Nga - Thổ bắt tay đi nước cờ táo bạo ở Idlib, Syria?

1. Thổ Nhĩ Kỳ (và có thể là cả người Nga) đang làm ngơ cho tổ chức khủng bố HTS phát triển tại tỉnh Idlib

Trong bài báo xuất bản ngày 7/12 trên tờ SMMSyria, một trang tin phi chính phủ chuyên nghiên cứu về chiến sự đang tiếp diễn tại Syria đã xác nhận một sự thật diễn ra tại tỉnh Idlib:

"Chúng tôi (SMMSyria) xin thông báo về tình hình thực tế đang diễn ra tại tỉnh Idlib liên quan đến việc thực hiện các điều khoản của thỏa thuận Sochi (được ký giữa Nga-Thổ Nhĩ Kỳ và Iran) về khu phi quân sự ở Bắc Syria.

Người dân địa phương ở khu vực phiến quân kiểm soát (gồm đa phần tỉnh Idlib và một phần của các tỉnh Aleppo – Hama – Latakia, ở Tây Bắc Syria) xác nhận rằng Thổ Nhĩ Kỳ đang áp dụng quy chế "tự trị" với nhóm khủng bố có liên hệ với al-Qaeda là "Hội đồng Giải phóng vùng Sham" (Hayyat Tahrir al-Sham viết tắt là HTS).

Diện tích khu vực Idlib theo tỉ lệ các nhóm phiến quân kiểm soát: Xanh đậm HTS (46%) và các nhóm liên kết như TIP (2%) và al-Qaeda (1%). Xanh nhạt NLF (47%) và Jaysh al-Izza (4%).

Người dân tại Idlib trả lời phỏng vấn của SMMSyria cho biết rằng nhóm khủng bố HTS và Chính phủ đối lập địa phương tự xưng do HTS hậu thuẫn kiểm soát tất cả các hoạt động dân sự và hành chính trong Idlib. HTS hoàn toàn kiểm soát các cơ sở dịch vụ công và kiểm soát việc chi trả lương cho các viên chức dân sự và dịch vụ trong tỉnh.

Tất cả các nguồn cung cấp hàng viện trợ nhân đạo từ các tổ chức phi chính phủ cũng như của Liên Hiệp Quốc vào Syria thông qua các cửa khẩu giữa tỉnh Idlib, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ cũng được điều phối dưới sự kiểm soát của chúng.

Các bằng chứng được người dân đưa ra cáo buộc các chiến binh của HTS liên tục thực hiện các vụ bắt cóc nhằm vào người dân địa phương và đòi tiền chuộc để được phóng thích.

Nếu dân thường bị tình nghi là liên quan tới chính phủ Syria hay tổ chức khủng bố IS, HTS sẽ bắt cóc họ hoặc con cái của họ nhằm gây áp lực hoặc tịch biên tất cả tài sản.

Theo cũng theo nguồn tin kể trên, Thổ Nhĩ Kỳ đã "nhắm mắt làm ngơ’’ và tiếp tục hỗ trợ HTS và cung cấp cho nhóm khủng bố này tất cả những gì cần thiết.

Về nông nghiệp, dưới sự bảo trợ của Thổ Nhĩ Kỳ, các chiến binh HTS ép người dân Syria phải cho đại diện của Thổ Nhĩ Kỳ "thuê đất" và buộc chính ‘’người cho thuê’’ phải làm việc trên các vùng nông nghiệp đó với quy định sản xuất do HTS đưa ra.

Vì vậy, người dân đã bắt đầu không còn tin tưởng các Sheikh (Lãnh đạo tôn giáo/làng mạc của người Arab Hồi giáo) địa phương vì họ đã không thể thực hiện lời hứa rằng những nhóm khủng bố như HTS sẽ không được tiếp cận khu vực nông thôn thuộc tỉnh Idlib.

Ngoài ra, số lượng các chiến binh thuộc HTS đang gia tăng chóng mặt".

