Nhưng không phải loại thuốc nào cũng được nghiền hay bẻ ra cho dễ uống vì sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.
Các thuốc không được nghiền hay bẻ
• Thuốc bao tan trong ruột
Không được nghiền, bẻ hay nhai. Những thuốc này được thiết kế để hòa tan trong ruột để giảm kích ứng dạ dày, tránh kích ứng miệng, tránh tổn thương răng và niêm mạc miệng, tránh thuốc bị phá hủy bởi acid dịch vị. Các thuốc này thường có kết thúc bằng ký tự EC (entoric coated). (1, 2, 3).
(Ảnh minh họa)
• Thuốc giải phóng kéo dài
Tên thuốc kết thúc bằng CD (controlled delivery), CR (controlled release), DA (delayed action), ER (extended release), LA (long acting), MR (modified release), PA (prolonged action), SA (sustained action), Spansule, SR (sustained release), XR (extended release), XL (extended release).
Các thuốc này được bào chế để giải phóng kéo dài hơn 24 giờ. Việc bẻ hay nghiền viên dẫn đến quá liều khởi đầu để duy trì tác dụng mong muốn. Aggrenox® là một ví dụ như thế, các pellet trong nang là dạng giải phóng kéo dài. Tốt nhất là kiểm tra tên thuốc trong danh sách các thuốc không được bẻ hay nghiền (phía dưới).
• Thuốc độc, thuốc gây quái thai và hormone
Việc nghiền hay bẻ thuốc này khiến cho bệnh nhân hoặc điều dưỡng hít phải những phân tử khí trong suốt quá trình uống thuốc, điều này ảnh hưởng đến phụ nữ trong độ tuổi sinh con. Ví dụ: tamoxifen, hydroxyurea, finasteride, dutasteride. Nếu không có thuốc dạng lỏng hay không có lựa chọn nào khác thì điều dưỡng nên đeo khẩu trang y tế và găng tay. (1,3)
Nếu các thuốc không được nghiền thì cần có dạng bào chế khác để thay thế.
Thuốc dạng lỏng, thuốc hình viên đạn, viên giải phóng tức thì, viên tan trong miệng, viên đặt dưới lưỡi, tiêm không qua đường ruột và thuốc tác dụng tại chỗ là tất cả các cách có thể dùng để thay thế.
Nếu thay đổi từ thuốc tác dụng kéo dài sang thuốc tác dụng ngắn thì liều dùng phải chia nhỏ và số lần dùng thuốc trong ngày cần thay đổi phù hợp. Ví dụ: Seroquel XR®75mg 1 lần mỗi ngày chuyển sang Seroquel IR®25mg 3 lần mỗi ngày (6).
Cũng như thế, cần bảo đảm các dạng bào chế khác chứa cùng hoạt chất thuốc, ví dụ: Dilantin®giải phóng kéo dài chứa 100mg phenytoin natri. Chế phẩm dạng lỏng chứa phenytoin dạng acid tự do, dạng này có tác dụng hơn xấp xỉ 8% so với phenytoin dạng muối natri. Vì thế, tổng liều dùng hàng ngày của chế phẩm dạng lỏng cần được giảm bớt.
Thử uống ở tư thế đứng
Cần làm gì nếu các thuốc này không có sẵn dạng bào chế khác?
1. Nếu có thể, khuyên bệnh nhân thử nuốt cả viên. Có một số cách bạn có thể giúp bệnh nhân nuốt cả viên dễ dàng hơn như:
• Trộn với sữa chua, thạch, sốt táo, chuối hoặc bơ lạc.
• Đặt viên thuốc vào trong kẹo gôm hoặc lát cam, quýt.
• Với thuốc có vị khó chịu, đặt viên thuốc trong một vỏ nang rỗng.
• Thử uống ở tư thế đứng.
• Để thuốc dưới lưỡi và uống nước bằng ống hút.
• Sử dụng một cốc đặc biệt, ví dụ, cốc Oralflo. Thuốc được giữ trong một "máng" được thiết kế đặc biệt. Khi uống, thuốc và chất lỏng được nuốt cùng nhau.
• Uống một chút nước trước khi thử uống cả viên. Miệng và họng khô có thể ngăn cản việc nuốt thuốc. Tập nuốt. Bắt đầu với những thứ nhỏ như những họa tiết để trang trí bánh ăn được, tăng dần kích thước đến viên kẹo lớn hơn cho đến khi kích thước như viên thuốc cần nuốt.
• Với bệnh nhân có chứng khó nuốt, như bệnh nhân đột quỵ, thì việc tư vấn một chuyên gia về nuốt có thể có lợi.
2. Kiểm tra cơ sở dữ liệu thông tin thuốc. Ví dụ, Lexi-Comp™gợi ý rằng viên nang omeprazole có thể tháo rỗng và trộn bột thuốc với xốt táo hoặc bánh pudding và uống.
3. Kiểm tra qua nhà sản xuất thuốc. Ví dụ: theo thông tin của nhà sản xuất, Avelox®viên nén không được bẻ hay nhai. Tuy nhiên, khi được hỏi thì Bayer có thể đưa ra thông tin từ một nghiên cứu chưa công bố, nghiên cứu này chỉ ra sinh khả dụng của thuốc không giảm khi viên nén được bẻ và uống luôn.
4. Kiểm tra xem có giải pháp thay thế tại các nhà thuốc. Các nhà thuốc có thể có dạng bào chế khác thay thế như dạng lỏng, viên đạn, kem bôi ngoài da,…cũng như các viên nén và viên nang có thể thay thế khác.
5. Kiểm tra với trung tâm tư vấn sử dụng thuốc: tìm các dạng bào chế khác và thông tin về tính ổn định và sinh khả dụng của các thuốc và dạng bào chế có thể thay thế.
Mất hàng triệu đồng để mua thuốc Vidatox giả
*Theo Dorothy Sanderson BSP, Karen Jensen MSc, BSP và Carmen Bell BSP
Biên dịch: DS. Vũ Thị Vân – Khoa dược BV Y học cổ truyền Trung ương
Hiệu đính: TS. DS. Võ Thị Hà