- Từ năm 2008, Trung Quốc đã phát triển được hơn 40.000 km đường sắt cao tốc, đủ dài vòng quanh Trái đất.
- Nhật Bản có mạng lưới đường sắt cao tốc lớn thứ hai ở châu Á, thứ ba trên thế giới với chiều dài 3.200 km.
- Vào tháng 3/2024, Bộ Giao thông Vận tải đã đề xuất đầu tư đường sắt tốc độ 350 km/h chở hành khách và vận tải hàng hóa khi có nhu cầu tại Việt Nam. Thủ tướng yêu cầu hoàn thành khoảng 1.541km đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam vào năm 2035.
Tờ Newsweek mới đây đưa tin, kể từ khi tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên của Trung Quốc ra mắt vào năm 2008, tính đến hiện tại, mạng lưới này đã phát triển lên hơn 40.000 km, hơn gấp đôi tổng chiều dài đường sắt cao tốc của các nước còn lại trên thế giới, và đủ dài vòng quanh Trái đất (tương đương với chiều dài của đường Xích đạo là 40.075 km).
Một đoàn tàu được coi là có tốc độ cao nếu nó di chuyển với tốc độ ít nhất 200 km/h trên đường ray được nâng cấp hoặc 250 km/h trên đường ray mới hoàn toàn. Hơn 20 quốc gia trên thế giới đã có mạng lưới đường sắt cao tốc, chủ yếu là các quốc gia châu Âu và Đông Á, ngoài ra còn có Ả Rập Saudi, Thổ Nhĩ Kỳ và Uzbekistan.
Trung Quốc đã xây dựng mạng lưới đường sắt cao tốc trong gần hai thập kỷ. Đến nay, những tuyến đường sắt này có tổng chiều dài hơn 40.000 km, đủ dài vòng quanh Trái đất. Ảnh: Getty
Theo Newsweek, việc lập kế hoạch phát triển đường sắt cao tốc bắt đầu từ những năm 1990 khi Trung Quốc đang có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhưng cũng gặp phải những thách thức về cơ sở hạ tầng. Và kế hoạch này đã được thúc đẩy trong chiến dịch "tăng tốc" của Trung Quốc vào cuối những năm 1990 và 2000, nhằm tăng tốc độ của các đoàn tàu thương mại.
Tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên được triển khai tại Trung Quốc vào năm 2008, nối hai thành phố Bắc Kinh và Thiên Tân, chỉ cách nhau khoảng 120 km. Trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, Trung Quốc đã tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng, bao gồm cả đường sắt cao tốc, để kích thích nền kinh tế và tạo cơ hội việc làm.
Ban đầu, Trung Quốc dựa vào các thỏa thuận chuyển giao công nghệ với các công ty nước ngoài như Alstom (Pháp), Siemens (Đức) và Kawasaki Heavy Industries (Nhật Bản). Theo thời gian, Trung Quốc đã phát triển đáng kể năng lực chuyên môn và đổi mới trong nước, trở thành quốc gia dẫn đầu về công nghệ đường sắt cao tốc.
Cách tiếp cận này của Trung Quốc liên quan đến việc tích hợp và cuối cùng là cải tiến công nghệ nước ngoài đi kèm với những đổi mới trong nước.
Liu Pengyu - người phát ngôn Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ nói với Newsweek rằng: "Trong khi tiếp thu kinh nghiệm tiên tiến của các nước khác, đường sắt cao tốc của Trung Quốc coi trọng sự đổi mới một cách độc lập, và đã thiết lập một hệ thống công nghệ đẳng cấp thế giới với quyền sở hữu trí tuệ độc lập."
Chính phủ Trung Quốc đã tập trung vào việc tạo ra một mạng lưới dày đặc và kết nối. Đường sắt cao tốc tại Trung Quốc hiện kết nối các thành phố lớn, giảm thời gian đi lại và tăng cường kết nối giữa các khu vực, bao phủ 93% các thành phố có dân số trên nửa triệu người tính đến cuối năm 2021.
