Nắng nóng, đột quỵ vào guồng: Những ai cần chú ý?

Tại Việt Nam, đột quỵ được coi là “sát thủ giấu mặt”, là nguyên nhân gây tử vong đứng hàng thứ 3 (chỉ sau ung thư và tim mạch) nhưng lại là nguyên nhân hàng đầu gây tàn phế. Đáng chú ý hơn, độ tuổi mắc đột quỵ đang ngày càng trẻ hoá.

Trong thời tiết khắc nghiệt của mùa hè, đột quỵ lại vào guồng, có xu hướng gia tăng. Vậy, nguyên nhân nào dẫn tới đột quỵ vào mùa hè? Dấu hiệu sớm để nhận biết đột quỵ là gì? Làm thế nào để phòng tránh?

Để giải đáp thắc mắc cho quý độc giả, chương trình Chuyện khó có bác sĩ tổ chức buổi tọa đàm trực tuyến với chủ đề “Nắng nóng, đột quỵ vào guồng: Những ai cần chú ý?”.

Chương trình được phát sóng vào 14h30, ngày 17/06/2022 trên fanpage của Soha.vn, Soha Sống vui - sống khỏe và MXH Lotus với sự tham gia của BS CKII Phạm Thị Ngọc Quyên, Khoa Thần kinh, Bệnh viện Đại học Y dược TP HCM.

Kính mời quý độc giả đón xem chương trình!

Dưới đây là một số nội dung chính của chương trình:

Đột quỵ là gì?

Hỏi: Đột quỵ là gì?

Đáp: Đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch máu não. Đột quỵ xảy ra khi các yếu tố căn nguyên khiến cho dòng máu cung cấp lên não bị gián đoạn.

Có 2 nguyên nhân gây ra tình trạng đột quỵ, bao gồm:

- Mạch máu não bị tắc nghẽn khiến dòng máu không thể lưu thông lên não và nuôi dưỡng các tế bào não.

- Mạch máu não bị vỡ, khối máu tụ thoát ra khỏi lòng mạch và chèn ép, gây thiếu máu nuôi các nhu mô não.

Phần não bị thiếu máu sẽ bị thiếu dưỡng chất và hoại tử, từ đó gây mất chức năng của tế bào não. Những chức năng bị mất sẽ biểu hiện ra bên ngoài thông qua các triệu chứng.

Hỏi: Có phải tỷ lệ đột quỵ thường gia tăng vào mùa hè? Nguyên nhân nào dẫn tình trạng gia tăng nguy cơ đột quỵ vào mùa hè?

Đáp: Có nhiều nghiên cứu và báo cáo ghi nhận rằng vào mùa hè, tỷ lệ đột quỵ cao hơn so với các mùa khác.

Tình trạng đột quỵ thường xuyên xảy ra vào mùa hè là do việc kiểm soát các yếu tố nguy cơ kém hơn so với các mùa khác. Các yếu tố nguy cơ này bao gồm: cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, hút thuốc lá, uống rượu,...

Ngoài ra, yếu tố nhiệt độ thay đổi đột ngột cũng dễ dẫn đến tình trạng tăng nhịp tim, tăng huyết áp, mất nước do hoạt động lâu dưới thời tiết nắng nóng,... gây ra đột quỵ, thiếu máu não ở những người lớn tuổi và người có bệnh lý nền.

Hỏi: Có phải đột quỵ đang ngày càng trẻ hóa hay không?

Đáp: Trong những năm gần đây, có nhiều nghiên cứu ghi nhận đột quỵ đang có xu hướng trẻ hóa. Điều này là do sự tiến bộ của khoa học và hệ thống y tế, giúp việc tầm soát đột quỵ và các số liệu thống kê bệnh đột quỵ rõ ràng hơn.

Ngoài ra, hiện nay nhiều người trẻ có lối sống kém lành mạnh, ăn uống các thực phẩm chế biến sẵn có hàm lượng chất béo cao, lượng muối cao, hút thuốc, uống rượu, lười vận động, thừa cân, gây ảnh hưởng đến lipid máu và làm tăng nguy cơ mắc đột quỵ.

