Do tập quán sinh sống của đồng bào Thái thường ở nơi gần sông, suối, ao hồ nên những người đàn ông đánh bắt cá rất giỏi. Vì thế, cá là món ăn quen thuộc của đồng bào Thái vùng Tây Bắc Việt Nam.
Bên cạnh đó, người Thái nổi tiếng khéo léo, cầu kỳ, đặc biệt là trong ẩm thực. Họ đã sáng tạo biết bao món ăn độc đáo và đặc sắc từ những sản vật rất đỗi bình dị của núi rừng. Pa pỉnh tộp là một món ăn đặc trưng và nổi tiếng ở nơi đây.
Pa pỉnh tộp là món đặc sản gì?
Tên gọi pa pỉnh tộp là cách gọi theo tiếng Thái. "Pa" ở đây có nghĩa là cá suối. "Pa pỉnh tộp" có nghĩa là món cá suối nướng úp. Tục ngữ Thái có câu: ''Cáy măn mọk má ha, Báu to Pa Pỉnh Tộp ma sú'', nghĩa là: ''Gà tơ tần đem đến, không bằng pa pỉnh tộp đem cho''.
Cá nướng này trân quý không chỉ bởi giá trị ẩm thực mà còn ước lượng chuẩn xác và bàn tay khéo léo của người làm ra nó. Nguyên liệu sử dụng chế biến pa pỉnh tộp hoàn toàn lấy từ tự nhiên. Qua đôi bàn tay khéo léo của người Thái đã tạo nên món cá nướng mang hương vị đậm chất núi rừng, vô cùng đặc sắc, ai từng được thưởng thức cũng xuýt xoa, gật đầu khen ngon.
Món pa pỉnh tộp được chế biến cầu kỳ, không chỉ phục vụ bữa cơm hàng ngày, mà còn món ăn truyền thống đặc trưng trong văn hóa ẩm thực của đồng bào dân tộc Thái ở Tây Bắc.
Bí quyết để tạo nên món pa pỉnh tộp ngon hết sắc cầu kỳ, đòi hỏi người làm phải có sự am hiểu về các loại gia vị. Đầu tiên là cách chọn cá, có thể lấy cá chép, trôi hoặc cá trắm… sống trong môi trường nước sạch, có trọng lượng từ 0,5kg – 1kg và cá phải thật tươi. Sau đó, cá được làm sạch vảy, dùng dao mổ dọc sống lưng thay vì mổ bụng cá như thông thường.
Đồng bào ở đây lý giải cách mổ này giúp gập úp cá dễ hơn khi nướng, đồng thời phần gia vị nhồi trong bụng cá tiếp xúc với than hồng ngấm vào thịt cá sâu hơn.
Yếu tố tạo nên độ hấp dẫn, thơm ngon của món pa pỉnh tộp có sự phối hợp hài hòa của nhiều loại gia vị gồm: Gừng, sả, rau thơm, ớt, tỏi, đặc biệt một trong những gia vị không thể thiếu là hạt mắc khén rừng.
Các loại gia vị sau khi được băm, thái nhỏ, đem trộn đều với nhau, một phần nhồi vào trong bụng cá, phần còn lại sát đều vào thân cá, ướp trong thời gian từ 30 – 40 phút cho cá ngấm đều gia vị.
Món pa pỉnh tộp ai thưởng thức cũng xuýt xoa
Sau khi đặt hết gia vị vào mình cá, gập ngang thân cá lại sao cho đầu và đuôi cá chạm vào nhau. Bên ngoài con cá xoa một lớp bột riềng và thính gạo trước khi nướng.
Khi nướng gập úp cá lại và cho vào thanh tre chẻ đôi để kẹp, dùng lạt buộc hai đầu thanh tre lại. Sau đó, cho cá lên bếp than hồng nướng, chú ý lửa than phải đều và giữ khoảng cách vừa đủ đảm bảo nhiệt độ cho cá chín đều. Nhất là than để nướng phải là than từ củi gỗ rừng, nếu dùng than gỗ tạp hoặc than hoạt tính, sẽ làm mất đi hương vị thơm ngon tự nhiên của cá.
Khi nướng chín bên ngoài cá có màu ruộm và tỏa ra hương thơm ngào ngạt. Khi ăn cá rất ngon, béo ngậy, người thưởng thức dễ dàng cảm nhận được hương vị tỏa ra từ trong thân cá như: Vị ngọt từ thịt cá, vị cay nồng của ớt tỏi, vị thơm của các loại rau thơm, hăng hăng của hạt mắc khén... Tất cả hòa quyện với nhau tạo nên một món ăn độc đáo, thơm ngon, vô cùng hấp dẫn.
Ai được thưởng thức món ăn đặc sắc này chắc cũng phải bất ngờ. Thưởng thức miếng cá mới thấm được sự giỏi giang và cầu kỳ của người Thái trong việc bếp núc, khéo léo, tỉ mỉ từng công đoạn và cách pha chế các gia vị với nhau thật độc đáo.
Ăn pa pỉnh tộp kèm thêm chút xôi nếp chấm với chẩm chéo, thêm chút rượu ngô cay cay, tê tê, món ăn này khiến người ta "phải lòng" ngay từ miếng đầu tiên. Vì thế, món cá nướng đầy quyến rũ mời gọi tất cả các giác quan của thực khách và chiều lòng tất cả mọi người, kể cả những người khó tính nhất.
Trong các gia đình người Thái, pa pỉnh tộp là một món đặc sản dân tộc không thể thiếu trong bữa cơm tiếp đãi khách quý đến thăm, thể hiện sự tôn trọng khách của gia chủ. Trong đám cưới đám hỏi cũng vậy, nhà trai sang bên nhà gái ăn hỏi cũng phải có đôi gà luộc, đôi cá nướng để mở đầu câu chuyện.
Lúc đi rừng, lên nương, bà con cũng thường mang theo gói xôi, gói cá nướng để ăn. Hoặc khi đi thăm thân, gia chủ cũng sẽ mang theo gói xôi, gói cá nướng của nhà mình để làm chút quà biếu. Người Thái coi món pa pỉnh tộp là một món ăn đặc biệt và sang trọng.
Ngày nay, pa pỉnh tộp không chỉ là món ăn dân dã quen thuộc trong mỗi gia đình của người Thái. Mà nó còn trở thành một trong những món ăn không thể thiếu trong thực đơn của các nhà hàng, quán ăn ẩm thực dân tộc phục vụ thực khách.