1. Đặc điểm của cây thiên lý
Theo sách Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của GS.TS. Đỗ Tất Lợi, thiên lý còn gọi là cây hoa lý, hoa thiên lý, dạ lài hương.
Tên khoa học Telosma cordata (Burm.f.) Merr. (Asclepias cordata Burm.f., Pergularia minor Andr. Pergularia odoratissima Wight, Asclepias odoratissima Roxb.).
Thuộc họ Thiên lý Aslepiadaceae.
Cây thiên lý cho ta món rau ăn mát bổ và là một vị thuốc quý.
Thiên lý là một loại cây nhỏ, mọc leo, thân hơi có lông, nhất là ở những bộ phận còn non. Lá hình tim, thuôn, khía mép ở khoảng 5-8mm về phía cuống, đầu lá nhọn, có lông trên các gân lá; phiến lá dài 6-11cm, rộng 4-7,5cm, cuống cũng có lông, dài 12-20mm.
Hoa khá to, nhiều, màu vàng xanh lục nhạt, rất thơm, thành xim tán, có cuống to, hơi có lông, dài 10-22mm, mang nhiều tán mọc mau liền với nhau.
Quả là những đại dài 6,5-9,5cm, rộng 12-14mm.
Cây thiên lý được trồng ở khắp nơi trên đất nước Việt Nam, nhiều nhất tại miền Bắc để làm cảnh và lấy hoa, lá nấu canh, xào ăn.
Cây thiên lý còn mọc ở Ấn Độ, Malaysia, Thái Lan, Indonesia, Trung Quốc, Phillipin.
Khi dùng thường hái lá tươi giã nát với muối và thêm nước vào vắt lấy nước.
Thành phần hóa học: Sơ bộ nghiên cứu, trong lá và thân thiên lý đều có alcaloid (Đỗ Tất Lợi-Ngô Vân Thu, Hà Nội, 1962).
Trong hoa thiên lý có chứa: Chất đạm : 2,8%, chất xơ: 3%, đường bột, vitamin A, vitamin B1, B2, vitamin C, các khoáng chất cần thiết cho cơ thể…
Canh hoa thiên lý hỗ trợ điều trị mất ngủ .
2. Công dụng và liều dùng
Trong nhân dân thường chỉ dùng hoa và lá thiên lý non để nấu canh, xào ăn cho mát và bổ.
Hoa thiên lý được xem như một bài thuốc để chữa các chứng bệnh như: Mất ngủ, hỗ trợ tăng sức đề kháng, giúp làm mát cơ thể, an thần, kháng viêm, điều trị giảm đau, phòng rôm sảy ...
- Hỗ trợ điều trị mất ngủ: Hoa thiên lý 30g, hoa nhài 10g, tâm sen 15g. Sắc lấy nước uống trong ngày, cần uống liền 5 - 7 ngày.
Hoặc dùng hoa thiên lý nấu canh với thịt lợn nạc hoặc với cá diếc, ăn ngày một lần trong 1 tuần liền.
Hoặc dùng hoa thiên lý nấu canh cùng lá vông nem, mỗi vị 30g, ăn ngày một lần trong 1 tuần liền giúp giảm mệt mỏi , an thần, ngủ ngon giấc.
- Phòng chống rôm sảy mùa nóng: Nấu canh hoa thiên lý ăn hằng ngày. Với trẻ có thể nghiền lá và hoa thiên lý ra nấu lẫn với bột, cháo.