Nếu được yêu cầu nêu tên một đơn vị chống khủng bố ở Nga, có lẽ hầu hết mọi người sẽ nghĩ đến đơn vị “Alpha” ưu tú của Cơ quan An ninh Liên bang FSB.
Alpha đã tham gia xử lý cuộc khủng hoảng hiến pháp năm 1993, cuộc bao vây nhà hát Nord-Ost và cuộc khủng hoảng con tin ở Beslan, được gọi là những sự cố lớn nhất và nhạy cảm nhất. Tuy nhiên, họ không giải quyết phần lớn các vụ khủng bố ở Nga.
Đúng hơn, theo National Interest, trách nhiệm này thuộc về các đội SOBR (Spetsial’nyy Otryad Bystrogo Reagirovaniya, hoặc Biệt đội phản ứng nhanh).
Các đội đặc nhiệm khu vực này xử lý hầu hết các vụ việc có vũ trang ở Nga, từ những kẻ khủng bố Chechnya ẩn náu trong các ngôi nhà đến các cuộc bạo động gia đình.
Mức độ trang bị và mức độ đào tạo của các đơn vị này rất khác nhau tùy thuộc vào mối đe dọa của khu vực. Nhưng lịch sử của những đơn vị này là gì? Họ được điều động với tần suất như thế nào và so sánh họ với các đơn vị khác như thế nào?
Giống như nhiều đội cảnh sát tinh nhuệ của châu Âu, cơ sở để các đội SOBR được thành lập xuất hiện vào những năm 1970 sau các cuộc tấn công khủng bố vào Thế vận hội Olympic Munich 1972.
Để chuẩn bị cho Thế vận hội mùa hè 1980 tại Moscow, đơn vị cảnh sát đặc biệt đầu tiên được thành lập dưới quyền của Bộ Nội vụ Liên Xô (MVD) vào ngày 9 tháng 11 năm 1978, theo số thứ tự 0707.
Ngày này hiện được kỷ niệm là Ngày SOBR ở Nga, và lực lượng này được coi đơn vị cảnh sát tinh nhuệ đầu tiên được thành lập để ứng phó với các tình huống khó khăn.
Vào thời điểm đó, đơn vị này được gọi là OMON, đơn giản là viết tắt của "lực lượng cảnh sát có mục đích đặc biệt”.
Họ được coi là tiền thân thực sự của các đội SOBR ở Nga. Tuy nhiên, vai trò của đội này được coi là khác biệt so với các đơn vị hiện được gọi là OMON ở Liên bang Nga.
Thành viên SOBR được chọn từ cảnh sát thông thường (militsiya) và trải qua quá trình tuyển chọn cạnh tranh, ưu tiên những người đã từng phục vụ trong VDV (lính dù) và Army Spetsnaz (đặc nhiệm lục quân) trước đây.
Mặc dù việc triển khai đơn vị đặc nhiệm SOBR trong Thế vận hội 1980 được coi là thành công, nhưng quy mô của đơn vị đã bị giảm đi 30% sau các trận đấu, do không cần một đơn vị chuyên biệt như vậy.
Nhiệm vụ đầu tiên của họ sau thế vận hội diễn ra vào tháng 4 năm 1981 khi bắt một người đàn ông tử thủ trong một căn hộ sau khi bắn một cha con một cô gái trẻ bằng một khẩu súng săn.
Năm 1987, để đối phó với tình trạng căng thẳng sắc tộc và tội phạm gia tăng, đơn vị OMON được thành lập, như một đơn vị cảnh sát đặc biệt phân tán với nhiều bộ phận khác nhau ở các thành phố và khu vực khác nhau của Liên Xô để xử lý tội phạm nghiêm trọng và một số tình huống bạo lực.
Mặc dù điều này dẫn đến một số nhầm lẫn, vì đơn vị nhỏ hơn, tinh nhuệ hơn của Moscow cũng được gọi là OMON trước khi được đổi tên thành OMSN vào năm 1988.
Sự trùng lặp về vai trò giữa OMON và SOBR trong vai trò phản ứng vũ trang vẫn tiếp tục cho đến ngày nay; tuy nhiên, SOBR được coi là được đào tạo, trang bị tốt hơn và chuyên biệt hơn. OMON thường phản ứng với bạo loạn và bất ổn dân sự hàng loạt hơn là các sự cố vũ trang, mặc dù họ có khả năng ứng phó với những điều đó.
Việc thành lập nhiều đơn vị SOBR khu vực chỉ xảy ra sau khi Liên Xô sụp đổ. Năm 1992, các đội SOBR khu vực được thành lập để chống lại tội phạm có tổ chức.
Sự thay đổi xã hội do sự sụp đổ và kém hiệu quả tương đối của cảnh sát thông thường khi đối mặt với sự phản kháng mạnh mẽ của bọn tội phạm vào thời điểm đó, đòi hỏi phải thành lập các đội đặc biệt.
Các đội này dựa trên khuôn mẫu của đội OMSN Moscow ưu tú, sau đó được đổi tên thành SOBR, được đặt dưới sự kiểm soát của bộ phận tội phạm có tổ chức của MVD. Nhân sự cho các đội này được rút ra từ các đơn vị dân quân đặc nhiệm OMON. OMON tiếp tục tồn tại độc lập, dưới sự chỉ huy của MVD.
Trong khi ban đầu được giao nhiệm vụ chống tội phạm có tổ chức, các đơn vị SOBR đã sớm nhận ra mình trên chiến tuyến chống lại những kẻ khủng bố từ các nước cộng hòa Chechnya và Dagestan.
Các đội SOBR đã tham gia xử lý các cuộc khủng hoảng con tin ở Mineralnye Vody và Makhachkala.
Họ cũng được triển khai đến Chechnya như một phần của Chiến tranh Chechnya lần thứ nhất, bắt đầu vào tháng 12 năm 1994.
Họ được triển khai cùng với nhiều đơn vị khác: OMON của MVD, VV (quân nội bộ MVD) OSN và Spetsnaz cấp đơn vị, các đội tinh nhuệ của FSB, và Spetsnaz của quân đội.
Các đội SOBR từ khắp nước Nga đã phục vụ trong cuộc xung đột với tư cách là các đội tấn công, bao gồm hầu hết các vụ khủng hoảng và hành động giải cứu con tin lớn, như vụ bệnh viện Budyonnovsk, Kizlyar-Pervomayskoye, cuộc tấn công Gudermes, Beslan, Nord-Ost và Grozny. Nhiều sĩ quan SOBR đã phong Anh hùng Liên bang Nga, một số thì được truy tặng.