Tiêm kích F/A-18E Super Hornet chuẩn bị cất cánh từ tàu sân bay USS Ronald Reagan khi con tàu hoạt động ở Biển Đông hôm 16-7 - Ảnh: BỘ QUỐC PHÒNG MỸ
Trong sự kiện do Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) của Mỹ tổ chức ngày 26-7, bà Jung Pak, phó trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á, đã mô tả về "xu hướng rõ ràng và tăng lên của các hành động khiêu khích của Trung Quốc" tại Biển Đông.
Nhà ngoại giao Mỹ cho biết những động thái này không chỉ nhắm tới các bên tranh chấp Biển Đông mà còn nhắm vào "các quốc gia khác hoạt động hợp pháp trong khu vực".
Bà Pak chỉ ra các vụ chạm trán "không an toàn và thiếu chuyên nghiệp" của máy bay quân sự Trung Quốc với máy bay Úc trên Biển Đông. Trên mặt biển, Trung Quốc bị cáo buộc đã ngăn cản hoạt động nghiên cứu biển và thăm dò năng lượng của Philippines.
Phát biểu sau đó tại cùng sự kiện, ông Ely Ratner - trợ lý bộ trưởng quốc phòng Mỹ phụ trách các vấn đề an ninh Ấn Độ - Thái Bình Dương - cho biết số vụ "ngăn chặn trên không không an toàn" của Trung Quốc tại Biển Đông đã liên tục tăng trong mấy năm gần đây.
"Những dữ liệu cho thấy bây giờ điều này đã giống như một mô hình và chính sách chứ không chỉ là quyết định của một phi công riêng lẻ nữa", ông Ratner nêu nhận xét.
Quan chức Mỹ cũng tiết lộ Lầu Năm Góc đang giải mật hồ sơ về các cuộc chạm trán với máy bay quân sự Trung Quốc tại khu vực. Các bản giải mật này sẽ được công bố để dư luận có được thêm góc nhìn mới và tự đánh giá, ông Ratner giải thích thêm.
"Nếu Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc tiếp tục mô hình hành vi này, đó chỉ là vấn đề thời gian trước khi có một sự cố hoặc tai nạn lớn trong khu vực", quan chức quốc phòng Mỹ cảnh báo.
Tuyên bố của hai quan chức trên là sự đề cập khá rõ ràng đến hoạt động của Washington cùng các đồng minh tại Biển Đông. Mỹ thường xuyên tiến hành các hoạt động đảm bảo tự do hàng hải và thách thức các yêu sách vô lý của Trung Quốc tại khu vực.
Anh, Pháp, Nhật Bản và gần đây là Úc cũng có các hoạt động quân sự song phương hoặc đơn lẻ trên Biển Đông.
Trung Quốc đã nhiều lần chỉ trích Mỹ cùng đồng minh, mô tả sự xuất hiện "của các nước ngoài khu vực" Biển Đông là nguyên nhân gây bất ổn.
Quan điểm mâu thuẫn này dự kiến sẽ còn kéo dài trong một thời gian dài nữa. Hôm 24-7, khi đến Indonesia, chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ Mark Milley cáo buộc quân đội Trung Quốc đang ngày càng quyết đoán hơn ở Biển Đông.
Ông dẫn chứng bằng việc số lượng các vụ "chạm trán không an toàn" do Trung Quốc tiến hành với Mỹ cùng các đối tác tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đã gia tăng nhưng không nêu con số cụ thể.
Khi được hỏi về các phát biểu của bà Pak và ông Ratner, phát ngôn viên Đại sứ quán Trung Quốc tại Mỹ Liu Pengyu cho biết Trung Quốc và các thành viên ASEAN đang "làm việc tích cực để thúc đẩy các cuộc tham vấn về Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông".
"Mỹ, với tư cách là một quốc gia ngoài khu vực, đã phớt lờ lịch sử và sự thật của vấn đề Biển Đông, vi phạm và bóp méo luật pháp quốc tế", ông Liu nêu chỉ trích Washington.