* Đây là Bản tin Thực phẩm An toàn, được đăng tải vào thứ Sáu hàng tuần. Bản tin sẽ trình bày các vấn đề nóng về thực phẩm trong tuần, các tư vấn y tế thiết thực, các mô hình thực phẩm sạch tiên tiến, và những công thức vàng có lợi cho sức khỏe. Mọi góp ý hoặc tin bài liên quan, xin gửi về hòm thư btv@ttvn.vn. Trân trọng!
1. Thản nhiên như ruồi
Chỉ vài ngày sau dịp nghỉ Tết nguyên đán, VTV24 liên tiếp phát sóng 2 clip như một lời nhắc nhớ người tiêu dùng rằng: vấn nạn thực phẩm bẩn vẫn còn đó! Và người ta có cơ sở để lo lắng rằng không biết thực phẩm bẩn sẽ được xử lý đến đâu khi chứng kiến phản ứng "thản nhiên như ruồi" của một vị lãnh đạo trạm thú y ngay quận trung tâm thủ đô Hà Nội.
Sau khi được phóng viên cho xem clip lợn bệnh được chế thành "lợn mán" bán ở chợ Thành Công (địa bàn do trạm thú y này quản lý), vị lãnh đạo trên "phán": "Lợn bị giun sán hoặc bị ghẻ, hoặc bị viêm da hoặc còi cọc thì người ta cũng có thể thu gom vào, không ảnh hưởng gì tới sức khỏe người tiêu dùng cả. Chỉ lột da là có thể bán được"! (xem chi tiết)
2. "Máy nếm" thực phẩm
Đầu xuân ngập tràn lễ hội, tạo ra áp lực cực lớn lên lực lượng quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm tại các địa phương. Theo báo Gia đình & Xã hội, riêng đợt cao điểm thanh, kiểm tra ATVSTP dịp Tết Nguyên đán và mùa Lễ hội năm 2017, trên cả nước đã phát hiện hơn 5.600 cơ sở vi phạm, đình chỉ hoạt động 22 cơ sở, phạt tiền đến gần 8,2 tỷ đồng.
Báo cũng phản ánh, tại lễ hội Đền Và (thị xã Sơn Tây), trong 55 chiếc bát đựng bún, phở được kiểm tra thì chỉ có 22 chiếc bảo đảm vệ sinh!
Năm nay, có một điều rất mới mẻ là Sở Y tế Hà Nội đã điều những chiếc "máy nếm" thực phẩm - xe kiểm nghiệm lưu động ATTP - đến tất cả các lễ hội và tổ chức lấy mẫu, làm các xét nghiệm về thực phẩm cho kết quả ngay (chỉ mất 30 phút đến 2 giờ đồng hồ), từ đó xử lý được cơ sở vi phạm ngay tại chỗ, sức răn đe được tăng lên.
Lời khuyên của bác sĩ cho người đi lễ hội
BS Lê Thị Hải, Viện Dinh dưỡng quốc gia, khuyến cáo: Để tránh bị ngộ độc thực phẩm tại các lễ hội khi ăn uống xung quanh khu vực diễn ra lễ hội, thực phẩm cần được nấu chín kĩ, không ăn đồ tươi sống hoặc tái, tuyệt đối tránh thực phẩm có nhiều côn trùng (ruồi, nhặng…) xuất hiện xung quanh nhằm hạn chế bệnh tiêu chảy và tình trạng lây nhiễm vi khuẩn.
Để giữ sức khỏe ổn định suốt hành trình lễ hội, nên mang bên mình chai nước bổ sung cho cơ thể, không nên uống nước đá và nước máy…
TS Vũ Trường Khanh, Trưởng khoa Tiêu hóa (Bệnh viện Bạch Mai), khi rối loạn tiêu hóa có kèm theo các triệu chứng như nôn ói nhiều, nôn ra máu, bụng chướng to… thì phải đi khám chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị.
Nguồn thông tin: Báo Gia đình & Xã hội
3. Vụ ngộ độc methanol lớn chưa từng có
Chiều tối 13/2 tại bản Tả Chải, xã Ma Ly Chải, huyện Phong Thổ, Lai Châu, đám tang một người bỗng chốc biến thành thành đám tang thêm 7 người khác khi xảy ra một vụ ngộ độc tập thể, khiến gần 40 người phải cấp cứu.
Đến hôm qua, 16/2, thêm người thứ 8 không thể cứu sống!
Số nạn nhân tử vong đến lúc này đã gấp 2 lần vụ ngộ độc cũng do methanol gây chấn động toàn xã hội cuối năm 2013 tại Quảng Ninh (xem chi tiết).
Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên hướng dẫn sơ cứu người ngộ độc rượu như sau:
- Nguyên tắc cấp cứu cơ bản lúc sơ cứu là người thân phải để thông thoáng đường hô hấp bằng cách cho bệnh nhân nằm đầu cao và tư thế nghiêng an toàn.
- Cứ vài giờ phải đánh thức bệnh nhân dậy, nếu bệnh nhân tỉnh và có thể ăn uống được thì cho ăn cháo loãng... nhằm tránh hạ đường huyết.
- Nếu bệnh nhân không tỉnh, ứ đọng hầu họng nhiều, thở nhanh và thở sâu, thậm chí có co giật... thì vẫn giữ bệnh nhân ở tư thế đầu cao, nằm nghiêng an toàn sau đó nhanh chóng gọi đưa tới bệnh viện.
Kết luận cuối cùng về nguyên nhân sự việc đang chờ các cơ quan chức năng, tuy vậy bước đầu đã xác định một nhân tố gây độc: methanol.
Xét nghiệm các mẫu rượu tại hiện trường cho thấy hàm lượng methanol cao gấp nhiều lần mức an toàn với sự sống, có mẫu cao gấp 10 lần (xem chi tiết)!
Những chiếc "máy nếm" thực phẩm của Sở Y tế Hà Nội không biết có thể "test" được các loại rượu giả, rượu ngâm bán tại các lễ hội hay không? Nhưng có một điều chắc chắn: Kể cả nếu có một "máy test" methanol dùng được trong cộng đồng, thì chính những "nạn nhân nguy cơ" - các "sâu rượu" - cũng chẳng mấy ai buồn dùng.
Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, quyền phụ trách Trung tâm chống độc, Bệnh viện Bạch Mai nhận định: Giả sử có loại thiết bị này đi chăng nữa, thường không mấy ai trước khi uống rượu lại "test" thử xem rượu như thế nào. Do đó, quan trọng nhất vẫn là ý thức của mỗi người trong việc bảo vệ sức khỏe của chính mình.
Ths.BS. Nguyễn Trung Nguyên chia sẻ về tổn thương não do methanol mang lại.
4. Chất cực độc 2,4D, Paraquat được lưu hành thêm 2 năm!
Ngày 8/2/2017, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường đã ký ban hành quyết định loại bỏ thuốc bảo vệ thực vật chứa hoạt chất 2.4D và Paraquat ra khỏi Danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng tại Việt Nam.
Quyết định này được dư luận hoan ngênh mạnh mẽ. Báo Tuổi Trẻ mở diễn đàn với tiếng nói của nhiều chuyên gia, đặt vấn đề lộ trình thực hiện quyết định là quá dài, cụ thể là: được sản xuất, nhập khẩu thêm 1 năm nữa, và buôn bán, sử dụng tối đa 2 năm. Từ đó, các ý kiến đề xuất nên cấm ngay, hoặc đưa ra lộ trình tối đa 6 tháng.
Một nông dân ấp 2, xã Tân Nhựt, huyện Bình Chánh, TP.HCM sử dụng thuốc trừ cỏ Zico có thành phần 2,4D-Dimethylamonium 720 g/l (ảnh chụp chiều 10-2. Ảnh: Quang Định, Tuổi trẻ
Trong một diễn biến khác, Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai công bố, chỉ riêng tại cơ sở y tế này, một năm ghi nhận khoảng 400 người chết vì nhiễm độc Paraquat.
Riêng trong ngày 14/2, trung tâm tiếp nhận 3 ca nguy kịch!
Mà ngộ độc Paraquat, không như ngộ độc rượu, là không thể sơ cứu!
Bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên lý giải: Khi người bệnh uống thuốc này thì không thể sơ cứu vì bản thân thuốc này có chứa thành phần gây nôn, giảm hấp thu ở dạ dày nhưng khi vào cơ thể bằng đường miệng thì phổi lại hấp thu nhiều nhất và bệnh nhân bị xơ phổi không hồi phục. Nói một cách hình ảnh thì "uống nửa ngụm là chết" (xem chi tiết)
Cái khổ nhất của ngộ độc Paraquat là bệnh nhân tỉnh táo tới lúc chết chứ không hôn mê vật vã như các loại ngộ độc khác.
5. Kỷ lục của nền nông nghiệp hữu cơ
Một sự kiện lớn của nền nông nghiệp sạch đã được ghi nhận ngay đầu năm 2017. Đó là ngày 8/2, Liên đoàn Quốc tế về nông nghiệp hữu cơ (IFOAM) công bố kỷ lục mới được thiết lập: diện tích canh tác nông nghiệp hữu cơ toàn cầu đã đạt 50,9 triệu hecta, giá trị thị trường toàn cầu đạt 81,6 tỉ USD (khoảng 75 tỉ euro).
