Tình thế "vô cùng phức tạp"
Ahrar al-Sham, một nhóm nổi dậy ở Syria đã khiến tình hình rơi vào thế vô cùng phức tạp và trở thành mối đe dọa lớn đối với sự thành công của lệnh ngừng bắn tạm thời khi từ chối công nhận nó, nhà nghiên cứu Alexander Decina đánh giá.
Bản thân Ahrar al-Sham dường như đang tự mâu thuẫn - "chấp chới" giữa ôn hòa và cực đoan, giữa dân chủ và chủ nghĩa Hồi giáo Salafi bảo thủ.
Một mặt, Ahrar al-Sham đã từng thân thiết với tổ chức cực đoan al-Nusra kể từ khi cuộc nội chiến ở Syria nổ ra, thậm chí còn cùng nhau lập liên minh Đội quân Chinh phạt hồi đầu năm 2015 – với sự hậu thuận của Thổ Nhĩ Kỳ, Qatar và Ả Rập Xê-Út.
Hai lực lượng này không chỉ phối hợp hành động chống chính quyền của Tổng thống Assad, mà còn làm suy yếu Quân đội Syria Tự do (FSA), gây ra tội ác chống lại người dân và các dân tộc thiểu số Syria nhằm củng cố quyền kiểm soát ở những khu vực của mình.
Sau khi lệnh ngừng bắn tạm thời có hiệu lực, một số thủ lĩnh của Ahrar al-Sham vẫn còn tuyên bố họ sẽ tiếp tục sát cánh với al-Nusra.
Mặt khác, Ahrar al-Sham đã rất nỗ lực để chứng minh mình là "ôn hòa" và hoàn toàn khác với Mặt trận al-Nusra (một nhánh của al-Qaeda) - vốn bị loại khỏi lệnh ngừng bắn và bị coi là một trong những mục tiêu chính của Nga.
Tháng 4/2015, trả lời phỏng vấn với Al-jazeera, cựu thủ lĩnh Ahrar al-Sham Abu Jaber đã chỉ trích mối liên hệ giữa al-Nusra và al-Qaeda, đồng thời nhấn mạnh rằng các nhóm người thiểu số cần được đối xử một cách tử tế ở quốc gia Syria hậu Assad.
Người phụ trách quan hệ công chúng của Ahrar al-Sham, Labib al-Nahhas đã công khai kêu gọi thực hiện "dự án thống nhất quốc gia" ở Syria và "bảo vệ các cộng đồng thiểu số, cho phép họ đóng vai trò tích cực, thực chất đối với tương lai Syria".
Al-Sham phàn nàn về việc lực lượng của ông bị vu cáo là có liên hệ với al-Nusra, đồng thời khẳng định Ahrar al-Sham là lực lượng ôn hòa, là "người tốt" ở Syria, Washington đơn giản là cần phải "mở mắt và thấy điều đó".
Cuối năm 2015, Ahrar al-Sham tuyên bố rút khỏi Đội Quân Chinh Phạt.
Labib al-Nahhas được cử tới tham gia hội nghị các nhóm nổi dậy do Ả Rập tổ chức ở Riyadh, góp tiếng nói trong việc thành lập Hội Đồng Đàm phán Cấp Cao HNC, đại diện cho phe đối lập chống Assad ở Syria tham dự đàm phán Geneva tháng 1/2016.
Cũng tại Riyadh, sự rạn nứt trong nội bộ Ahrar al-Sham trở nên rõ ràng. Áp lực từ phía al-Nusra đã buộc lực lượng này tuyên bố rút khỏi hội nghị và sau đó cũng không có mặt tại hòa đàm Geneva.
Việc Ahrar al-Sham vẫn ký vào biên bản của hội nghị ở Riyadh khiến người ta vẫn đặt câu hỏi về tư cách thành viên của lực lượng này ở HNC. Tuy nhiên, chiểu theo "lịch sử" của Ahrar al-Sham từ trước tới nay, sự lập lờ này có thể là cố ý.
Thủ lĩnh hiện tại của Ahrar al-Sham (giữa) tại một chốt kiểm soát của lực lượng này.
Lập lờ để "ăn cả 2 mang"
Ông Decina nhận định, Ahrar al-Sham đã và vẫn đang chơi trò 2 mặt để hưởng lợi từ cả 2 phía.
Trước đây, việc cứ nói về ôn hòa và hòa nhập đã khiến Thổ Nhĩ Kỳ, Ả Rập Xê-Út và Qatar thoải mái hơn phần nào trong việc ủng hộ Ahrar al-Sham và Đội Quân Chinh Phạt.
Trong khi đó, gia tăng hợp tác với al-Nusra cho phép Ahrar al-Sham giành được thắng lợi lớn, vô hiệu hóa đối thủ tiềm năng al-Nusra.
Còn bây giờ, sau những thất bại quan trọng ở Aleppo, lực lượng đã gia nhập một liên minh mới gồm các tay súng Hồi giáo và FSA dưới tên gọi Jaish al-Halab. “Jaish al-Halab là công cụ giúp Ahrar al-Sham có thể chơi "cả 2 sân", khi lệnh ngừng bắn được thực hiện”.
Cụ thể, theo ông Decina, nếu bạo lực tái diễn, Ahrar al-Sham có thể tiếp tục hợp tác với al-Nusra.
Nếu lệnh ngừng bắn được tuân thủ, Ahrar al-Sham có thể tách mình khỏi al-Nusra, "án binh bất động" trong cuộc chiến chống Assad, nhận vũ khí từ Ả Rập, Qatar, Thổ Nhĩ Kỳ và yên tâm kiểm soát một vùng rộng lớn ở tây bắc Syria - tất cả đều hoàn toàn hợp pháp.
Tóm lại, lực lượng này sẽ nằm ở vị trí có thể xoay theo bất cứ hướng nào có lợi hơn trong thời điểm hiện tại.
Nếu Ahrar al-Sham nghiêm túc với những tuyên bố về ôn hòa của mình, lực lượng này dùng sức nặng của mình - một nhân tố có ưu thế trên chiến trường - để bảo đảm cho một lệnh ngừng bắn lâu dài.
Tất nhiên, Ahrar al-Sham sẽ không làm vậy, song cũng có thể đóng vai trò quan trọng trong việc biến nó trở thành hiện thực.
Dù vậy, còn một khả năng khác, theo ông Decina: “Những người tin rằng Ahrar al-Sham thực sự ôn hòa đang đứng trước nguy cơ cổ vũ cho một lực lượng rất nguy hiểm, có khả năng trở thành "khối u" ở Syria trong những năm tới”.
