Giải mã 6 tin đồn và "thuyết âm mưu" về virus Corona ở Vũ Hán

Chỉ trong vòng chưa đến 24 tiếng, nước Mỹ đã có thêm 3 người mới được phát hiện nhiễm virus từ Vũ Hán (2 người ở bang California, 1 người ở bang Arizona), nâng con số người bị nhiễm ở Mỹ lên 5 người.

Tổng người nhiễm trên toàn cầu cũng đã vượt mốc 2000 người và xuất hiện ở hơn nhiều nước. Cùng với sự bùng nổ về dịch virus thì sự bùng nổ thông tin về nó cũng mạnh không kém.

Để hạn chế dịch bệnh lây lan thì việc hiểu rõ thông tin và từ đó có hành động phù hợp cho mình cũng quan trọng không kém. Do vậy, bài viết hôm nay tôi muốn làm rõ 6 tin đồn hay gặp trên mạng xã hội về con virus này:

Tin đồn này thuộc dạng "thuyết âm mưu" cho rằng chính phủ Trung Quốc đã chủ động tạo ra con virus này cho mục đích chiến tranh sinh học. Không may con virus này "xổng chuồng" ra ngoài hoành hành chính dân nước họ, kiểu như "gậy ông đập lưng ông"!

Theo tôi, cho đến hiện nay các bằng chứng kết tội Trung Quốc vẫn chưa thuyết phục khi dựa trên tốc độ công bố bộ gen mới của virus, các nghiên cứu về virus của TQ và vị trí phòng thí nghiệm virus ở Vũ Hán,… Tuy nhiên, là một người làm trong ngành, tôi khẳng định việc tạo ra một con virus như vậy do con người từ phòng thí nghiệm là một điều hoàn toàn có thể làm được. Nhưng khi chưa có chứng cứ rõ ràng, chỉ nên coi điều này là nghi vấn.

Không có bằng chứng để khẳng định virus corona được tạo ra từ phòng thí nghiệm.

Cùng với dịch virus Corona bùng nổ, thị trường khẩu trang cũng trở nên nóng hổi không kém. Mọi người đổ xô đi mua khẩu trang từ đơn giản như khẩu trang y tế đến đặc biệt hơn và mắc tiền hơn là khẩu trang N95 được cho là có thể lọc bụi có đường kính từ 300-750 nano mét. 

Các bạn nên nhớ virus có cấu trúc rất đơn giản và có kích thước rất nhỏ, trung bình khoảng 100 nanô mét. Với kích thước này chuyện virus lọt qua khẩu trang N95 là chuyện bình thường. 

Tuy nhiên, mục đích thực sự của khẩu trang trong việc ngăn ngừa việc truyền nhiễm bệnh là ngăn ngừa các hạt nước (droplet) có chứa virus văng ra từ người bệnh qua việc hắt xì hoặc ho.

Theo một nghiên cứu năm 2013 thì các hạt dịch này có kích thước từ khoảng 75 đến 360 micro mét (1 micro mét = 1000 nano mét), do đó có thể dễ dàng bị giữ lại bởi các khẩu trang y tế thông thường với khả năng lọc hiệu quả các hạt có kích thước trên 5 micro mét trở lên. 

Ngoài ra, một nghiên cứu năm 2016 về “hiệu quả của khẩu trang N95 so với khẩu trang y tế trong việc bảo vệ nhân viên y tế khỏi nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính” cho thấy “không đủ dữ liệu để chứng minh N95 tốt hơn”. 

Tóm lại, theo ý của tôi thì các bạn không nên tốn tiền chạy mua khẩu trang N95 (nếu khả năng kinh tế và tình hình thực tế không cho phép), các bạn có thể sử dụng khẩu trang y tế đúng cách (che hết nửa mặt từ trên mũi và đến cằm, sử dụng 1 lần) là cũng đã rất hiệu quả. Nếu các bạn mang thêm mắt kiếng (bất cứ loại nào) nữa thì càng tốt.

Đây là nhận định sai lầm, cơ thể của con người lúc nào cũng duy trì ở nhiệt độ 37°C và lúc sốt chúng ta có thể lên đến 40°C hoặc hơn. Ở nhiệt độ đó virus vẫn có thể sống tốt trong cơ thể vật chủ. Virus chỉ chết trong cơ thể khi hệ miễn dịch của chúng ta nhận biết ra chúng, tấn công tiêu diệt chúng và các tế bào chứa chúng.

Bên ngoài môi trường vật chủ, virus sẽ dễ bị chết sớm, thông thường chúng chết chỉ trong vài phút cho đến vài giờ. Tuy nhiên, ở các điều kiện môi trường như nhiệt độ thấp và độ ẩm thấp có thể kéo dài thời gian chúng sống. 

