1. U dây thần kinh số 8 là gì?
U dây thần kinh số 8 (u bao dây thần kinh tiền đình) là một loại u ngoài trục, thường lành tính, khu trú ở vùng góc cầu tiểu não. U thường xuất phát từ dây thần kinh tiền đình, song cũng có thể từ dây thần kinh ốc tai. U dây thần kinh số 8 chiếm đến 80 - 90% tổng số u vùng góc cầu tiểu não.
Tỷ lệ mắc mới của u dây thần kinh 8 ở nghiên cứu được công bố là 1/20.000 người ( Theo Lawrence R. Lustia MD, Columbia University Medical Center and New York Presbyterian Hospital) . Loại u này chiếm khoảng 6% tổng số u nội sọ và 80% u ở vùng góc cầu tiểu não. U thường tiến triển chậm, theo Paldor và cộng sự thì tốc độ phát triển u trung bình khoảng 0,99 - 1,11 mm/năm. Tuy nhiên tốc độ này có thể nhanh hơn đặc biệt trên những u có dạng nang hoặc xuất huyết trong u.
Do tốc độ phát triển chậm cùng với sự bù trừ của cơ thể nên những triệu chứng ban đầu của u dây thần kinh số 8 thường dễ bị bỏ sót.
Hình ảnh trong mổ u dây 8
U dây thần kinh số 8 thường bắt nguồn từ lỗ ống tai trong. Có 4 thành phần đi qua lỗ ống tai trong, bao gồm: thần kinh tiền đình trên, thần kinh tiền đình dưới, thần kinh ốc tai và thần kinh mặt.
Đa số các trường hợp u dây 8 bắt nguồn từ thần kinh tiền đình trên và thần kinh tiền đình dưới, từ đây u phát triển ra góc cầu tiểu não . Các khối u dây 8 lớn có thể gây chèn ép thân não hoặc tiểu não và đôi khi có thể lan rộng lên hố sọ giữa hoặc xuống thấp đến lỗ chẩm.
Hình ảnh cộng hưởng từ trước và sau phẫu thuật u dây thần kinh 8
2. Triệu chứng ù tai , suy giảm thính giác là biểu hiện thường gặp u dây thần kinh số 8
Khi mắc u dây thần kinh số 8 thì có các biểu hiện sau:
- Ù tai: là triệu chứng khởi phát hay gặp nhất. Người bệnh có cảm giác ù tai hoặc nghe như có tiếng "ve kêu" trong đầu.
- Giảm thính lực dần dần, muộn mất hoàn toàn thính lực gây điếc. Thường là điếc một bên tai.
- Hội chứng tiền đình - tiểu não. Biểu hiện bằng các triệu chứng: chóng mặt , mất thăng bằng, đi lảo đảo, không vững, đi như người say rượu…
- Hội chứng tăng áp lực nội sọ. Thường xuất hiện khi u to, chèn ép não thất IV gây giãn não thất. Biểu hiện: đau đầu, nôn, phù gai thị.
- Triệu chứng chèn ép dây thần kinh sọ lân cận như: Đau tê mặt do chèn ép dây 5, liệt nửa mặt ngoại vi do chèn ép dây 7, lác trong do chèn ép dây 6, nói khó, nuốt khó do chèn ép dây 9...
- Những bệnh nhân nặng do u lan rộng chèn ép có thể nằm liệt giường, hôn mê, thậm chí có thể tử vong.
Ù tai, nghe kém là một trong những biểu hiện của u dây thần kinh số 8
3. Chẩn đoán u dây thần kinh số 8
Chẩn đoán xác định dựa vào các phim chụp cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ. Các phim cộng hưởng từ có tiêm thuốc đối quang từ được coi là phương tiện chẩn đoán chính xác nhất đối với u dây thần kinh 8.
U thường có đặc điểm hình tròn bầu hình bầu dục nằm ở ống tai trong lan vào vùng góc cầu tiểu gây chèn ép cầu não và tiểu não. Mật độ u có thể thuần nhất, hoặc dạng nang và đặc xen kẽ. Phim chụp cắt lớp vi tính giúp khảo sát những thay đổi vùng ống tai trong liên quan đến tế bào xoang chũm, trên cơ sở đó giúp hoạch định kế hoạch mổ, đặc biệt là mổ theo đường xuyên mê nhĩ.
Hình ảnh cộng hưởng từ u dây thần kinh 8
4. Điều trị u dây thần kinh số 8
Có 3 lựa chọn cơ bản để điều trị:
- Điều trị triệu chứng và theo dõi định kỳ bằng các thiết bị chẩn đoán hình ảnh. Thường áp dụng cho các khối u kích thước nhỏ, triệu chứng nghèo nàn, bệnh nhân tuổi cao…
- Xạ phẫu (bằng dao Gamma , Cyberknife…). Thường được áp dụng cho các khối u kích thước nhỏ, u còn sót lại hay tái phát sau phẫu thuật.
- Phẫu thuật lấy u. Đây là phương pháp kinh điển, phổ biến điều trị u dây thần kinh 8. Phẫu thuật có thể thực hiện thông qua đường dưới chẩm sau xoang Sigmoid, đường xuyên thái dương ngoài màng cứng, đường xuyên mê nhĩ…
Việc lựa chọn phương pháp điều trị u dây thần kinh 8 tùy thuộc vào nhiều yếu tố: tuổi, tình trạng của bệnh nhân, thính lực còn hay mất, kích thước khối u… Trên cơ sở phân tích hiệu quả của các phương pháp, Lunsford và cộng sự (2008) dựa trên kích thước u và mức độ chèn ép thân não đã đưa ra phác đồ phác họa chiến thuật cơ bản điều trị u dây thần kinh 8
5. Phẫu thuật điều trị u dây thần kinh số 8
Vùng góc cầu tiểu não là một cấu trúc giải phẫu có khoảng không gian khá hẹp, chứa đựng những cấu trúc thần kinh và mạch máu quan trọng. Vì vậy với mục đích phẫu thuật nhằm lấy triệt để u dây thần kinh 8 mà không để lại những tai biến, biến chứng cũng như bảo tồn chức năng của các dây thần kinh sọ có liên quan đến nay vẫn là một thách thức cho các phẫu thuật viên thần kinh.
Dây thần kinh hay bị ảnh hưởng nhất trong phẫu thuật lấy u dây thần kinh 8 là dây thần kinh 7, dây 7 khi bị tổn thương sẽ gây liệt nửa mặt, ảnh hưởng rất lớn đến thẩm mỹ, tâm lý và chất lượng sống của người bệnh.
Các đường mổ u dây 8
Để đạt được hiệu quả tối đa, hạn chế tối thiểu nguy cơ rủi ra cuộc mổ, cần có những trang thiết bị chuyên dụng phẫu thuật thần kinh như: kính vi phẫu, máy theo dõi thần kinh trong mổ…
Tóm lại: Do u dây thần kinh số 8 thường bắt nguồn từ lỗ ống tai trong, bởi vì thế khi có căn bệnh khối u tổn thương vùng này cần mổ càng sớm càng tốt để loại bỏ khối u. Chỉ như vậy không để lại di chứng.
Nếu đã qua giai đoạn 2 trở đi thì phẫu thuật sẽ phức tạp và sau mổ thường để lại di chứng như liệt mặt & điếc đặc bên tai mổ. Bởi vậy khi có biểu hiện nghi ngờ như: ù tai – đau đầu và chóng mặt ngày một nặng, mà trước đấy chưa có tình trạng bệnh về tai thì cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và giải quyết.