản ứng. Vì vậy, hệ thống miễn dịch sẽ không có tác dụng với các loại ung thư thông thường.
Ung thư phổi, ung thư đại trực tràng và u melanin ác tính có rất nhiều đột biến, và các loại thuốc miễn dịch cũng thường thành công trong việc điều trị các loại ung thư này. Ung thư tuyến tiền liệt, tuyến tụy, vú, buồng trứng và hầu hết các khối u khác - chỉ mang trong chúng một vài đột biến.
Tiến sĩ Pardoll nói: "Đây là những loại ung thư hiếm khi đáp ứng".
Ý tưởng cho rằng các loại thuốc có thể chống lại một loại ung thư như ung thư buồng trứng tăng calci, được thúc đẩy bởi một loại đột biến di truyền, thường không có ý nghĩa.
Tiến sĩ Pardoll cho biết: "Đối với đại đa số các bệnh ung thư, có một mối liên hệ đặc biệt rõ ràng giữa điều trị với liệu pháp và tải đột biến."
Nhưng có một vài ngoại lệ kỳ lạ. Các nhà khoa học nhận thấy một loại ung thư da bất thường có tên là tế bào ung thư Merkel đã đáp ứng với liệu pháp miễn dịch. Nguyên nhân gây ra bởi vi rút, và các nhà nghiên cứu cho rằng có lẽ sự xâm nhập đã tự thu hút sự chú ý của hệ miễn dịch.
U trung biểu mô (một loại ung thư hiếm gặp trên niêm mạc phổi, tim, thành ngực...) cũng đáp ứng, có lẽ vì chất asbestos là nguyên nhân gây bệnh cũng làm cho hệ miễn dịch trở nên nhạy cảm. Và một số bệnh ung thư thận đáp ứng với điều trị miễn dịch; hiện tại các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được nguyên nhân.
Và rồi có một số người phụ nữ bị ung thư buồng trứng hiếm gặp cũng đáp ứng điều trị miễn dịch. Oriana Sousa, 28 tuổi, nhà tâm lý học ở Marinha Grande, Bồ Đào Nha, là một trong số họ.
Cô phát hiện ra mình bị ung thư vào tháng 12 năm 2011. Cô biết có điều gì đó không ổn - trong vài tháng cô cảm thấy mệt mỏi, táo bón và khát nước liên tục không dứt. Cô bị nôn mửa và chuột rút thành bụng. Nhưng các bác sĩ của cô nói rằng cô vẫn khỏe mạnh và không phải lo lắng.
Cuối cùng, người dì của cô, là một y tá, đề nghị cô gặp một bác sĩ khác, người đã cho cô chụp CT scan bụng. Phim CT scan cho thấy một khối u khổng lồ. Bác sĩ đã tiến hành phẫu thuật để tìm hiểu xem nó là gì. Hai ngày sau, vị bác sĩ này đưa đến một tin xấu: Cô đã bị ung thư, và một dạng ung thư thực sự khủng khiếp.
Trong bốn năm tiếp theo, các bác sĩ của Sousa đã cố gắng kiểm soát căn bệnh ung thư này, tiến hành nhiều đợt điều trị hóa trị, xạ trị và phẫu thuật. Nhưng mỗi lần điều trị là những lần xuất hiện khối u mới.
Cô ấy nói: "Tôi đã phải chịu đựng rất nhiều, và tôi cảm thấy cuộc sống của mình dường như đã kết thúc."
Mọi thứ bây giờ rất khác. Vào năm 2015, cuối cùng cô thuyết phục được một bác sĩ cho phép cô điều trị bằng thuốc trị liệu miễn dịch, nivolumab. Ngay lập tức, khối u của co lại và cứ tiếp tục nhỏ lại khi cô dùng thuốc - đến mức mà các bác sĩ của cô bây giờ nói rằng cô không có biểu hiện nào về bệnh tật. Cuộc sống của cô đã trở lại bình thường.
"Nói chung sau giờ làm việc, tôi đi đến phòng gym, tham gia các khóa học và tập thể dục", cô nói. "Nhiều người không biết tôi đã trải qua điều gì, họ không thể tưởng tượng được tôi đã từng là một bệnh nhân ung thư."
Ảnh minh họa
Điều gì đã cứu cô ấy? Tiến sĩ Eliezer M. Van Allen, nhà nghiên cứu ung thư tại Viện Ung thư Dana-Farber, đã khám phá ra một đầu mối.
