Thị trường vũ khí thế giới từ lâu đã là miếng bánh phân chia giữa các nhà sản xuất lớn. Các công ty nhỏ hoặc mới được thành lập chỉ chiếm một thị phần không đáng kể và chỉ giới hạn trong những hợp đồng nhỏ.
Tuy nhiên, cũng có những công ty khẳng định được tên tuổi khi tung ra thị trường những mẫu vũ khí trang bị thu hút khách hàng và giành được hàng loạt hợp đồng béo bở. Tàu cao tốc thuộc dự án Strb 90H (CB90) của Thụy Điển là một ví dụ điển hình. Ban đầu, loại tàu này được sản xuất với ý định chủ yếu là đáp ứng nhu cầu của Hải quân Thụy Điển, song sau đó đã được xuất khẩu sang nhiều nước, trong đó có Mỹ.
Dự án Strb 90H được khởi động từ cuối những năm 1980. Khi đó, Bộ tư lệnh Hải quân Thụy Điển đã thông báo mời thầu cung cấp một loại tàu cao tốc đa năng hạng nhẹ nhằm thay thế những chiếc Tpbs 200 đã lạc hậu. Một trong những yêu cầu được đặt ra là loại tàu cao tốc mới có lượng choán nước không được vượt quá 20 tấn, song lại có thể sử dụng cho mục đích đổ bộ với số lượng một nửa trung đội (21 binh sĩ).
Năm 1988, Hải quân Thụy Điển cuối cùng đã chọn hãng Dockstavarvet làm nhà cung cấp loại tàu cao tốc mới. Một năm sau, hợp đồng chính thức được ký kết để thiết kế và chế tạo 2 mẫu thử nghiệm. Chỉ sau vài tháng thử nghiệm, các chuyên gia đã nhanh chóng loại bỏ những nhược điểm và hoàn thiện mẫu thiết kế để đi đến sản xuất theo đơn đặt hàng.
Đến tháng 6/1990, loại tàu cao tốc mới đã được chuyển giao cho Hải quân Thụy Điển với tên gọi đầy đủ là Stridsbåt 1990 Halv pluton, hay gọi tắt là Strb 90H (có nghĩa là tàu cao tốc chiến đấu mẫu năm 1990 có khả năng vận chuyển một nửa trung đội). Sau khi được xuất khẩu, mẫu tàu cao tốc này của Thụy Điển còn có tên gọi tiếng Anh là Combat Boat 90, hay CB90 và dần dần trở thành tên gọi chính thức.
Strb 90H là mẫu tàu cao tốc được đánh giá cùng lúc kết hợp trong thiết kế sự đơn giản trong sản xuất, nhưng lại có khả năng di chuyển tốt, tốc độ cao và tải trọng lớn. Bí quyết chủ yếu để đạt được các tính năng này là việc sử dụng vật liệu nhôm. Hầu hết các chi tiết của loại tàu cao tốc đều được làm từ nhôm hoặc hợp kim nhôm.
Thân tàu dài 14,9m theo đường mớn nước và chiều dài toàn bộ là 15,9m, rộng 3,85m. Với kích thước như vậy và việc sử dụng vật liệu nhôm, con tàu không những đáp ứng được yêu cầu có lượng choán nước dưới 20 tấn (18 tấn) mà còn đáp ứng các yêu cầu khác về tốc độ, khả năng di chuyển và trọng tải.
Phần mũi tàu có thiết kế thang đặc biệt có khả năng nâng hạ khi đổ quân, trong khi phần giữa tàu bố trí buồng lái dành cho 2 người. Buồng lái này có khả năng chống đạn và mảnh nổ loại nhỏ. Phần khoang dành cho lính đổ bộ thủy quân lục chiến (21 binh sĩ) cũng được bọc thép. Binhh sĩ có thể đổ bộ bằng thang ở phần mũi tàu hoặc đuôi tàu tùy tình huống.
Phía đuôi tàu được thiết kế để có thể mang lượng vũ khí hoặc hàng hóa nặng tối đa 4,5 tấn. Cũng ở phần đuôi tàu là vị trí của 2 động cơ diesel Scania DSI14 V8 với công suất mỗi động cơ đạt 625 mã lực. Nhờ vậy, Strb 90H có thể đạt tốc độ tối đa 40 hải lý/giờ. Chạy ở chế độ tiết kiệm, tàu có tầm hoạt động 20 hải lý. Đây là khoảng cách cần thiết để hoàn thành hầu hết mọi nhiệm vụ của tàu cao tốc loại này.
Đặc biệt, tàu sử dụng hệ thống động lực đẩy phụt Rolls-Royce Kamewa FF. Ưu điểm của hệ thống này là không có cơ cấu quay dưới nước giúp tàu có thể hoạt động dễ dàng ở cả các vùng nước cạn. Bên cạnh đó, tàu có sức cản thấp, tốc độ cao nhờ không có thiết bị dưới nước như bánh lái và không chịu tác động của dòng theo. Nhờ vậy, Strb 90H có thể hoàn thành nhiều nhiệm vụ khác nhau ở các vùng biển ven bờ và các dòng sông, kênh phức tạp.