Dấu hiệu nhận biết đột quỵ

Hỏi: Triệu chứng nhận biết của đột quỵ là gì? Dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ là gì?

Đáp: Các triệu chứng của đột quỵ được gói gọn trong từ “FAST”.

- F (Face): có nghĩa là mặt. Dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ sẽ được biểu hiện qua tình trạng mất cân xứng trên mặt của người bệnh, bao gồm: mặt bị lệch, cười lệch, khi ăn đồ ăn, thức uống bị rớt sang 1 bên miệng.

- A (Arms): có nghĩa là cánh tay. A được hiểu là vận động 1 bên, khi cầm đồ một bên tay yếu hơn, dễ bị rơi đồ hơn. Để kiểm tra, người bệnh có thể giơ 2 tay ra phía trước mặt để đánh giá xem lực tay có cân bằng hay không.

- S (Speak): có nghĩa là ngôn ngữ nói. Nếu giọng nói ngọng bất thường, nói không rõ chữ, nói bị dính chữ thì đây có thể là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ.

- T (Time): có nghĩa là thời gian. Khi người bệnh xuất hiện 1 trong 3 triệu chứng trên, người nhà cần hết sức cảnh giác và tranh thủ thời gian đưa người bệnh đến bệnh viện sớm nhất có thể để tiến hành điều trị đột quỵ.

Hỏi: Phân biệt triệu chứng của đột quỵ với triệu chứng của bệnh say nắng hoặc cảm thông thường thế nào?

Đáp: Khác với đột quỵ, say nắng và sốc nhiệt sẽ có các triệu chứng khởi phát. Diễn tiến bệnh của say nắng và sốc nhiệt sẽ thay đổi theo cấp độ.

- Khi mới bị say nắng hoặc sốc nhiệt, người bệnh sẽ có biểu hiện toàn thân như đỏ bừng mặt, khát nước, đau đầu, chóng mặt.

- Khi bị say nắng hoặc sốc nhiệt ở mức độ nặng, người bệnh mới có các triệu chứng gần giống với đột quỵ như lú lẫn, nói năng lẫn lộn. Ở giai đoạn muộn bệnh nhân sẽ có triệu chứng lơ mơ, hôn mê, co giật, tụt huyết áp.

Lúc này, người thân cần đưa bệnh nhân đến bệnh viện để sơ cứu kịp thời do bệnh nhân bị sốc nhiệt và vẫn có thể tiếp tục mắc thêm đột quỵ nếu có sẵn các yếu tố nguy cơ.

Sơ cứu và phòng tránh đột quỵ đúng cách

Hỏi: Khi phát hiện các dấu hiệu của đột quỵ, người bệnh hoặc gia đình cần làm gì?

Đáp: “3 không - 3 nên” khi sơ cứu người nghi bị đột quỵ:

3 Không:

- Không nên mặc kệ cho bệnh nhân nằm nghỉ ngơi, chờ cơ thể tự phục hồi.

- Không nên cho bệnh nhân ăn hoặc uống.

- Không nên cho bệnh nhân tự điều khiển phương tiện giao thông đến bệnh viện.

3 Nên:

- Cho bệnh nhân nằm ở nơi an toàn, tránh những nơi có vật sắc nhọn khi bệnh nhân có biểu hiện co giật. Nên cho bệnh nhân nằm nghiêng để không nuốt ngược nước bọt hoặc đồ ăn vào trong phổi.

- Tiến hành sơ cứu cho bệnh nhân trong lúc chờ xe cứu thương nếu bệnh nhân bị ngưng tim.

- Mang theo thuốc mà người bệnh đang sử dụng và ghi nhớ mốc thời gian khởi phát triệu chứng của người bệnh. Mốc thời gian khởi phát triệu chứng là yếu tố quyết định để bác sĩ tiến hành điều trị cho bệnh nhân.

Hỏi: Nếu không được cấp cứu kịp thời, đột quỵ có thể gây ra những biến chứng gì?

