Mấy năm trước, việc một số cơ sở kinh doanh thủy hải sản ở Long Biên, Hà Nội, bị phát giác sử dụng oxy già để tẩy trắng, loại bỏ mùi thối của mực, bạch tuộc rồi bán ra thị trường khiến cho người dân không khỏi lo lắng mỗi khi có ý định mua hải sản để ăn.
Quả thực đây không phải là nỗi lo vô cớ bởi không ít lần cơ quan chức năng Hà Nội đã phát hiện các cơ sở kinh doanh thực hiện việc tẩy trắng hải sản rồi bán ra thị trường như vậy.
Ăn hải sản bị tẩy trắng có hại như thế nào?
Theo PGS.TS Trần Đáng - Nguyên Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, rửa kỹ nhiều lần cũng không thể loại bỏ được hết các chất độc như ure, oxy già dùng để tẩy trắng hải sản (bạch tuộc, mực ống...). Oxy già khi đã ngấm vào cơ thể sẽ gây chảy máu dạ dày. Về lâu dài, người ăn sẽ bị mắc các bệnh về đường ruột, thần kinh, viêm loét dạ dày và các bệnh mạn tính khác…
TS Nguyễn Quang Tề - Nguyên Trưởng phòng Sinh học Thực nghiệm (Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I) cho hay, vì lợi nhuận nhiều tiểu thương vẫn sử dụng các loại hóa chất tẩy trắng để "phù phép" cho các loại hải sản đã hỏng trước khi đem bán. Thậm chí, trong quá trình vận chuyển không ít cơ sở vì lợi ích còn cho urê để bảo quản giữ cho tươi lâu hơn không bị ươn thối.
Bạch tuộc ươn, bốc mùi
"Về nguyên tắc vận chuyển để an toàn thường phải theo công thức một mực, 2 đá (tức là 1kg mực, bạch tuộc cần 2kg đá) nhưng vận chuyển sẽ khó khăn hơn nên họ cho thêm urê để vận chuyển nhẹ nhàng hơn và giữ được lâu hơn" - TS Nguyễn Quang Tề cho hay.
Theo TS. Tề, các loại thủy hải sản sau khi chết vài giờ sẽ bị phân hủy. Trong quá trình phân hủy sẽ tạo ra độc tố histamine. Nếu rửa kỹ nhiều lần cũng vẫn không thể loại bỏ được hết các dẫn xuất độc hại của urê hay oxy già đã ngấm sâu vào thực phẩm, gây hại cho sức khỏe.
PGS.TS Trần Đáng – Nguyên Cục trưởng Cục vệ sinh an toàn thực phẩm (nay là Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế) cho biết, trong thực phẩm có thể dùng chất tẩy trắng nhưng phải tuân theo các tiêu chuẩn hết sức khắt khe. Pháp luật không cho phép ngâm với liều cao và thời gian dài. Với oxy già nếu đã ngấm vào cơ thể sẽ gây viêm loét dạ dày, chảy máu dạ dày… Đồng thời phá hủy vitamin B1 trong cơ thể. Thiếu vitamin B1 sẽ ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa của cơ thể.
Theo quy định của Bộ Y tế, oxy già, urê không nằm trong danh mục các loại hóa chất phụ gia được phép cho vào thực phẩm. Đối với urê, người dùng có thể bị ngộ độc cấp tính nếu ăn phải các loại hải sản như cá, mực… có dư lượng urê cao. Ăn thường xuyên dù ở hàm lượng ít, urê cũng tích tụ dần vào cơ thể gây độ mạn tính, ảnh hưởng đến gan, thận, gây tiêu chảy, rối loạn thần kinh...
Với oxy già công nghiệp tẩy trắng và làm sạch cho mực hay bạch tuộc cũng sẽ ảnh hưởng lớn đến sức khỏe nếu chất độc tích tụ trong cơ thể. Trong oxy già công nghiệp có nhiều tạp chất có thể gây các bệnh về đường ruột, thần kinh… tùy vào các chất. Muốn biết cần mang đi xét nghiệm, bằng mắt thường khó phát hiện được.
Cách phân biệt hải sản tươi và hải sản bị "tắm" hóa chất
TS Nguyễn Quang Tề cho biết, các loại hải sản khi có dấu hiệu hư hỏng luôn có mùi rất đặc trưng là mùi ươn. Ngoài ra, mô thịt thường nhão, không săn chắc tự nhiên như hải sản còn tươi sống. Với bạch thuộc và mực đông lạnh cần xem ngày đóng và hạn sử dụng để tránh mua phải sản phẩm hết hạn. Khi chế biến hải sản nếu thấy mùi khai, có vị khó chịu thì không nên ăn.
Mực tươi có đầu và thân mực dính liền với nhau và túi mực nguyên bên trong. Mắt mực tươi sẽ sáng, toàn bộ râu mực thấy tươi sáng, màng không rách nhiều...
Theo TS Nguyễn Quang Tề, để tránh mua phải hải sản được ngâm hóa chất, có thể dựa vào một số dấu hiệu cảm quan sau:
Đối với bạch tuộc: Chọn bạch tuộc tươi sống còn bơi được là tốt nhất. Bạch tuộc tươi chất lượng phải còn đủ chân, quan sát sẽ có tròng mắt trong sáng, có lớp da căng, bóng mịn nhưng thân hình không trương phình. Khi chế biến, thịt săn nhưng không teo nhỏ, ra ít nước. Thịt ăn giòn, ngọt và có mùi thơm
Còn bạch tuộc ngâm hóa chất thường có màu trắng bệch, ngửi bạch tuộc thấy mùi lạ không có mùi tanh tự nhiên, thậm chí, không còn mùi gì.
Đối với mực: Khi chọn mực tránh chọn những con có mùi hôi. Mực còn nguyên con, có đầy đủ râu là tốt nhất. Mực tươi sẽ có mùi đặc trưng hơi tanh, trắng trong, màng bên ngoài còn nguyên, đầu và thân mực dính liền với nhau và túi mực nguyên bên trong. Mắt mực tươi sẽ sáng, toàn bộ râu mực thấy tươi sáng, màng không rách nhiều.
Các loại mực được tẩy thường có màu trắng trong, nõn nà, đồng đều, bắt mắt. Nếu mực thịt nhão, đầu không dính với thân là mực không tươi, không nên mua, khi chế biến sẽ không có độ ngọt, thơm tự nhiên mà mùi hôi, thịt mềm, nhũn…