Mất khứu giác và rối loạn khứu giác đã trở thành một triệu chứng phổ biến ở những bệnh nhân mắc COVID-19. Tuy nhiên, đó không phải là rối loạn chức năng khứu giác duy nhất mà những người mắc COVID-19 gặp phải, mà ngay cả những người đã khỏi bệnh cho biết luôn cảm thấy mùi thịt thối rữa dường như theo họ khắp nơi.
Một số người còn cảm thấy những mùi bình thường có thể đột ngột biến thành mùi thối, mùi kim loại hoặc giống chồn hôi. Đơn cử, một số người mỗi sáng thức dậy lại phát hiện mùi cà phê ưa thích quen thuộc đã bị biến đổi thành mùi hôi thối của rác thải hoặc thịt thối rữa.
Hội chứng này được gọi là rối loạn khứu giác (parosmia) – Biến đổi cảm nhận mùi. Một nghiên cứu năm 2021 cho thấy gần một nửa số người tham gia nghiên cứu cho biết bị tình trạng parosmia và 1 trường hợp được xác nhận nhiễm COVID-19 phục hồi khứu giác trong khoảng 3 tháng khỏi bệnh.
Đối với một số người, tình trạng này kéo dài hơn thế nhiều. Một phụ nữ trẻ gần đây đã lan truyền trên mạng về trải nghiệm liên tục của cô ấy với chứng parosmia, bắt đầu khoảng 10 tháng trước.
Theo các chuyên gia y tế, chứng rối loạn khứu giác có thể xảy ra nếu COVID-19 làm hỏng các thụ thể khứu giác trong mũi hoặc ảnh hưởng đến các bộ phận của não cần thiết cho khứu giác.
1. Chứng rối loạn khứu giác xảy ra như thế nào?
Bác sĩ nội khoa Andrew Schamess thuộc Trung tâm Y tế Wexner, Đại học bang Ohio, Mỹ cho biết: "Mùi được tạo ra bởi các hóa chất hoặc hợp chất mùi bay trong không khí và kích thích các thụ thể hóa học trong mũi. Bất cứ thứ gì có mùi đều có một dấu hiệu hóa học duy nhất mà một người cảm nhận là mùi".
Để ngửi đúng cách, một cá nhân phải có khả năng nhận biết mùi thông qua các thụ thể hóa học trong mũi của họ. Bộ não của họ sau đó cần xử lý thông tin đó để tạo ra hình ảnh khứu giác. Chứng rối loạn khứu giác xảy ra khi:
- Khi chỉ có một số thụ thể hóa học của mũi đang hoạt động, do đó, não bộ người ngửi chỉ nhận được một phần dấu hiệu hóa học của mùi, dẫn đến mùi bị "méo".
- Các cảm biến trong mũi hoạt động, nhưng não không thể xử lý được thông tin tiếp nhận từ mũi, giống như khi có tổn thương dây thần kinh trong đường khứu giác.
Khứu giác bị méo mó, hoặc rối loạn vị giác, có thể biến những mùi bình thường hàng ngày thành những mùi cực kỳ khó chịu.
Giáo sư chuyên ngành phẫu thuật R. Peter Manes, MD, FACS thuộc Trường Y Yale (Mỹ) cho biết: "Chứng parosmia là một sự thay đổi trong nhận thức bình thường về mùi, theo đó, những mùi dễ chịu bị biến thành mùi hôi. Tình trạng này có thể do nhiễm trùng, co giật, thậm chí là khối u não".
2. Tại sao COVID-19 lại ảnh hưởng đến khứu giác?
"COVID-19 có liên quan đến việc mất mùi và vị. Bệnh nhân có thể gặp phải chứng rối loạn khứu giác sau khi hồi phục" – Giáo sư Manes cho biết.
Anosmia- Mất khứu giác một phần hoặc toàn bộ, là một triệu chứng phổ biến của COVID-19. Mặc dù nó khác với bệnh parosmia, nhưng cả hai đều có liên quan với nhau. Vẫn còn nhiều điều chưa biết về COVID-19 và cách căn bệnh này ảnh hưởng đến cơ thể, nhưng có thể virus đã làm hỏng các thụ thể khứu giác trong mũi, gây ra chứng mất khứu giác hoặc rối loạn khứu giác.
"COVID-19 cũng ảnh hưởng đến não. Nó làm hỏng các tế bào hỗ trợ cho dây thần kinh, và do đó cản trở hoạt động của hệ thần kinh. Đó là lý do tại sao một số bệnh nhân sau khi nhiễm COVID-19 bị mệt mỏi, sương mù não, v.v. Khi tổn thương xảy ra ở các bộ phận của não cần thiết cho khứu giác, nó sẽ dẫn đến mất hoặc rối loạn khứu giác" – Bác sĩ Schamess cho biết.
