Một cuộc họp ba bên giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin, Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan và Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev. Ảnh: Sputnik
Theo hãng thông tấn AP, Azerbaijan ngày 1/12/2020 đã hoàn tất việc giành lại vùng lãnh thổ từng bị các lực lượng Armenia chiếm giữ từ hơn một phần tư thế kỷ qua.
Dấu mốc có tính bước ngoặt lịch sử này đạt được sau khi Azerbaijan và Armenia ký thỏa thuận hòa bình, với sự trung gian hòa giải của Nga, kết thúc 6 tuần giao tranh ác liệt ở khu vực tranh chấp Nagorno-Karabakh.
Phát biểu nhân sự kiện trọng đại này, Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev đã ca ngợi đây là một "chiến thắng lịch sử" và là một minh chứng cho "tinh thần bất khuất" của quốc gia ông.
"Tất cả chúng ta đều cùng có một ước mơ và giờ chúng ta đã thực hiện được giấc mơ đó", Tổng thống Aliyev phát biểu trong bài diễn văn quốc gia. "Chúng ta đã giành chiến thắng trên cả chiến trường và chính trường. Chiến thắng đó đã mở ra một kỷ nguyên mới cho đất nước chúng ta. Đó sẽ là một kỷ nguyên phát triển, an ninh và tiến bộ".
Nagorno-Karabakh là vùng đất thuộc lãnh thổ của Azerbaijan nhưng đã bị các lực lượng người thiểu số Armenia chiếm giữ kể từ khi cuộc chiến tranh ly khai tại đây kết thúc vào năm 1994.
Sau 44 ngày giao tranh ác liệt, bắt đầu bùng phát từ ngày 27/9, Quân đội Azerbaijan đã đánh bật các lực lượng Armenia và tiến sâu vào Nagorno-Karabakh, buộc chính quyền Yerevan phải chấp nhận một thỏa thuận hòa bình do Nga làm trung gian có hiệu lực từ ngày 10/11/2020.
Lính gìn giữ hòa bình Nga được triển khai tới Nagorno-Karabakh theo thỏa thuận ngừng bắn giữa Armenia và Azerbaijan. Ảnh: Reuters
Theo thỏa thuận đình chiến, Armenia phải trao trả lại cho Azerbaijan khoảng 1/4 diện tích lãnh thổ Nagorno-Karabakh, đồng thời cũng phải bàn giao lại tất cả những khu vực mà họ chiếm giữ bên ngoài khu vực ly khai.
Lachin - vùng đất nằm giữa Nagorno-Karabakh và Armenia là địa bàn cuối cùng trong ba khu vực trên vành đai Nagorno-Karabakh được lực lượng Armenia trả lại cho Azerbaijan hôm thứ Ba (1/12/2020).
Ngay sau khi thỏa thuận hòa bình được ký kết, theo mệnh lệnh của Tổng thống Putin, Nga đã triển khai gần 2.000 lính gìn giữ hòa bình tới Nagorno-Karabakh và đóng quân ở đây ít nhất 5 năm nhằm giám sát việc thực thi lệnh ngừng bắn cũng như hỗ trợ những người tị nạn hồi hương.
Quân đội Nga cũng là lực lượng sẽ đảm bảo tiến trình quá cảnh an toàn giữa Nagorno-Karabakh và Armenia qua hành lang Lachin.
Phát biểu về quyết định này, Tổng thống Putin cho biết việc triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình của Nga phù hợp với tuyên bố chung đã được 3 nước ký kết nhằm tiến tới một giải pháp lâu dài cho vấn đề Nagorno-Karabakh.
Trong khi thỏa thuận hòa bình được Azerbaijan đón nhận như một chiến thắng lịch sử trọng đại thì ngược lại, ở Armenia nó đã làm dấy lên một làn sóng biểu tình lớn với hàng nghìn người xuống đường ở thủ đô Yerevan yêu cầu phế truất Thủ tướng Nikol Pashinyan.
Sau khi chiến sự kết thúc, lực lượng gìn giữ hòa bình Nga hiện đang tham gia hỗ trợ đưa những người tị nạn trở về quê hương. Quân đội Nga cho biết hơn 25.000 người đã trở về Nagorno-Karabakh từ Armenia.
Armenia và Azerbaijan hiện vẫn đang bế tắc trong các cuộc đàm phán khó khăn về hoạt động trao đổi tù nhân chiến tranh và cáo buộc lẫn nhau về thực trạng ngược đãi.
Tuy nhiên, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov bày tỏ hy vọng "những khó khăn khách quan" cản trở việc trao đổi tù nhân sẽ sớm được giải quyết.