Trang trại hữu cơ, không phun thuốc trừ sâu.
179 quốc gia và vùng lãnh thổ có mô hình nông nghiệp hữu cơ. Khoảng 2,4 triệu nhà sản xuất thực phẩm hữu cơ được ghi nhận trên toàn thế giới. Mỹ hiện là thị trường thực phẩm hữu cơ lớn nhất thế giới với quy mô 35,9 tỉ euro, xếp sau là Đức (8,6 tỉ euro), Pháp (5,5 tỉ euro) và Trung Quốc (4,7 tỉ euro).
Tại Việt Nam, năm 2016 nhu cầu về thực phẩm hữu cơ bắt đầu tăng rất mạnh so với thời gian trước, tuy vậy nguồn cung chủ yếu vẫn là các mô hình tự phát, đơn lẻ, hệ thống quy chuẩn và giám sát chưa hoàn thiện.
Người tiêu dùng đang phải tự mò mẫm để tìm nguồn thực phẩm hữu cơ cho mình, đặt niềm tin trên "sợi dây mong manh" là cam kết của chính các cơ sở tự quảng cáo là sản xuất hoặc phân phối thực phẩm hữu cơ.
6. Từ nông trại tới bàn ăn: Góp tiền, đợi ngày hái rau củ quả sạch
Bạn đã thấy hoặc tham gia một mô hình thực phẩm hữu cơ nào ở Việt Nam tương tự như thế này chưa? Nếu có, hãy chia sẻ với độc giả của chúng tôi (gửi vào email songkhoe@ttvn.vn)!
Còn dưới đây là một mô hình ở nước Mỹ! Nó có tên "trang trại cộng đồng". Thông tin được đăng trên báo Vietnam+, chúng tôi xin tóm tắt các nội dung chính:
Clagett Farm, rộng hơn 100ha, đang trở thành một mô hình trang trại cộng đồng phát triển bền vững ở nước Mỹ, hệ quả tất yếu của phong trào "từ nông trại tới bàn ăn" nở rộ ở nước này.
Người tiêu dùng được mua "cổ phần" vụ mùa thu hoạch, theo cách đó nhằm tạo ra mối quan hệ ủng hộ qua lại giữa người nông dân bản địa và các thành viên cộng đồng.
Tại Clagett Farm, người ta trồng đủ loại rau quả hữu cơ và cố gắng cung cấp những thực phẩm sạch này tới tay người dân ở đủ các mức thu nhập khác nhau. Những sản phẩm rau quả tại đây được bán cho công chúng trong khuôn khổ Chương trình Cộng đồng ủng hộ nông nghiệp Hoa Kỳ (CSA).
CSA có thể hiểu là công cụ tiếp thị sản phẩm cho chính người nông dân, trong đó cho phép người tiêu dùng được mua "cổ phần" vụ mùa thu hoạch, theo cách đó nhằm tạo ra mối quan hệ ủng hộ qua lại giữa người nông dân bản địa và các thành viên cộng đồng.
Nếu muốn sử dụng sản phẩm ở trang trại Clagett, hay nói cách khác là trở thành thành viên của CSA, phần lớn các khách hàng của trang trại có thể mua sản phẩm bằng cách chi trả một khoản tiền nhất định từ mùa Đông.
Vào mỗi tuần, từ giữa tháng Năm tới giữa tháng 11, người ta sẽ chia vụ thu hoạch ra theo số "cổ phần" mà khách hàng mua. Tất cả những gì bạn cần làm là tới trang trại và thu nhận phần rau quả của mùa vụ đó.
Các khách hàng luôn được hoan nghênh tới thăm Clagett vào bất cứ thời điểm nào để giúp đỡ, hoặc tham gia thu hoạch theo danh mục đã lựa chọn.
Theo một quản lý của Clagett, trang trại này còn cung cấp miễn phí phân nửa số sản phẩm của họ, hoặc với giá rất thấp cho những gia đình nghèo trong khu vực cần dùng rau quả. Sản phẩm của Clagett đều không có hóa chất, hoặc bất kỳ thứ phân bón hóa học nào.
Mọi quy trình ở Clagett đều được Bộ Nông nghiệp Mỹ kiểm tra nghiêm ngặt qua các mẫu kê khai canh tác và những cuộc thanh tra khoảng 3 tháng/lần.
* Xử lý đồ họa: Mạnh Quân