Tổng thống Zelensky đối mặt cuộc chiến cam go, có nguy cơ "hủy hoại thanh danh" của Ukraine

Nạn tham nhũng "song hành" với nỗ lực chiến tranh của Ukraine

Hôm 9/1, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine, Rustem Umerov, cho biết, một cuộc kiểm toán đã phát hiện ra vụ tham nhũng liên quan đến mua sắm quân sự trị giá 10 tỷ hryvnia (262 triệu USD) chỉ trong 4 tháng ông tại nhiệm.

Theo trang Newsweek, Oleksii Reznikov - người tiền nhiệm của ông Umerov - đã từ chức vào tháng 9/2023 vì những vụ bê bối đe dọa hủy hoại lòng tin trong và ngoài nước đối với Kiev. Trong đó có vụ sa thải hai quan chức cấp cao vì cáo buộc thổi phồng các hợp đồng cung cấp thực phẩm cho quân đội nước này, bao gồm cả trứng.

Vào tháng 12/2023, một quan chức Bộ Quốc phòng Ukraine đã bị bắt vì nghi ngờ biển thủ gần 40 triệu USD trong vụ lừa đảo mua đạn pháo thiết yếu cho quân đội Ukraine. 

Hồi tháng 8/2023 cũng xuất hiện làn sóng bức xúc về việc tăng giá cho đơn đặt hàng 233.000 chiếc áo khoác quân đội trị giá 20 triệu USD từ công ty Vector Avia của Thổ Nhĩ Kỳ vì chúng quá mỏng, không mặc được trong mùa đông.

Theo Newsweek, cá nhân ông Reznikov không liên quan đến các vụ bê bối, nhưng đơn từ chức của ông là dấu hiệu thừa nhận về tình trạng tham nhũng tại Ukraine, trong bối cảnh bế tắc về gói viện trợ tài chính tiếp theo ở Mỹ và EU. Các nhà lãnh đạo không muốn thấy tiền viện trợ bị bòn rút.

Matthew Orr - nhà phân tích Á-Âu tại công ty phân tích rủi ro RANE có trụ sở tại New York - cho biết: "Trước đây, không rõ nạn tham nhũng này ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân ở Ukraine như thế nào. Bây giờ rõ ràng là tham nhũng đã hạn chế khả năng tự vệ của người Ukraine".

Orr nói với Newsweek rằng: "Bởi vì nền kinh tế của đất nước đã thay đổi, giờ đây nạn tham nhũng gắn liền với nỗ lực chiến tranh", điều đó gần như ảnh hưởng tới lợi ích của người Ukraine.

Báo cáo trong tháng này của chuyên gia Orr cho RANE cho biết, Kiev đã đạt được tiến bộ trong cải cách phòng chống tham nhũng trong hệ thống chính trị và tư pháp, điều này sẽ còn tiếp tục trong 18 tháng tới.

Báo cáo cũng dự đoán, các đồng minh của Ukraine có thể kết hợp viện trợ quân sự trong tương lai với những cải cách nhằm thúc đẩy nền kinh tế Ukraine, khiến nước này ít phụ thuộc hơn vào sự hỗ trợ của phương Tây.

Theo Newsweek, Mỹ đã viện trợ cho Ukraine 75 tỷ USD trong cuộc chiến với Nga, nhưng nguồn viện trợ đó đã cạn kiệt sau khi Quốc hội Mỹ không thể thông qua yêu cầu viện trợ khẩn cấp của Tổng thống Joe Biden.

Một số thành viên đảng Cộng hòa yêu cầu khoản viện trợ quân sự trị giá 61 tỷ USD mà Tổng thống Biden muốn dành cho Kiev phải đi đôi với những thay đổi nhằm tăng cường an ninh ở biên giới Mỹ - Mexico.

Tỷ phú cũng bị bắt

Theo Newsweek, nỗ lực chống tham nhũng của Ukraine bao gồm vụ bắt giữ tỷ phú Ihor Kolomoisky vào tháng 9/2023, người được các đối thủ của ông Zelensky coi là hậu thuẫn chính cho chiến dịch bầu cử Tổng thống Ukraine năm 2019.

Kolomoisky bị cáo buộc đã chuyển 14 triệu USD ra nước ngoài trong 7 năm qua thông qua các ngân hàng mà ông này kiểm soát. Nhà của Kolomoisky ở thành phố Dnipro phía đông nam Ukraine đã bị khám xét vào tháng 2/2023 trong một cuộc điều tra riêng về tội tham ô và trốn thuế.

Anatol Lieven - Giám đốc Chương trình Á-Âu tại Viện Quản lý Nhà nước có trách nhiệm Quincy có trụ sở tại Washington - nói: "Luôn có nguy cơ rằng nếu ông Zelensky thực sự cứng rắn với vấn đề tham nhũng, nhiều ông chủ địa phương, như Kolomoisky, có thể đứng về phía cựu Tổng thống Petro Poroshenko".

"Ông Zelensky đã làm nhiều hơn bất kỳ Tổng thống Ukraine trước đây" để giải quyết tham nhũng, "nhưng ông ấy đang ở trong một tình thế rất khó khăn và ông ấy phải cân bằng giữa các mối đe dọa khác nhau", Lieven nói.

Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Ukraine hồi tháng 11/2023 cho biết, Kiev đã "đẩy mạnh cải cách" trong việc điều tra và truy tố các vụ tham nhũng cấp cao. Văn phòng Công tố chuyên trách Chống tham nhũng (SAPO) và Cục Chống tham nhũng Quốc gia Ukraine (NABU) đã bổ nhiệm người đứng đầu mới lần lượt vào tháng 7/2022 và tháng 3/2023.

Trong khi đó, Ủy ban Chính sách Chống tham nhũng của Quốc hội Ukraine đã xác định các vấn đề trong dự luật mới về chế độ quân dịch có thể làm phát sinh rủi ro tham nhũng sau khi Tổng thống Zelensky hôm 19/12/2023 tuyên bố có khả năng huy động 500.000 tân binh.

Theo các chuyên gia, Tổng thống Ukraine sẽ muốn tránh lặp lại việc các quan chức bị cáo buộc nhận hối lộ từ những người tìm cách tránh xa tiền tuyến, điều khiến ông Zelensky phải sa thải người đứng đầu các trung tâm tuyển dụng quân sự khu vực của nước này vào tháng 8/2023.

Chuyên gia Orr nói: "Chính quyền phải làm điều đó bởi vì họ phải chứng minh rằng họ không còn tiền nữa. Những người thay thế là những sĩ quan rất năng động, đã chiến đấu trong các cuộc chiến ở nhiều cấp bậc khác nhau, nhưng vẫn còn câu hỏi đặt ra là liệu những công việc này có thực sự phù hợp với họ hay không và liệu chúng có hiệu quả hơn ở những nơi khác hay không."