Vũ khí của Strb 90H được lắp đặt tùy theo yêu cầu của khách hàng. Với các tàu của Hải quân Thụy Điển, tàu được trang bị 3 tổ hợp súng máy M2HB. Một trong số đó được lắp đặt tại tháp súng trên khoang đổ bộ. Hai khẩu còn lại mũi tàu. Ngoài ra, tàu còn có thể được trang bị súng phóng lựu, tên lửa có điều khiển.
Các mẫu Strb 90H đầu tiên được chính thức đưa vào trang bị cho Hải quân Thụy Điển vào năm 1991. Tất cả đã có khoảng 200 chiếc được sản xuất cho nhu cầu này với 3 mẫu chính cho các giai đoạn là 1991-1992; 1993-1996 và 1996-1997. Các phiên bản nổi bật là Strb 90L, sử dụng làm tàu chỉ huy cho tiểu đoàn thủy quân lục chiến với các trang thiết bị liên lạc đặc biệt và bổ sung máy phát điện; Strb 90KompL trang bị cho cấp đại đội; Strb 90HS được cải tiến sau này với nhiều thiết bị hiện đại và động cơ mạnh hơn; Strb 90 Polis trang bị cho lực lượng cảnh sát để tuần tra xa. Ngoài ra, còn nhiều phiên bản sử dụng cho các nhiệm vụ tìm kiếm cứu nạn và cứu thương khác.
Chính khả năng ứng dụng đa dạng của Strb 90H đã khiến nó được quân đội nhiều nước quan tâm. Hiện nay, phiên bản xuất khẩu của loại tàu cao tốc này được gọi chung là CB90 và có mặt trong quân đội của 6 quốc gia trên thế giới, trong đó có cả cường quốc về quân sự Mỹ.
Khách hàng nước ngoài đầu tiên mua CB90 là Na Uy với mẫu SB90N (Strb 90N). Mẫu sản xuất cho Na Uy có một số thay đổi về thiết kế và trang thiết bị, trong đó có cả toa lét và khoang chứa vũ khí riêng. SB90N thậm chí còn được trang bị hệ thống dẫn đường GPS và nhiều thiết bị điện tử khác.
Năm 2004, Na Uy đã nỗ lực tăng cường khả năng tác chiến của SB90N bằng cách thay thế súng máy bằng hệ thống tên lửa Hellfire. Tuy nhiên, sau đó dự án này đã bị dừng mà không có thêm thông báo nào.
Năm 1998, Dockstavarvet đã chế tạo và chuyển giao cho Hy Lạp 3 chiếc tàu cao tốc loại này với tên gọi CB90HCG. Sau đó, Thụy Điển tiếp tục xuất khẩu tàu cao tốc CB90 sang các nước Malaysia (17 chiếc), Mexico (48 chiếc) và Brazil (hơn 10 chiếc).
Tuy nhiên, việc xuất khẩu tàu cao tốc CB90 sang Mỹ được đánh giá là sự kiện đáng quan tâm nhất. Sau khi đưa quân vào Iraq, quân đội Mỹ quyết định tái lập lực lượng đường sông thuộc Hải quân. Năm 2006, Mỹ đã có cụm quân đường sông số 1 RIVGRU 1 với 3 đơn vị trực thuộc cấp tiểu đoàn phiên hiệu từ 1 đến 3.
Các tiểu đoàn này từ năm 2007 đã được điều động tới Iraq. Tuy nhiên, việc sử dụng các loại xuồng motor thông thường đã không đáp ứng được các yêu cầu đề ra. Chính vì vậy, Hải quân Mỹ đã quan tâm tới việc mua giấy phép sản xuất loại tàu cao tốc CB90 của Thụy Điển. Cũng ngày trong năm 2007, công ty SAFE Boats của Mỹ đã ký hợp đồng với công ty Dockstavarvet của Thụy Điển về việc mua giấy phép sản xuất CB90. Ban đầu, Mỹ chỉ ký hợp đồng sản xuất thử nghiệm 2 chiếc với tổng trị giá 4,8 triệu USD.
Cho tới nay, SAFE Boats đã cung cấp cho lực lượng RIVGRU 1 6 chiếc CB90 và được gọi là RCB. Mỗi tiểu đoàn đường sông được trang bị 2 chiếc tàu RCB cùng 16 chiếc tàu loại khác nhỏ hơn. Cụm tác chiến đường sông của Mỹ có tổng quân số là 224 người. Các tàu của Mỹ được trang bị súng máy M2HB 7,62mm, M60 và súng 6 nòng M134 Minigun
Hiện trên thế giới có khoảng 300 chiếc tàu cao tốc Strb 90H các phiên bản đang hoạt động trong quân đội của 6 nước. Hiện Thụy Điển vẫn tiếp tục phát triển và sản xuất mẫu tàu này, song tốc độ đã giảm nhiều so với thời kỳ trước đây. Trong quân đội Thụy Điển, Strb 90H vẫn là mẫu tàu cao tốc chủ lực cho Hải quân với các nhiệm vụ khác nhau. Giới chuyên gia dự đoán, mẫu tàu cao tốc này của Thụy Điển vẫn còn tiềm năng xuất khẩu và có thể sẽ có thêm nhiều khách hàng mới trong thời gian sắp tới.
Bài vở và ý kiến đóng góp cho chuyên mục xin vui lòng gửi về email: tientruonghuong@vccorp.vn. Trân trọng!