Các trạm kiểm soát của HTS trên các tuyến đường giao thông kiểm soát lưu thông hàng hóa và nông sản tại Idlib. Ảnh tuyên truyền của nhóm khủng bố.

Điều đáng chú ý là sau khi thỏa thuận Sochi được Nga – Thổ Nhĩ Kỳ và Iran thống nhất về khu Phi quân sự Idlib.

Trái với các dự đoán của các nhà phân tích, HTS (là nhóm dự kiến sẽ là mục tiêu tiêu diệt của Nga và Thổ Nhĩ Kỳ) tuyên bố công khai ủng hộ thỏa thuận và thực thi rút quân trong khi các nhóm phiến quân trong Liên minh NLF do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn lại liên tục có các hành động công khai chống đối và tổ chức tấn công các vị trí của quân đội Syria.

Phải chăng Thổ và Nga đang bắt tay để cùng đi một nước cờ táo bạo ở Idlib? 

2. HTS nỗ lực sống còn, và Chính phủ Syria đang chuẩn bị "mở cánh cửa" tái hòa nhập cho HTS

Từ ngày 3/12, sau những cáo buộc qua lại vi phạm thỏa thuận ngưng bắn giữa hai bên phiến quân, HTS đã tổ chức tấn công vào các vị trí được kiểm soát bởi nhóm phiến quân đối lập Ahrar al-Sham tại khu vực Sahl Rouge ở Tây Nam Idlib tiếp giáp với khu vực Đông Bắc tỉnh Latakia do chính phủ kiểm soát.

Đợt tấn công đạt được hiệu quả cao khi các chiến binh HTS kiểm soát 3 vị trí từ tay Ahrar al-Sham là Zayzoun, Al-Sahan và Lajj.

Các mũi tấn công của HTS tại Sahl Rouge từ 3 tới 6/12.

Điều đáng chú ý là mặc dù Ahrar al-Sham là thành viên của liên minh vũ trang đối lập Mặt trận giải phóng Quốc gia (NLF) do Thổ Nhĩ Kỳ bảo trợ, nhưng không có bất kỳ động thái hỗ trợ hay tiếp viện từ các nhóm vũ trang khác thuộc NLF khắp tỉnh Idlib.

Lý do cho việc làm ngơ này có thể được thấy rõ là do HTS chọn thời điểm tấn công ở Sahl Rouge trùng với thời điểm diễn ra các hành động quân sự của Quân đội chính phủ Syria nhằm trả đũa cho các cuộc tấn công bằng Vũ khí hóa học từ phía phiến quân tại thành phố Aleppo.

Lực lượng pháo binh chính phủ Syria đang pháo kích liên tục để hỗ trợ các đơn vị xung kích tổ chức tấn công thăm dò và quấy rối vào các vị trí của phiến quân NLF ở Aleppo và Bắc Hama trong tuần qua.

Phân tích về các nỗ lực mở rộng kiểm soát của HTS gần đây trong tỉnh Idlib. Nhà phân tích chiến sự Syria người Thổ Nhĩ Kỳ Omer Ozkizilcik đã có các bình luận:

"Thời gian vừa qua, HTS đã cố gắng tổ chức các cuộc tấn công nhằm vào các nhóm phiến quân thuộc liên minh NLF để kiểm soát của tất cả các cửa khẩu chiến lược nối Idlib với các vùng lân cận do chính phủ Syria kiểm soát.

Sau khi giành được quyền kiểm soát các cửa khẩu Morek, Atmah, Khirbet Al Ijaz và Bab al-Hawa. Các cửa khẩu này đã đem lại nguồn thu nhập rất lớn cho HTS nhờ những thỏa thuận bí mật với phía chính phủ Syria.

HTS cũng lên kế hoạch tấn công cửa khẩu Darrat al-Izzah nhưng thất bại, và ngay sau đó, HTS đã thành công trong việc kiểm soát cửa khẩu Kafr Hamra.