Đáp:

- Biến chứng nặng nhất của đột quỵ đó là tử vong do vỡ mạch máu não hoặc kích cỡ các khối máu tụ quá lớn, nhồi máu não ác tính, tắc mạch máu lớn khiến tế bào não chết hoặc tế bào não bị phù.

- Biến chứng ngưng tim, ngưng thở khi bệnh nhân bị tắc mạch máu ở các vị trí trọng yếu như đột quỵ ở thân não có trung tâm hô hấp, tuần hoàn.

- Một biến chứng khác của đột quỵ là tàn phế, bệnh nhân bị liệt nửa người, liệt tứ chi hoặc khiếm khuyết vận động, đi lại khó khăn, không thể điều khiển phương tiện giao thông, hoặc không thể nói chuyện.

Hỏi: Có thể phòng tránh đột quỵ được không? Làm thế nào để phòng tránh đột quỵ?

Đáp:

- Đối với những người có sẵn bệnh lý nền: Để phòng tránh đột quỵ vào mùa hè, cần mang theo thuốc điều trị, khi ra ngoài trời cần mắc các bộ đồ thông thoáng, đội mũ, dùng ô che nắng, uống bù nước.

- Đối với những người trẻ: Khi tham gia vào các hoạt động thể thao ngoài trời phải chú ý uống bù nước, tránh vận động mạnh vùng đầu cổ đột ngột gây tổn thương mạch máu vùng đầu cổ và không sử dụng chất kích thích làm huyết áp tăng vọt.

Hỏi: Việc sử dụng điều hoà vào mùa hè là không thể thiếu. Làm thế nào để sử dụng điều hoà một cách an toàn, tránh được nguy cơ đột quỵ?

Đáp: Hiện vẫn chưa có nghiên cứu khẳng định sử dụng điều hoà gây ra đột quỵ. Tuy nhiên, khi sử dụng điều hoà, nếu chỉnh nhiệt độ quá thấp sẽ gây ra tình trạng chênh lệch nhiệt độ với bên ngoài, làm tăng nguy cơ mắc cảm lạnh và các bệnh về da. Nhiệt độ thích hợp khi sử dụng điều hoà là 25 - 27 độ C.

Hỏi: Các sai lầm khi tập luyện thể dục có thể dẫn tới đột quỵ. Những sai lầm này là gì? Làm thế nào để phòng tránh?

Đáp:

Các động tác tập luyện gây chấn thương mạch máu lớn ở vùng đầu cổ làm rách mạch máu vùng cổ, tạo thành cục máu đông gây gián đoạn quá trình lưu thông máu lên não, từ đó làm tăng nguy cơ tắc mạch máu não hoặc đột quỵ xuất huyết não.

Ngoài ra, đối với những người có sẵn bệnh lý nền, không bù đủ nước khi tập thể dục có thể trở thành yếu tố thuận lợi làm giảm lưu lượng máu lên não, gây ra đột quỵ thiếu máu não.

Hỏi: Mùa hè nóng bức, nhiều người tắm 4 - 5 lần/ ngày để hạ nhiệt độ cơ thể. Điều này có nên không? Tắm thế nào để an toàn?

Đáp: Các chuyên gia khuyến cáo mỗi người chỉ nên tắm 1 - 2 lần/ngày để tránh gây tổn thương da.

Ngoài ra, bác sĩ cũng khuyên cáo mọi người không nên tắm đêm, tránh để cơ thể nhiễm lạnh hoặc bị cảm lạnh, dễ gây ra tình trạng liệt dây thần kinh số 7.

Hỏi: Nhiều người uống bia hơi để giải khát mùa hè nhưng uống nhiều rượu bia làm tăng nguy cơ đột quỵ. Vậy làm thế nào để uống rượu, bia an toàn?

Đáp: Rượu bia là yếu tố nguy cơ của đột quỵ xuất huyết não. Do đó, một ngày không nên uống quá 4 ly bia (1 ly tương đương 330ml), 1 tuần không nên uống quá 10 ly bia và không nên uống quá 2 ly rượu vang (1 ly rượu vang tương đương 125ml) để đảm bảo sức khỏe.