Thầu dầu tía còn gọi là cây đu đủ tía, tên khoa học là Ricinus communis L thuộc họ thầu dầu (Euphorbiacae).
Thầu dầu tía có cây nhỏ cao tới 4-5m, vỏ có màu sắc khác nhau tùy thứ, các cành non đều có phấn trắng. Lá lớn, có chùy chân vịt sâu, mép lá có răng cưa, cuống dài.
Cụm hoa thầu dầu tía thường mọc ở ngọn hay ở nách lá, thành chùy, hoa được ở phía dưới, hoa cái ở trên, có nhiều lá phủ ngoài. Quả màu tím nhạt hay màu lục, gai mềm, chứa 3 hạt. Hạt có mồng lớn, bề mặt nhẵn, hình bầu dục màu nâu xám.
Hạt thầu dầu có vị ngọt, cay, tính bình, có độc, có tác dụng tiêu thũng bài nung, bạt độc. Dầu của cây thầu dầu có tác dụng nhuận tràng thông tiện, tác dụng này khá nhanh không gây kích thích ống tiêu hóa.
Lá có vị ngọt, chống ngứa.
Rễ nhạt, hơi cay, tính bình có tác dụng khư phong hoạt huyết, giảm đau trấn tĩnh.
Các bộ phận của cây thầu dầu tía được sử dụng khá nhiều trong Đông y. Lá tươi của thầu dầu tía đắp lên trán và 2 bên thái dương để chữa đau đầu do cảm sốt.
Hạt thầu dầu được ép thành dầu để làm thuốc nhuận trường, thông tiện, trong các chứng táo bón của trẻ em hay phụ nữ có thai, bệnh nhân mổ và sản phụ. Thuốc có tác dụng tẩy nhẹ.
Theo GS. Đỗ Tất Lợi thì dầu thầu dầu không gây hiện tượng xót trong ruột, chỉ làm ruột non và ruột già co bóp nhiều hơn, không gây ảnh hưởng đến tiểu khung, bởi vậy được sử dụng cho phụ nữ đang mang thai là rất tốt để chống táo bón mà không gây ra nguy hiểm gì.
Riêng đối với chữa trị bệnh trĩ, cả lá, hạt thầu dầu tía đều có tác dụng rất tốt. Trong dân gian vẫn lưu truyền nhiều bài thuốc chữa bệnh trĩ bằng thầu dầu tía, có những bài thuốc xem chừng hơi "kì dị" mà khoa học không lý giải được nhưng thực tế lại chứng minh hiệu quả.
Nếu bị bệnh trĩ, bạn có thể thử áp dụng một trong những phương pháp sau:
- Thầu dầu tía 3,4 lá nhỏ hoặc 2 lá to, lá vông khoảng 3 lá.
Giã nát cả 2 loại lá trên bọc vào miếng vải mỏng, đắp vào hậu môn ngồi lên đúng 5 phút. Không ngồi lâu hơn 5 phút.
Làm liên tục ngày 1 lần trong vòng 1 tuần thì bệnh đỡ hẳn, sau 1 tháng thì khỏi bệnh.
- 9 hạt hầu dầu tía, 9 học trò nước (thứ cao cẳng hay chạy trên mặt nước).
Hai thứ giã nát, xào với dấm thanh cho nóng, vạch tóc ra, đắp vào “nê hoàn cung” (tức huyệt Bá hội giữa đỉnh đầu). Bệnh nhân phải coi chừng, nếu trĩ rút lên thì phải gỡ bỏ thuốc đi, để lâu có hại, vì sức thuốc quá mạnh.
- Lá thầu dầu, lá và hoa dừa cạn.
Các thứ giã nhỏ đắp tại chỗ băng lại.
Đồng thời cho uống bài thuốc: Dừa cạn 20g, Đảng sâm 16g, Cỏ mực 20g, Sài hồ 10g, Đương quy 12g, Cam thảo 12g, Trần bì 10g, Hoàng kỳ 12g, Thăng ma 10g, Bạch truật 16g.
Sắc 3 lần uống 3 lần, 1 thang/ngày, liên tiếp 10 ngày liền. Uống tiếp đợt 2 sau khi nghỉ 3-4 ngày
- Hạt thầu dầu tía giã nát đắp lên đầu.
Về phương pháp dùng thầu dầu tía đội lên đầu, các chuyên gia Đông y cũng công nhận rằng điều này có sự ghi nhận trong y văn chứ không phải là sự truyền miệng vô căn cứ.
Lương y Phó Hữu Đức, PCT Hội Đông y Hà Nội cho biết trên tờ Gia đình và Xã hội: “Thầu dầu là vị thuốc được sử dụng trong Đông y từ lâu. Hạt có vị ngọt, cay, tính bình, có độc, có tác dụng tiêu thũng bài nung, bạt độc.
Dầu nhân hạt (dầu Thầu dầu) có tác dụng nhuận tràng thông tiện.
Lá có vị ngọt, cay, tính bình, không độc, có tác dụng tiêu thũng bạt độc, chống ngứa.
Rễ nhạt, hơi cay, tính bình, có tác dụng khư phong hoạt huyết, giảm đau trấn tĩnh. Trong dân gian có bài thuốc dùng lá thầu dầu tía giã nát đắp nên đầu để chữa bệnh trĩ. Tuy nhiên, đây chỉ là cách chữa mẹo, còn vẫn dùng thuốc là chính”.
