Chủ nhân Nhà Trắng chớ nên “xé” Thỏa thuận
Thỏa thuận có tên chính thức Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) này do Tổng thống Mỹ Barack Obama cùng các cường quốc khác (Nga, Pháp, Anh, Trung Quốc và Đức) đạt được với Iran hồi năm 2015, nếu Iran từ bỏ tham vọng phát triển vũ khí hạt nhân, đổi lại là được quốc tế dỡ bỏ sự trừng phạt tài chinh-kinh tế Iran.
Ngoài việc đồng ý thanh tra đột xuất, Iran cũng giảm số lò phản ứng dùng để làm giàu uranium và giảm kho trữ nguyên liệu này. JCPOA còn buộc Iran phải cấp visa dài hạn, thỏa mãn các điều kiện làm việc cho từ 130-150 thanh sát viên thuộc Ủy ban năng lượng hạt nhân quốc tế (IAEA).
Tuy nhiên, ông Trump đã gọi JCPOA là “một thỏa thuận tồi tệ” và dọa sẽ hủy bỏ vì thỏa thuận có nhiều “sơ hở khủng khiếp, không giải quyết rốt ráo hoạt động tên lửa của Iran. Iran ủng hộ các tổ chức chính trị nước ngoài như lực lượng vũ trang Hezbollah được Iran cung cấp vũ khí và huấn luyện, đang chiến đấu giúp chính phủ Syria trong cuộc nội chiến.
Hồi tháng 1, ông Trump ra tối hậu thư 12.5, Quốc hội Mỹ và các đồng minh phải sửa JCPOA theo ý ông, nếu không thì sau thời hạn chót này, ông sẽ nối lại lệnh cấm vận Iran.
Hiện nhóm E3 (Pháp-Anh-Đức) ủng hộ duy trì JCPOA, nhưng vì muốn ngăn Mỹ rút nên ủng hộ đàm phán để sửa đổi, gồm bổ sung điều khoản liên quan chương trình tên lửa của Iran, bên cạnh vẫn tiếp tục ngăn Iran làm giàu uranium sau năm 2025.
Cách đây 2 tuần, ông Macron có chuyến thăm Mỹ nhằm thuyết phục chủ nhân Nhà Trắng không thực hiện lời dọa rút Mỹ khỏi JCPOA. Ông Macron nói JCPOA là giải pháp duy nhất mà cộng đồng quốc tế có để ngăn chặn tham vọng sở hữu vũ khí hạt nhân (VKHN) của Iran.
Nhưng khi về nước, ông Macron từng nói ông không tin Tổng thống Mỹ sẽ nghe theo lời khuyên của ông.
Ngày 6.5, Chủ tịch Ủy ban quân vụ Hạ viện Mỹ, nghị sĩ Mac Thornberry cũng tuyên bố: Tổng thống Mỹ sẽ phạm sai lầm nếu ông “xé” JCPOA.
Ông Thornberry được xem là một tiếng nói mạnh về các vấn đề an ninh quốc gia của đảng Cộng hòa cho biết, dù ông chống JCPOA nhưng lúc này mà rút khỏi thỏa thuận thì sẽ làm xói mòn ưu thế của Mỹ chống lại Iran.
Vị nghị sĩ khuyên chủ nhân Nhà Trắng chớ nên rút khỏi JCPOA: “Tôi từng nghĩ nó rất tệ. Nhưng câu hỏi chuyện gì sẽ xảy ra, nếu Mỹ rút? Iran sẽ đuổi các thanh sát viên và chúng ta sẽ mất sự giám sát đang có?”.
Rồi ông Thornberry khuyên ông Trump nên làm việc với nhóm E3 để giải quyết các lỗ hổng trong JCPOA. Ngược lại, “xé” thỏa thuận thì chỉ giải thoát sức ép cho Iran, trong khi lại xảy ra chia rẽ giữa Mỹ với các đồng minh châu Âu.
Tổng thống Iran: Mỹ sẽ phải hối tiếc nếu rút khỏi JCPOA
Đại sứ Anh tại Mỹ, Ngài Kim Darroch nói ông Trump chưa có quyết định nào về JCPOA, và Mỹ có thể tiếp tục duy trì, nếu Mỹ-Iran đàm phán về khả năng sửa đổi để thỏa thuận có giá trị hơn, trả lời được những quan ngại của Tổng thống Mỹ.
Ông Trump không cho biết ông sẽ hành động thế nào: “Tôi không cho quý vị biết tôi sẽ làm gì, nhưng nhiều người nghĩ họ biết. Trước hoặc trong ngày 12.5 tới, chúng tôi sẽ có quyết định”.
Theo Hạ nghị sĩ Mark Meadows thuộc đảng Cộng hòa và là đồng minh thân cận của ông Trump, Tổng thống Mỹ sẽ chưa “xé” JCPOA, chí ít trong một thời gian ngắn.
Lý do: ông Trump đang tập trung cho cuộc gặp thuợng đỉnh Mỹ-Triều đầu tiên, giữa ông với lãnh đạo CHDCND Triều Tiên Kim Jong-un vào ngày 22.5 tới, bên cạnh đó là chính sách thương mại với Trung Quốc.
Cùng ngày 6.5, Tổng thống Hassan Rouhani của Iran tuyên bố trên đài truyền hình quốc gia: “Mỹ sẽ hối hận tầm lịch sử” nếu rút khỏi JCPOA vì Iran đã có kế hoạch hành động chống lại các quyết định của Tổng thống Trump.
Tổng thống Rouhani còn nói: “Nước ta tôn trọng sự tuân thủ JCPOA, nhưng cũng kiên định tuyên bố với toàn thế giới, châu Âu, Mỹ, phương đông và phương tây: “Chúng ta sẽ không thương lượng vũ khí và hệ thống phòng vệ của nước ta với bất kỳ ai. Việc Iran quyết định làm gì để tự vệ không phải là công việc của người khác”.