Ông phát hiện ra rằng một gen bị đột biến trong bệnh ung thư thận là một loại chìa khóa điều chỉnh chính của các gen khác, kiểm soát chúng được kích hoạt hay không và vào thời điểm nào. Nhưng các gen được điều chỉnh vốn là những gen bình thường và không sản sinh ra các loại protein mà hệ miễn dịch có thể nhận ra là bất thường mà tiêu diệt.
Tuy nhiên, bệnh nhân đáp ứng với liệu pháp miễn dịch là những người có đột biến gen rất lớn. "Chúng tôi đã nhìn thấy kết quả này và không chắc chắn phải nên làm gì", ông nói.
Tiến sĩ Levine và các cộng sự đã phát hiện ra hiện tượng tương tự ở những bệnh nhân bị ung thư buồng trứng tăng calci. Ông và bác sĩ Van Allen đã cùng đưa ra một lời giải thích, hệ thống miễn dịch có thể nhận ra rằng các tế bào có chứa các gen không thể đoán trước được là bất hoạt hay kích hoạt là nguy hiểm và cần phải bị tiêu diệt.
Tuy nhiên, có một điều rõ ràng: Khi các nhà nghiên cứu bệnh học kiểm tra những khối u này, họ tìm thấy các tế bào bạch cầu trong đó - như thể hệ thống miễn dịch đang cố tìm cách tấn công. Và phát hiện đó đã dẫn cả Tiến sĩ Pardoll và Tiến sĩ Padmanee Sharma của Trung tâm Điều trị Ung thư Anderson Anderson tại Houston lên kế hoạch các thử nghiệm lâm sàng mới.
Họ biết rằng liệu pháp miễn dịch hầu như không đáp ứng với hầu hết các bệnh nhân, ngay cả những người bị ung thư có nhiều khả năng là sẽ đáp ứng. Vì vậy, họ đã tạo ra một thử nghiệm để xác định ai có thể đáp ứng với liệu pháp miễn dịch và tiến hành điều trị những bệnh nhân đó - bất kể là đang mắc loại ung thư nào.
Nghiên cứu của Tiến sĩ Sharma, do Viện Parker tài trợ, đang chuẩn bị để đăng ký bệnh nhân. Các nhà nghiên cứu sẽ xem xét các mô hình bệnh lý của các khối u của các bệnh nhân này để xem các tế bào bạch cầu có đang tấn công vào các tế bào ung thư hay không. Nếu vậy, bệnh nhân sẽ được dùng một loại thuốc trị liệu miễn dịch để kích hoạt tế bào bạch cầu tấn công khối u.
Nếu có ít tế bào bạch cầu trong mô khối u, bệnh nhân sẽ được kết hợp hai loại thuốc trị liệu miễn dịch để giúp di chuyển nhiều bạch cầu hơn vào khối u và trợ giúp chúng tấn công mạnh hơn.
Tiến sĩ Sharma nói: "Đó là một cánh cửa mở ra cho tất cả mọi người. Nếu chúng ta phát hiện được bất cứ điều gì mới, đó sẽ không phải là lý thuyết mới về khối u, mà là về hệ thống miễn dịch."
Tại đại học Johns Hopkins, Tiến sĩ Pardoll và các đồng nghiệp của ông đang lên kế hoạch cho một cuộc thử nghiệm tương tự. Họ sẽ tiến hành thử nghiệm trên các loại khối u ung thư - bất kể loại nào - có protein PD-L1 trên bề mặt có thể đẩy lùi hệ thống miễn dịch. Bất kỳ bệnh nhân nào có khối u phù hợp với mô tả đó sẽ nhận được một loại thuốc trị liệu miễn dịch.
Đó giống như là chúng ta đang dùng một khẩu súng để bắn vào bóng tối. Nhưng đôi khi một sự tình cờ sẽ đem lại một điều kỳ diệu, như cô Sousa đã từng trải qua.
Cô Sousa nói: "Những điều phi thường đã xảy ra, và chống lại tất cả những lý thuyết mà khoa học tin là đúng".
*Theo Nytimes
Xem thêm:
Cuộc đối thoại của các bác sĩ về nhiều vấn đề trong điều trị cho bệnh nhân ung thư