Theo báo cáo tựa đề “350 chuyến bay ngoại giao chở vũ khí cung cấp cho khủng bố” được công bố hồi tháng 7-2017 trên tờ Trud của Bulgaria, nữ nhà báo Dilyana Gaytandzhieva hé lộ việc hãng hàng không Silk Way Airlines (SWA) của Azerbaijan phục vụ chương trình bí mật:
Dưới sự giám sát của Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) - cung cấp vũ khí cho các tổ chức khủng bố ở Iraq và Syria cũng như lực lượng phiến quân Houthi ở Yemen. Dilyan cho biết đã nhận được các tài liệu mật từ một tài khoản Twitter nặc danh gọi là Anonymous Bulgaria.
Theo các tài liệu được nữ nhà báo công bố, toàn bộ số vũ khí Mỹ được SWA vận chuyển đều thuộc loại “phi tiêu chuẩn Mỹ” – nghĩa là không được sử dụng bởi quân đội nước này. Khi SWA thiếu máy bay phục vụ “những chuyến bay ngoại giao” do lịch bay quá tải thì không quân Azerbaijan sẽ tạm thời đảm nhận nhiệm vụ.
Ví dụ vào ngày 12-5-2015, một chiếc máy bay của Không quân Azerbaijan chở 7,9 tấn đạn chống tăng PG-7V và 10 tấn PG-9V. Bên ký gửi là công ty Mỹ Purple Chovel và bên nhận là Bộ Quốc phòng Azerbaijan.
Tuy nhiên, sau đó số hàng quân sự được bốc dỡ tại căn cứ quân sự Incirlik ở Thổ Nhĩ Kỳ mà không bao giờ đến nơi nhận. Số đạn này được Purple Shovel mua từ công ty Alguns của Bulgaria do nhà máy VMZ nước này sản xuất.
Tháng 12-2014, USSOCOM ký hợp đồng trị giá 26,7 tỷ USD với Purple Shovel và Bulgaria là quốc gia cung cấp vũ khí. Tháng 12-2016, nhà báo Gaytandzhieva phát hiện và quay phim 9 nhà kho ngầm dưới lòng đất chứa vũ khí do Bulgaria sản xuất và chúng được cho là sử dụng bởi Mặt trận Al Nusra – nhánh khủng bố Al - Qaeda ở Syria.
Một nhà thầu Mỹ khác dính líu đến chương trình cung cấp vũ khí “phi tiêu chuẩn Mỹ” bí mật của CIA là Orbital ATK với hợp đồng kéo dài 2 năm trị giá 250 triệu USD. Orbital ATK sử dụng 6 chuyến bay ngoại giao của SWA trong 2 tháng 7 và 8-2015.
Số vũ khí được vận chuyển do công ty IGMAN j.j. Konjic của Bosnia-Herzegovina sản xuất và bên nhận là Cảnh sát Quốc gia Afghanistan (NPA).
Một công ty Mỹ khác là Culmen International LLC ký hợp đồng cung cấp vũ khí nước ngoài – như là Serbia, Bulgaria và Romania – trị giá 26,7 triệu USD cho Bộ Quốc phòng Azerbaijan và hợp đồng trị giá 3,9 triệu USD cung cấp vũ khí “phi tiêu chuẩn Mỹ”.
Kế đến, công ty Mỹ Chemring Military Products ký được 4 hợp đồng tổng trị giá 302,8 triệu USD cung cấp vũ khí “phi tiêu chuẩn Mỹ” và sử dụng các chuyến bay của SWA.
Nhà cung cấp vũ khí “phi tiêu chuẩn Mỹ” lớn nhất cho quân đội Mỹ là Alliant Techsystems Operations-USA với các hợp đồng tổng trị giá 490,4 triệu USD. Tháng 12-2016, công ty này chở hàng tấn lựu đạn các loại từ Yugoimport (Serbia) cho bên nhận là Bộ Quốc phòng Afghanistan thông qua những chuyến bay ngoại giao.
Ít nhất trong 4 năm qua, những chuyến bay ngoại giao không bị kiểm tra cho phép SWA tự do vận chuyển hàng tấn vũ khí cung cấp cho các tổ chức khủng bố tại nhiều khu vực xung đột khác nhau trên thế giới.
Ngoài ra, Bộ Ngoại giao Azerbaijan cũng chỉ thị các đại sứ quán nước này ở Bulgaria cũng như nhiều quốc gia châu Âu khác cấp giấy phép ngoại giao cho những chuyến bay của Silk Way Airlines. SWA vận chuyển cả thứ vũ khí cực kỳ nguy hiểm gây tranh cãi là Phosphorus Trắng để cung cấp cho phiến quân và bọn khủng bố.
Theo các tài liệu mật rò rỉ, SWA trở thành công cụ của CIA phục vụ những chuyến bay ngoại giao cho nhiều công ty và nhà sản xuất vũ khí từ Mỹ, các quốc gia vùng Balkan và Israel cho đến quân đội Arập Xêút, Các Tiểu vương quốc Ảrập Thống nhất (UAE) và Bộ Chỉ huy Các chiến dịch đặc biệt Mỹ (USSOCOM) v.v…
Ngoài Mỹ, một quốc gia khác cũng mua số lượng khổng lồ vũ khí do Đông Âu sản xuất và xuất khẩu chúng qua những chuyến bay ngoại giao của SWA – đó là Ảrập Xêút. Trong 2 năm 2016 và 2017, có 23 chuyến bay ngoại giao chở vũ khí từ Bulgaria, Serbia và Azerbaijan đến 2 thành phố Jeddah và Riyadh của Ảrập Xêút.
Nhưng, Ảrập Xêút không mua vũ khí cho mình mà thực ra số hàng nguy hiểm này nhằm cung cấp cho bọn khủng bố ở Syria và Yemen. Vương quốc Ảrập cũng phân phối nhiều lô hàng quân sự đến Nam Phi – đất nước nằm trong khu vực xung đột giành quyền kiểm soát vàng và kim cương.
Một số loại vũ khí do Arập Xêút cung cấp xuất hiện trong nhiều video tuyên truyền trực tuyến của các chiến binh Hồi giáo cực đoan ở 2 tỉnh Idlib và Hama của Syria. Tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) cũng khoe khoang những vũ khí hạng nặng nhận được từ Arập Xêút trong các video tuyên truyền trực tuyến.
Sau khi công bố báo cáo, Dilyana Gaytandzhieva bị Cơ quan An ninh Quốc gia Bulgaria điều tra và cuối cùng bị tòa báo Trud, nơi bà làm việc, sa thải.
Ngày 24-8-2017, Dilyana Gaytandzhieva đăng trên Twitter: “Tôi bị sa thải vì dám nói lên sự thật về những kiện hàng vũ khí khổng lồ cung cấp cho bọn khủng bố ở Syria thông qua những chuyến bay ngoại giao”.
Bà cho biết, tình báo Bulgaria không quan tâm điều tra nội dung của các tài liệu mật rò rỉ mà chỉ muốn biết bà nhận được số tài liệu này từ đâu. Chỉ vài giờ sau khi bị tình báo Bulgaria thẩm vấn, bà nhận được cuộc gọi từ tòa soạn tờ Trud yêu cầu ký đơn từ chức mà không nói rõ lý do.
Dilyana Gaytandzhieva nhận định câu chuyện của bà cho thấy các nhà báo điều tra khó mà nói lên được sự thật cũng như họ không được làm việc tự do và độc lập.