Trong một nghiên cứu năm 2011 về khả năng sống của virus SARS ngoài môi trường thì người ta cho thấy virus khô trên bề mặt nhẵn giữ được khả năng tồn tại trong hơn 5 ngày ở nhiệt độ 22-25°C, độ ẩm 40-50% (đây là môi trường phòng máy lạnh). 

Tuy nhiên, khả năng sống của virus bị giảm nhanh chóng ở nhiệt độ cao và độ ẩm cao hơn (ví dụ: 38°C và độ ẩm > 95% làm khả năng sống của virus giảm hơn 1000 lần). Ánh sáng mặt trời cũng là một nguồn năng lượng tốt để tiêu diệt virus ở ngoài tự nhiên. 

Do vậy, đây cũng là một điều đáng mừng cho những nước có khí hậu nóng ẩm và có nhiều nắng như ở Việt Nam trong việc hạn chế thời gian tồn tại của virus này ở môi trường ngoài cơ thể. 

Câu trả lời là không. Ít nhất phải 1-2 năm, nhiều thì chục năm mới có được vaccine phòng ngừa cho virus này. Virus corona có vật liệu di truyền là RNA, một vật liệu không ổn định, dễ thay đổi nên khó có thể tạo được vaccine để phòng ngừa/điều trị chúng một cách dễ dàng.

Dân gian có câu "Bắt đứa có tóc, không ai bắt kẻ trọc đầu", trong trường hợp này bạn có thể coi virus corona là kẻ trọc đầu. Các bạn đã biết dịch virus SARS bùng phát vào năm 2003 nhưng cho đến nay vẫn chưa có vaccine nào nghiên cứu thành công, có thể sử dụng trên người!

Một ví dụ khác là virus cúm (flu hay influenza) hoành hành theo mùa ở các xứ ôn đới cũng có vật chất di truyền là RNA, vaccine ngừa cúm phải chích lặp lại mỗi năm vì virus luôn biến đổi và hiệu quả phòng ngừa thường chỉ dưới 50%, có năm rất thấp (2014-2015) là 19%! Do vậy, đừng quá mong chờ vaccine trong thời gian gần!

Đây là một nhận định sai lầm, vì cho đến nay người ta thấy tốc độ lây nhiễm của virus này rất lẹ. So với dịch virus SARS, phải mất gần bốn tháng để SARS lây lan nhiễm 1000 người, trong khi đó virus corona ở Vũ Hán đã lây nhiễm hơn 1200 người chỉ sau 25 ngày!

Việc lây bệnh từ người sang người đã được khẳng định từ tuần trước và nghiên cứu gần đây nhất càng làm tăng thêm sự lo ngại khi cho thấy virus mới này có thể lây ngay cả khi người bệnh chưa có biểu hiện bệnh (nghĩa là trong giai đoạn ủ bệnh)! Đây có thể là một yếu tố quan trọng và nguy hiểm giúp tăng khả năng lây nhiễm của virus này.

Tuy tỉ lệ chết do virus corona cho đến nay ước tính khoảng 3-4% thì số lượng người bị nhiễm tăng nhanh cũng đồng nghĩa với tổng lượng người chết do virus này cũng sẽ tăng nhanh. Do vậy, việc đánh giá thấp tình hình lây nhiễm hiện nay của virus này là điều không nên.

Câu trả lời là CÓ. Việc dập dịch hiệu quả nhất hiện nay là "cô lập người nhiễm bệnh" để điều trị, không cho virus có cơ hội truyền nhiễm tiếp sang người khác và khiến virus chết trong vùng cô lập! Trung Quốc đã nhận ra điều này dù hơi muộn.

Họ đã có những động thái mạnh và phù hợp như cô lập thành phố Vũ Hán từ ngày 22/1 và hàng loạt các thành phố khác có biểu hiện bộc phát dịch sau đó, khẩn trương xây cấp tốc các bệnh viện với hàng ngàn giường bệnh, chuẩn bị đổ hàng ngàn nhân viên y tế (chủ yếu là quân y) đến các vùng dịch để chiến đấu, hủy các buổi lễ chào mừng Tết cổ truyền, các nhà chùa đóng cửa, Tử Cấm Thành ngưng hoạt động và cả khu vui chơi nổi tiếng Disneyland ở Thượng Hải…!

Cho đến nay, hầu hết những người phát hiện mang virus ở ngoài Trung Quốc là những người xuất phát từ Vũ Hán (đi du lịch hoặc trở về nhà sau chuyến du lịch). Do vậy, việc "dừng các hoạt động du lịch của người dân Trung Quốc (ít nhất là những người từ Vũ Hán) ở Việt Nam" là RẤT CẦN THIẾT để ngăn chặn cơ hội lây lan của dịch bệnh.