Tham vọng của Trung Quốc vẫn tiếp tục với kế hoạch mở rộng mạng lưới đường sắt cao tốc lên 50.000 km vào năm 2025 và lên 70.000 km vào năm 2035.
Theo Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ, khả năng chính phủ Trung Quốc nhanh chóng huy động các nguồn lực khổng lồ cho các dự án lớn là một "lợi thế về thể chế".
Tuy nhiên, theo Newsweek, bất chấp những lợi ích, mạng lưới đường sắt cao tốc vẫn chưa tạo ra đủ doanh thu để trang trải khoản đầu tư ban đầu rất lớn và chi phí bảo trì liên tục.
Tập đoàn Đường sắt Nhà nước Trung Quốc - nhà điều hành đường sắt cao tốc thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc - đang mắc nợ rất nhiều, với khoản nợ lên tới 900 tỷ USD tính đến cuối năm 2021. Điều này đã khiến giá vé tăng, một động thái hiếm thấy ở nước này.
Tàu cao tốc Fuxing (nghĩa là "Phục Hưng") chạy qua Yongdingmen ở Bắc Kinh, Trung Quốc, vào ngày 7/1/2023. Ảnh: CFP
Theo Railway Network, với 3.661 km đường sắt cao tốc, Tây Ban Nha có mạng lưới đường sắt cao tốc lớn nhất châu Âu và lớn thứ hai trên thế giới. Ở Tây Ban Nha, đường sắt cao tốc được khai trương vào năm 1992 và tuyến đầu tiên nối các thành phố Madrid, Córdoba và Seville.
Theo Newsweek, Nhật Bản - nước láng giềng của Trung Quốc - có mạng lưới đường sắt cao tốc lớn thứ hai ở châu Á, thứ ba trên thế giới với chiều dài 3.200 km. Nước này đã khai trương tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên trên thế giới, Shinkansen, vào năm 1964.
Hàn Quốc đã triển khai tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên, tuyến Seoul-Busan, vào năm 2004. Hiện nay, nước này có hai nhà điều hành đường sắt cao tốc và bốn tuyến đường sắt với tổng chiều dài 872 km.
Đài Loan (Trung Quốc) từ năm 2007 đã bắt đầu vận hành tuyến đường sắt cao tốc dài 350 km từ bắc xuống nam.
Trong những năm gần đây, Trung Quốc cũng đã mở rộng mạng lưới đường sắt cao tốc tới các nước có chung đường biên giới, bao gồm một tuyến nối thành phố Côn Minh của Trung Quốc với thủ đô Viêng Chăn của Lào, và một tuyến khác sẽ nối Trung Quốc với Thái Lan. Các dự án này là một phần của Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) của Trung Quốc, chủ yếu được tài trợ thông qua sự kết hợp giữa các khoản vay, đầu tư và quan hệ đối tác của nhà nước Trung Quốc với các nước sở tại.
Vào tháng 3/2024, Bộ Giao thông Vận tải đã đề xuất đầu tư đường sắt tốc độ 350 km/h chở hành khách và vận tải hàng hóa khi có nhu cầu tại Việt Nam. Cụ thể, tuyến đường sắt được xây dựng mới đường đôi, khổ ray 1.435 mm, dài 1.545 km, tốc độ thiết kế 350 km/h, tải trọng 17 tấn mỗi trục, chỉ khai thác tàu khách. Tuyến đường sắt Bắc-Nam hiện hữu được nâng cấp để chuyên chở hàng, chở khách du lịch và khách chặng ngắn. Tổng vốn đầu tư khoảng 67,32 tỷ USD.
Tại cuộc họp mới đây của Thường trực Chính phủ về Đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc-Nam để chuẩn bị trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định, Thủ tướng nhấn mạnh, mục tiêu, yêu cầu là hoàn thành khoảng 1.541km đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam qua 20 tỉnh, thành phố; thời gian thực hiện trong khoảng 10 năm, phấn đấu hoàn thành vào năm 2035.