Ngoài mục tiêu gia tăng thu nhập để đảm bảo hoạt động của nhóm vũ trang cũng như chi phí duy trì chính phủ tự xưng do HTS hậu thuẫn tại Idlib, sau khi thỏa thuận Sochi được ký kết HTS muốn đưa nhóm phiến quân / khủng bố này vào một vị thế đàm phán mạnh mẽ hơn và khiến cho các đối tác bảo trợ không thể bỏ qua nhóm này trong quá trình đàm phán hoà bình tại Syria.

Để đạt được mục tiêu này, HTS đang tiếp tục các nỗ lực để kiểm soát toàn bộ hai tuyến đường quốc lộ M4 và M5 kết nối 4 tỉnh Aleppo – Idlib – Hama và Latakia.

Chỉ khi đạt được mục tiêu này, HTS mới có thể chính thức thương lượng với Thổ Nhĩ Kỳ và Nga, tránh việc nhóm bị tiêu diệt hoàn toàn do bị liệt vào danh sách khủng bố của Liên Hiệp Quốc.

Trong trường hợp HTS kiểm soát được tuyến đường đi qua Sahl Rouge, đồng nghĩa với việc nhóm này sẽ nối thông tuyến đi từ Aleppo tới Latakia cắt ngang Idlib. Một vị thế quan trọng không kém trong đàm phán.

Và với việc HTS đang thể hiện nhóm khủng bố này tôn trọng Sochi hơn các nhóm phiến quân khác thuộc NLF, càng ngày tương lai Idlib càng trở nên mù mịt".

Về phần mình, chính phủ Syria đang cho thấy họ cũng đang có ý định đón nhận HTS bằng một Dự luật.

Vào đầu tháng 10/2018, những người theo chủ nghĩa thế tục ở Syria trở nên bất đồng với chính phủ vì một Dự luật mới đang được Nghị viện Syria thảo luận nhằm mở rộng thẩm quyền của Awqaf (Hồi giáo vụ) và khiến cho Bộ này độc lập hơn bất kỳ bộ nào khác trong chính phủ.

Chưa bao giờ xảy ra một tình trạng phản đối cao tương tự của những người thế tục ủng hộ chính phủ như hiện tại, nhiều cuộc điện thoại tới Văn phòng chính phủ và Nghị viện bày tỏ sự phản đối và người ta thậm chí còn nghĩ một cuộc nổi dậy nhưng là của những người thế tục.

Luật mới sẽ cho phép Awqaf tổ chức một "Ủy ban của thanh niên" có quyền giám sát các vấn đề tôn giáo và di sản Hồi giáo.

Nguồn tin trong Đảng Baath (đảng của Tổng thống Bashar al-Assad và chiếm đa số trong Nghị viện Syria) trả lời phỏng vấn:

"Dự luật nhằm thích nghi với xu hướng gia tăng các phong trào "Hồi giáo cứng rắn" (hay cực đoan hoá) đã xảy ra tại Syria kể từ khi cuộc nội chiến diễn ra năm 2011.

Dự luật này cũng hứa hẹn sẽ thúc đẩy quá trình hòa giải bằng cách tái đưa vào hệ thống Luật một số điều luật Hồi giáo cứng rắn trong một không gian được kiểm soát.

Chúng tôi cũng xác nhận rằng luật này sẽ sớm được thông qua mặc dù hiện tại đang có sự phản đối công khai của những người thế tục và họ nên chấp nhận và hiểu được sự cần thiết của nó.

Dự luật liên quan tới Awqaf này nếu được thông qua có thể xảy ra một số tình trạnh bất ổn xã hội, tuy nhiên sẽ đẩy nhanh quá trình hoà giải với các nhóm vũ trang tôn giáo mà trước đây không hoà giải được (Ý chỉ HTS và al-Qaeda) và tối cần thiết cho việc tái thống nhất Syria.

Việc thiếu các luật như vậy thời Hậu Saddam tại Iraq và chính phủ Iraq không tôn trọng phe cánh Hồi giáo Sunni bảo thủ đã dẫn đến các hành động khủng bố tôn giáo và sự trỗi dậy của nhóm khủng bố IS".