3. Rối loạn khứu giác parosmia ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống hàng ngày?
Các chuyên gia cho biết các rối loạn về khứu giác như rối loạn khứu giác (parosima )và mất khứu giác (anosmia) ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
Mất khứu giác, vị giác gây chán ăn có thể khiến trẻ bị suy dinh dưỡng hậu COVID-19
"Khứu giác của con người là một giác quan quan trọng. Nó giúp bảo vệ chúng ta khỏi nguy hiểm, bao gồm khói từ đám cháy và thực phẩm hư hỏng. Nó cũng cung cấp cho chúng ta niềm vui lớn trong cuộc sống, khi chia sẻ những bữa ăn vui vẻ bên bạn bè và lưu giữ những kỷ niệm tuyệt vời " – Giáo sư Manes nói.
Do đó, để tránh bất kỳ nguy hiểm nào, người bệnh mắc chứng parosmia hay anosmia hậu COVID-19 cần theo dõi ngày hết hạn của thực phẩm và đảm bảo rằng các thiết bị phát hiện khói và khí tự nhiên đang hoạt động bình thường.
"Bệnh nhân mắc chứng parosmia và anosmia có thể mất hứng thú với thức ăn. Tôi đã thấy một số trẻ trở nên thiếu cân một cách nguy hiểm. Đối với nhiều người khác, các vấn đề về khứu giác có thể cướp đi niềm vui nấu nướng và ăn uống của họ. Họ có thể cảm thấy mất kết nối với những người khác. Chuẩn bị thực phẩm và ăn uống có thể là một phần quan trọng trong việc nuôi dạy con cái, giao tiếp xã hội và bản sắc dân tộc " – bác sĩ Schamess cho hay.
Những người mắc bệnh parosmia cũng có thể phải vật lộn với việc vệ sinh cá nhân, chăm sóc vật nuôi, chăm sóc tại nhà và các khía cạnh khác mà các đầu mối khứu giác đóng vai trò quan trọng. Tuy nhiên, đối với những người bị mất khứu giác liên quan đến COVID-19, chứng rối loạn khứu giác có thể từ từ biến mất.
4. Khi nào khứu giác của người khỏi COVID-19 có thể trở lại bình thường?
"Không có cách nào để khẳng định khi nào chứng bệnh này sẽ biến mất. Hầu hết các bệnh nhân bị rối loạn chức năng khứu giác sau khi nhiễm COVID-19 đều trở lại bình thường, nhưng có quá ít thông tin về sự ảnh hưởng lâu dài của bệnh nên không rõ có bao nhiêu bệnh nhân sẽ trở lại bình thường" - Giáo sư Manes cho hay.
Khứu giác bị rối loạn có thể ảnh hưởng đến chức năng hàng ngày của một người, vì vậy nhiều người cố gắng đưa khứu giác trở lại bình thường thông qua một phương pháp tương đối đơn giản và rẻ tiền, được gọi là luyện mùi.
Theo đó, người luyện tập chọn 3-4 mùi hương và hít thở sâu trong 5 đến 10 phút một vài lần mỗi ngày. Những loại có mùi mạnh như đinh hương, cam quýt, cà phê và hoa oải hương thường được khuyên dùng. Các cá nhân cũng có thể thay đổi mùi hương đã chọn hàng tuần.
Việc luyện tập khứu giác có thể có hiệu quả trong việc giúp "khởi động" quá trình phục hồi khứu giác. Mọi người có thể kết hợp một bộ tạo mùi bằng cách sử dụng các loại thực phẩm, thảo mộc, xà phòng, nến thơm, tinh dầu và các vật dụng khác có mùi hương mạnh có sẵn tại nhà.
Tuy nhiên, cần nghiên cứu sâu hơn về hiệu quả của việc huấn luyện khứu giác trước khi đưa ra bất kỳ kết luận chính xác nào, theo giáo sư Manes. Có một số nghiên cứu điển hình đã xem xét hiệu quả của việc rèn luyện khứu giác đối với rối loạn chức năng khứu giác, nhưng rất khó để đưa ra suy luận cụ thể vì hầu hết mọi người thường phục hồi khứu giác theo thời gian.
"Thật thú vị, chứng rối loạn khứu giác có thể là một dấu hiệu cho thấy khứu giác đang hồi phục. Khi các cơ quan cảm thụ mùi trong mũi hoạt động trở lại, sự phục hồi của các loại thụ thể riêng lẻ không đồng đều. Những bệnh nhân bị ảnh hưởng có thể cảm nhận được một số hóa chất bao gồm mùi, nhưng không phải những chất khác, dẫn đến nhận thức mùi bị sai lệch. Đi từ mất mùi sang mùi bị rối loạn có thể là một bước trên con đường phục hồi " – bác sĩ Schamess cho hay.
Phần lớn bệnh nhân đã hồi phục được khứu giác và vị giác trong vòng 3 tháng khỏi COVID-19. Tuy nhiên, đối với một số người, rối loạn khứu giác và vị giác kéo dài hơn. Có trường hợp bệnh nhân vẫn bị ảnh hưởng sau một năm mắc bệnh.
"Cuối cùng, các thụ thể mùi sẽ phục hồi và nhận thức về mùi dần dần trở lại bình thường. Điều này đúng ở nhiều bệnh nhân, nhưng không may là không phải tất cả" – bác sĩ Schamess khẳng định.