Trong quá trình tiếp nhận bệnh nhân phơi nhiễm HIV, ThS.BSNT Trần Tiến Tùng - Chuyên khoa Truyền nhiễm, Bệnh viện Đa khoa Medlatec, cho biết ông đã gặp nhiều trường hợp bệnh nhân lo lắng thái quá về nguy cơ nhiễm HIV.
“Một số người thường lo sợ rằng mình đang bị HIV hoặc có thể bị nhiễm HIV bất cứ lúc nào” dù không có yếu tố nguy cơ, bác sĩ Tùng nói.
Một trường hợp bệnh nhân đặc biệt khiến bác sĩ Tùng nhớ mãi là một thanh niên tuần nào cũng làm xét nghiệm HIV (liên tục trong nhiều năm) dù không thực sự có nguy cơ. Đặc biệt, khi đến lấy máu kiểm tra, bệnh nhân này còn sợ quy trình lấy máu làm lây nhiễm HIV, lần nào cũng yêu cầu kiểm tra camera.
Ngoài ra, còn có một bệnh nhân khác không có nguy cơ lây nhiễm thực sự nhưng vẫn quá lo lắng nên đi khám. Bệnh nhân chia sẻ rằng mình sống cùng nhà với người nhiễm HIV, chỉ bắt tay và trò chuyện cũng khiến bản thân hoang mang.
Bác sĩ Tùng nhận định những hành vi này vừa thể hiện sự thiếu hiểu biết về bệnh, vừa là dấu hiệu bất thường về tâm lý. Trường hợp này đã được bác sĩ tư vấn đi khám thêm chuyên khoa sức khỏe tâm thần.
Ngược lại, có những người thực sự có nguy cơ nhiễm HIV nhưng lại chủ quan, không dự phòng hoặc không biết cách dự phòng, dẫn tới việc phát hiện muộn và bị nhiễm HIV.
Thay đổi nhóm đối tượng nhiễm HIV
Trước đây, con đường lây nhiễm HIV chủ yếu là qua đường máu, tập trung nhiều ở nhóm người tiêm chích ma túy do sử dụng chung bơm kim tiêm. Hiện nay, con đường lây nhiễm chính đã chuyển sang quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Tỷ lệ lây nhiễm qua đường tình dục hiện chiếm đa số các ca nhiễm mới hàng năm.
Dịch vụ dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) đã được triển khai nhưng chưa bao phủ hết các nhóm nguy cơ cao.
Bác sĩ Tùng đang tư vấn cho một trường hợp bệnh nhân (ảnh:PV).
“Nhiễm HIV đang có xu hướng trẻ hóa mạnh, với tỷ lệ đáng kể các ca nhiễm mới nằm trong độ tuổi thanh niên (dưới 30 tuổi). Nhóm MSM trẻ tuổi là đối tượng nguy cơ cao nhất. Hành vi quan hệ tình dục không an toàn, không sử dụng bao cao su, và việc sử dụng ma túy tổng hợp có thể làm gia tăng hành vi tình dục nguy cơ, góp phần làm tăng tỷ lệ lây nhiễm trong nhóm này”, bác sĩ Tùng cho biết.
Nhiều người trẻ có kiến thức tốt, chủ động tìm kiếm các biện pháp phòng ngừa hiện đại như sử dụng PrEP và xét nghiệm định kỳ. Tuy nhiên, vẫn còn một bộ phận giới trẻ có kiến thức mơ hồ, chủ quan, hoặc thiếu kỹ năng thương lượng việc sử dụng bao cao su. Sự kỳ thị, sợ bị đánh giá cũng khiến nhiều người ngại tiếp cận các dịch vụ tư vấn, xét nghiệm và điều trị sớm. Nhiều người chưa nhận thức được tầm quan trọng của việc duy trì điều trị ARV đều đặn để đạt mục tiêu “Không phát hiện = Không lây truyền” (K=K).
Mục tiêu chấm dứt HIV vào năm 2030
Bác sĩ Tùng cho rằng, để đạt mục tiêu chấm dứt HIV, cần tập trung các hành động trọng tâm sau:
- Mở rộng can thiệp giảm tác hại linh hoạt: Tập trung vào nhóm MSM và người trẻ bằng các biện pháp như cung cấp bao cao su, bơm kim tiêm sạch và mở rộng chương trình PrEP tại các cơ sở y tế công lập, tư nhân, cũng như qua các tổ chức cộng đồng.
- Đẩy mạnh xét nghiệm và chẩn đoán sớm: Đa dạng hóa hình thức xét nghiệm, bao gồm xét nghiệm lưu động, xét nghiệm tại cộng đồng và tự xét nghiệm, để 95% người nhiễm HIV biết được tình trạng của mình.
- Tăng cường tiếp cận điều trị ARV: Đảm bảo 95% người nhiễm HIV được điều trị sớm nhất có thể và duy trì liên tục, giúp đạt tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, ngăn ngừa lây lan ra cộng đồng.
- Xóa bỏ rào cản kỳ thị và phân biệt đối xử: Cần các chiến dịch truyền thông thay đổi nhận thức trong cộng đồng và ngành y tế, tạo môi trường an toàn, thân thiện, giúp người có nguy cơ và người nhiễm HIV tự tin tiếp cận dịch vụ y tế.
- Bảo hiểm y tế và nguồn tài chính bền vững: Chuyển đổi chi trả dịch vụ phòng chống HIV/AIDS sang nguồn ngân sách trong nước và Quỹ Bảo hiểm y tế khi nguồn viện trợ quốc tế giảm là yếu tố sống còn để duy trì các hoạt động đến năm 2030 và sau đó.
Những giải pháp này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chính phủ, ngành y tế, tổ chức phi chính phủ và sự tham gia tích cực của cộng đồng.