Phản ứng thận trọng của ông Erdogan
Trong những bình luận đầu tiên về vụ Mỹ sát hại tướng Qasem Soleimani, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã chỉ trích đây là hành động gây thêm căng thẳng cho khu vực và cái chết của vị chỉ huy nổi tiếng của Iran là một "cú sốc".
Trong các phát biểu sau đó, ông Erdogan đã thể hiện một lập trường khá thận trọng, điều khiến giới quan sát tin rằng ông không muốn đất nước mình bị lôi kéo vào cuộc xung đột giữa Mỹ và Iran.
"Soleimani là một cá nhân đã chứng tỏ được giá trị bản thân và là người được lãnh đạo tối cao của Iran Ayatollah Ali Khamenei rất tôn trọng. Tôi tin rằng việc sát hại một vị chỉ huy nhà nước không thể khiến họ im lặng. Sự lựa chọn mà Mỹ đưa ra là không sáng suốt và làm gia tăng căng thẳng", nhà lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ nhấn mạnh trong cuộc phỏng vấn với CNN.
Erdogan cho biết ông đã khuyên người đồng cấp Donald Trump không nên leo thang căng thẳng với Iran trong cuộc điện đàm diễn ra chỉ 5 giờ đồng hồ trước khi tướng Soleimani bị tấn công gần sân bay Baghdad.
Tổng thống Trump đã không đề cập đến kế hoạch ám sát tướng Soleimani trong cuộc gọi đó và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ nói rằng ông đã cảm thấy sốc vì vụ việc.
Theo Al-Monitor, Thổ Nhĩ Kỳ đang đặt mình ở một vị trí khá tinh tế, tránh mọi tình huống có thể làm tổn hại quan hệ với cả Mỹ và Iran.
Quan hệ giữa Ankara và Tehran là rất phức tạp. Hai quốc gia vốn được coi là đối thủ trong lịch sử và đã thể hiện sự đối đầu ở Syria, nơi Thổ Nhĩ Kỳ tìm cách lật đổ Tổng thống Bashar al-Assad, trong khi Iran hỗ trợ cho nhà lãnh đạo Damascus dưới sự chỉ huy của tướng Soleimani.
Tuy nhiên, cả hai cường quốc khu vực đều có chung lợi ích trong việc ngăn chặn các đồng minh người Kurd ở Syria của Mỹ giành quyền tự trị, đồng thời họ là một phần trong tiến trình Astana cùng với Nga để hướng tới hòa bình ở Syria.
Thậm chí, trong cuộc phỏng vấn với CNN gần đây, ông Erdogan đã tỏ ra giận dữ với Mỹ khi tiếp tục trợ giúp người Kurd ở Syria, lập luận rằng, Mỹ vẫn hỗ trợ cho khủng bố trong khi lại đi cáo buộc một quốc gia như Iran là khủng bố.
Tuy nhiên, ông Erdogan đã cẩn thận không chỉ trích cá nhân ông Trump. Tổng thống Mỹ gần như là người bạn duy nhất của ông Erdogan ở Washington, khi Quốc hội Mỹ đang kêu gọi trừng phạt Thổ Nhĩ Kỳ về các vấn đề S-400 và cuộc tấn công ở Syria gần đây.
Thổ Nhĩ Kỳ nên im lặng?
Tướng Soleimani.
Tổng thống Erdogan tin rằng người đồng cấp Trump luôn có thiện cảm muốn giúp đỡ ngăn chặn các lệnh trừng phạt đối với Thổ Nhĩ Kỳ. Nhưng theo giáo sư Gulriz Sen từ Đại học TOBB ở Ankara, giờ là lúc nhà lãnh đạo Mỹ hy vọng ông Erdogan sẽ trả lại xứng đáng sự giúp đỡ đó.
"Tổng thống Trump sẽ gây sức ép với Erdogan để buộc nhà lãnh đạo này sát cánh cùng chống lại Iran. Trên thực tế, Thổ Nhĩ Kỳ đã tuân thủ một cách tỉ mỉ các lệnh trừng phạt của Mỹ khi không mua bất kỳ loại dầu nào của Iran", giáo sư Sen nói với Al-Monitor.
Về phần mình, Tổng thống Iran Hassan Rouhani được cho là đã kêu gọi Thổ Nhĩ Kỳ chọn phe trong cuộc điện đàm hôm 4/1 với ông Erdogan và kêu gọi hai nước cùng nhau chiến đấu chống lại các động thái gây hấn của Mỹ.
Một số nhà phân tích cho rằng vụ việc Soleimani có thể là cơ hội cho Thổ Nhĩ Kỳ thay đổi hình ảnh quốc tế vốn thường xuyên gây bất ổn của mình trở thành quốc gia đóng vai trò hòa giải trong khu vực.
Ngoài ra, một bước đi như vậy cũng có thể khôi phục giá trị chiến lược của Thổ Nhĩ Kỳ trong mắt Mỹ, chuyên gia về chính trị Mensur Akgun nói với Al-Monitor.
Dẫu vậy, tình hình hiện tại đã khác rất nhiều và Thổ Nhĩ Kỳ không đủ sức nặng để đóng vai hòa giải giữa Washington và Tehran. "Iran dường như muốn có một cường quốc có ảnh hưởng lớn hơn như Nga", giáo sư Sen nhận định.
Ở Washington, những quan điểm kêu gọi Tổng thống Trump tỏ ra cứng rắn với Iran cũng đã có động thái thúc giục tương tự đối với Thổ Nhĩ Kỳ. Với tình huống khó khăn như hiện tại, Ankara có lẽ sẽ không nên dính líu gì đến vụ việc của Iran để không gây sóng gió trong quan hệ với Mỹ cũng như để tập trung vào giải quyết các vấn đề khó khăn của riêng mình.