Người dân hốt hoảng vì kháng thể bằng 0 sau tiêm vaccine Pfizer 6 tháng, chuyên gia: "Không có gì phải hoảng loạn!"

Cuối tuần, tôi có trao đổi với một người thân. Chị hoảng hốt báo đi thử kháng thể và được kết quả là 0. Kháng thể biến mất sau 6 tháng tiêm vaccine Pfizer. 

Thực tế, khi tiêm chủng, chúng ta được bảo vệ bởi 4 hệ thống phòng thủ rất mạnh và chặt chẽ: Kháng thể, tế bào trí nhớ B, 2 loại tế bào trí nhớ T CD4 và T CD8, ngoài ra còn hàng phòng thủ miễn dịch tự nhiên.

Trong một số trường hợp, virus gây Covid-19 vượt hàng rào vaccine, nhưng hầu hết bị các hệ thống phòng thủ mạnh mẽ này ngăn chặn và tiêu diệt.

Xét nghiệm kháng thể thường không đo nồng độ kháng thể trung hoà (NA) vì phức tạp hơn, nên ít có giá trị để biết hiệu lực của vaccine. 

Thực tế các kháng thể luôn giảm trong khoảng thời gian từ vài tuần đến vài tháng tuỳ loại và tuỳ cơ địa. Đây là tiến trình sinh học tự nhiên và cần thiết để giữ thăng bằng của hệ miễn dịch. Bởi vì con người có thể mắc nhiều bệnh truyền nhiễm khác nhau. Nếu kháng thể nào cũng tồn tại lâu thì có thể khiến máu đông đặc.

Về mặt khoa học, tuy kháng thể có vai trò quan trọng trong hiệu suất của các vaccine, nhưng khả năng bảo vệ lâu dài của vaccine không nằm ở kháng thể mà là các tế bào có trí nhớ - memory cells. Các tế bào này tồn tại lâu dài trong hệ tuần hoàn, các hạch bạch huyết.

Sau tiêm chủng, khi bị virus SARS-CoV-2 xâm nhập, memory B cell được kích hoạt rất nhanh thành những plasma cell, dưới tác động của TCD4, với khả năng tạo vô số lượng KT NA để trung hoà ngăn không cho SARS-CoV-2 bám vào ACE-2. Rất nhiều IgM, IgG, IgA bao vây virus thành từng cụm cho đại thực bào tiêu diệt. Đó là con đường vaccine tiêu diệt SARS-CoV-2 trong máu (humoral Immunity).

Rất ít khi xảy ra, nhưng nếu hệ thống phòng vệ này yếu, người tiêm chủng có thể bị nhiễm. Cho tới nay, tỷ lệ này khoảng 10-20% với chủng Delta.

Khi virus SARS-CoV-2 vào đường hô hấp mũi, họng, phổi và đường tiêu hoá, chúng sẽ bị một đội "sát thủ" tế bào T CD8 trí nhớ nhận ra do sự trình diện của MHC-I ở trong mọi tế bào. T CD8 diệt thật sớm và nhanh để ngăn chặn virut và gây tổn thất ít nhất cho các tạng phủ.

Tế bào có trí nhớ tồn tại lâu hơn nhiều so với kháng thể. Các tế bào này thường cư trú trong hạch bạch cầu hay lymph, và tiếp tục được huấn luyện tạo kháng thể rất chuyên biệt ở germinal center (GC), trung tâm đào tạo tế bào B,T.

Như vậy các tế bào trí nhớ B, T tồn tại bao lâu và qua cơ chế nào? Cho đến nay các nghiên cứu tiến hành sau 6, 8 tháng và 1 năm cho thấy các tế bào trí nhớ đều hiện diện. Người ta cũng tìm thấy kháng nguyên virus ở GC, trong follicular DC (tế bào tua), và tin rằng đó là lý do các tế bào B,T luôn được huấn luyện và rất đặc hiệu.

Theo dõi tế bào T trí nhớ của SARS-1 từ dịch năm 2003, người ta tìm thấy các tế bào này còn tồn tại trong người đã khỏi bệnh sau hơn 17 năm. Đặc biệt những người này có khả năng chống lại SARS-Cov-2. Họ là những người lây nhiễm virus SARS-CoV-2 không triệu chứng.

Một nghiên cứu mới của Đại học Washington với kết quả rất đặc biệt, cho thấy một số tế bào B trí nhớ di chuyển vào tuỷ, được gọi là BMBC (bone marrow B cell). BMBC có khả năng ngủ đông trong tuỷ thời gian rất dài cho tới khi hệ miễn dịch báo động khi virut Covid-19 xâm nhập. BMBC đi vào máu và trở thành plasma cell sản xuất các kháng thể.

Theo đó, các nhà miễn dịch phỏng đoán vaccine Covid-19 có thể bảo vệ chúng ta rất nhiều năm. Tuy nhiên sẽ cần thời gian để chứng minh cho kỳ vọng rất quan trọng này.

Đánh giá lâm sàng về tính bảo vệ của vaccine COVID-19 cho thấy 4 tháng sau tuần thứ 2 của tiêm chủng lần 2, hiệu lực vaccine Pfizer bảo vệ người tiêm không phải nhập viện giảm từ 91% xuống 77%. 

Đây là một khác biệt rất nhỏ và chúng ta có thể bù trừ bằng thực hiện 5K tốt hơn hay sống lành mạnh hơn để tăng miễn dịch cơ thể.

Hy vọng các dữ liệu trên giúp chúng ta bớt lo lắng nếu thử nghiệm kháng thể là 0 sau khi tiêm vaccine Covid-19.