Giữa "thòng lọng" Idlib: Không nơi trốn chạy, phiến quân Syria trước viễn cảnh kinh hoàng?

Maarat al-Numan, "nồi hầm" nằm trong vòng vây Idlib?

Vào đầu năm 2019, khu vực đối lập Idlib chứng kiến chiến thắng quan trọng của nhóm khủng bố Hayyat Tahrir al-Sham (HTS) trước đối thủ Jabhat Tahrir Syria (JTS).

Cùng với việc HTS trục xuất hoàn toàn tàn quân của Nour al-Din al-Zenki (thành viên JTS tại tây Aleppo) giao tranh trong khu vực tây bắc Syria chấm dứt sau "thỏa thuận hòa bình" giữa JTS (chỉ còn lại hai nhóm phiến quân Ahrar al-Sham và Suqour al-Sham) và HTS.

JTS vẫn kiểm soát một khu vực ở phía nam Idlib bao gồm các khu dân cư và cũng là đầu mối giao thông quan trọng như Maarat al-Numan, Ariha và Kafranbel với điều kiện là phải bàn giao vũ khí hạng nặng cho HTS và chấp nhận hoạt động dưới sự bảo trợ của đối phương

Với "chiến thắng" trong cuộc thanh trừng tháng 1/2019, HTS đã là "chủ nhân" của tỉnh Idlib.

Mặc dù vẫn tiếp tục được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn, JTS đã không thể gượng dậy sau thất bại nói trên do bị hạn chế nguồn thu (không còn kiểm soát các mặt trận và cửa khẩu để thu tiền "mãi lộ" từ các lái buôn - lý do chính của cuộc đối đầu giữa HTS và JTS).

Từ đó tới nay, các hoạt động quân sự của nhóm tương đối hạn chế. Hoạt động gần đây nhất được đánh dấu bằng thiệt hại nặng (do không kích của Nga) khi cố gắng tung một nhóm quân tiếp viện Khan Sheikhoun vào tháng 9/2018.

Với sự sụp đổ của HTS và Jaysh al-Izza tại "nồi hầm" Khan Sheikhoun vào tháng 8/2019, giờ đây nhóm "phiến quân ôn hòa" JTS đang nằm trong 2 vòng vây, đầu tiên là của HTS và vòng vây thứ hai, lớn hơn nhiều của Quân đội Arab Syria (SAA) với sự hậu thuẫn của Nga.

Khu vực do JTS kiểm soát (sáng màu) nằm trong vòng vây của HTS (xanh). Mũi tấn công sáng 25/11 của SAA ở đông nam Idlib nằm trong ô màu đỏ và khu vực giao tranh Zuwayqat-Kabanah nằm trong vòng tròn đỏ.

Viễn cảnh kinh hoàng "không chốn dung thân"?

Sáng 25/11, Sư đoàn 25 lực lượng đặc biệt Syria (tên cũ là Lực lượng Tiger) đã kiểm soát một loạt vị trí của HTS ở đồng bằng al-Ghab thuộc tỉnh Idlib bao gồm Umm al-Khalakhil, Ard Al-Zarzur.

Cuộc tấn công là phát triển mới nhất sau khi kiểm soát làng Mushayrifah và cao điểm Tall al-Khaznah (ở lân cận phía đông bắc của Umm al-Khalakhil) vào ngày 14/11/2019. 

Đáng chú ý nhất ở mặt trận này là việc HTS đã khai hỏa liên tục súng không giật SPG-9 Kopye 73mm và lựu pháo dã chiến nòng dài M46 130mm thay vì sử dụng tên lửa chống tăng có điều khiển (ATGM).

Việc "vắng bóng" ATGM, hỏa lực được cho là hiệu quả nhất của HTS do đang phải tập trung ở mặt trận Zuwayqat-Kabanah phía bắc tỉnh Latakia (đối đầu với Sư đoàn 4 Thiết giáp Vệ binh Cộng hòa Syria) và dẫn tới sự sụp đổ nhanh chóng ở đông nam Idlib hiện tại.

Cho tới cuối ngày 25/11 (sáng 26/11 giờ Việt Nam), sau khi kiểm soát Umm al-Khalakhil và Ard Al-Zarzur, các mũi tấn công của Sư đoàn 25 đã phát triển về hướng Al-Farjah.

Nếu các mũi tấn công của SAA tiến sâu hơn nữa, chắc chắn HTS sẽ phải rút bớt nhóm quân ở Latakia để tổ chức phản kích và sẽ rơi vào một thế trận "đầu đuôi không ứng cứu được nhau" do SAA và Nga giăng sẵn.

Dù kết quả giao tranh trong khu vực này diễn biến thế nào, "nồi hầm Maarat al-Numan" vẫn là trọng điểm đánh phá của không quân Syria.

Trong ngày 25/11, trực thăng Mi-8/Mi-17 của Syria với bom thùng đã dẫn đầu các cuộc không kích vào các khu vực do JTS kiểm soát. Trong vòng 24 giờ qua, 70 cuộc oanh kích bằng bom và tên lửa đã diễn ra ở vùng nông thôn Nam Idlib.

Rõ ràng SAA đang gửi một thông điệp quan trọng cho JTS đó là "đầu hàng hay là chết" với bom thùng và vòng vây siết lại dần dần.

"Túi gấm" chứa 3 kế sách cho phiến quân ở Idlib?

Cùng với vòng vây siết chặt xung quanh "nồi hầm Maarat al-Numan", đã đến lúc lãnh đạo của nhóm phiến quân JTS cân nhắc các kế sách dưới đây.

"Tẩu vi thượng sách": Di tản ngay lập tức về khu vực Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát và bàn giao khu vực cho HTS. Việc Idlib sụp đổ hiện chỉ phụ thuộc vào thời gian, và việc chuẩn bị để di tản với nhân lực và vũ khí chắc chắn là thượng sách lúc này đối với JTS.

Hai chi nhánh của Ahrar al-Sham và Nour al-Din al-Zenki (thuộc JTS) trong khu vực nói trên cũng đã gia nhập lực lượng Quân đội Quốc gia Syria (SNA) tham chiến ở miền bắc dưới sự chỉ huy của lực lượng Thổ Nhĩ Kỳ trong chiến dịch "Mùa xuân Hòa bình" nhằm vào người Kurd.

Tuy nhiên với tình trạng "đất chật người đông" ở khu vực Afrin và Jarablus, nhiều khả năng JTS sẽ phải tham gia một cuộc "nội chiến" mới ngay trong lòng lực lượng SNA để chứng minh ai là chủ nhân thực sự của khu vực.

"Tá đao sát nhân": Chấp nhận để SAA tiếp quản khu vực và phối hợp "trong đánh ra - ngoài đánh vào" với kẻ thù chung là HTS. Tuy nhiên nếu SAA tiến quân quá muộn, một thảm họa có thể xảy ra và HTS sẽ hủy diệt những gì còn lại của cái gọi là "phiến quân ôn hòa".

Ngay cả khi HTS bị đánh bại, để tránh khỏi tình thế "không chốn dung thân" sau khi ngưng bắn, JTS sẽ phải lựa chọn ở lại (gia nhập SAA) hoặc di chuyển về khu vực do Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát.

Nếu chọn ở lại, JTS sẽ phải chiến đấu dưới lá cờ của "kẻ địch không đội chung trời", chính phủ Syria.

Cái gọi là "Chính phủ Cứu rỗi Syria" ở Idlib được vận hành bởi 4 nhóm phiến quân - khủng bố bao gồm HTS, JTS (sử dụng logo của SNA), Jaysh al-Izza và Ghurfat Eamaliat wa-Harid al-Mu'minin.

"Phản khách vi chủ": Quyết "tử chiến" ở Maraat al-Numan bên cạnh HTS, nếu thành công đẩy lui được SAA và với thương vong nặng của HTS, JTS có thể sẽ đoạt lại quyền lực thống trị Idlib.

Tuy nhiên với ưu thế hiện tại của SAA, nếu các nỗ lực duy trì phòng thủ Maraat al-Numan sớm tan vỡ, viễn cảnh JTS phải triệt thoái về thủ phủ Idlib, đầu não của HTS còn "tồi tệ hơn cái chết".

HTS, "chủ nhân" hiện tại của thủ phủ Idlib có nguồn gốc khủng bố al-Qaeda, với việc nới lỏng thực thi Sharia (luật Hồi giáo), HTS đã thu hút hàng nghìn chiến binh "ôn hòa" từ các nhóm phiến quân Syria khắp đất nước di tản tới Idlib.

Nhưng đối với người dân thành phố Idlib và các nhóm phiến quân đối địch như JTS, một "đặc sản" của HTS vẫn không thay đổi đó là các hành vi độc đoán của các "lực lượng an ninh" HTS. Những kẻ này tiếp tục bắt cóc những người đối lập, tra tấn và xử tử trong các nhà tù bí mật.

Có thể thấy rõ, dù lựa chọn như thế nào thì "phiến quân ôn hòa" JTS vẫn sẽ phải đổ máu. Đây là lựa chọn của họ từ ngày đầu cầm súng chống chính phủ Syria và nay tiếp tục phải đối mặt. Nhưng may mắn hơn nhóm khủng bố HTS, ít ra họ còn có cơ hội để lựa chọn.