Gã khổng lồ Tesla đã giao gần một triệu chiếc xe điện vào năm 2021, trong khi một số "người chơi mới" như Rivian và Lucid cũng tung ra thị trường các mẫu xe mới. Bên cạnh đó, các hãng sản xuất ô tô lớn khác như General Motors, Ford, Mercedes-Benz và Volvo cũng đã xác định thời điểm chuyển sang xe chạy hoàn toàn bằng điện.
Từ năm 2030, việc bán ô tô chạy xăng và động cơ diesel mới sẽ chấm dứt không chỉ tại nước Anh, mà còn ở Canada, New Zealand, Hà Lan và Ireland. Tổng thống Joe Biden cũng đã đặt mục tiêu 50% số xe mới được bán tại nước này vào năm 2030 là xe không phát thải.
Để cung cấp năng lượng cho những phương tiện giao thông chạy bằng điện này, các hãng sẽ cần rất nhiều pin. Theo dữ liệu từ Benchmark Mineral Intelligence, ngành xe điện sẽ chiếm hơn 90% nhu cầu lithium vào năm 2030. Với đặc tính là kim loại có trọng lượng nhẹ, tuổi thọ cao, dung lượng lưu trữ lớn và dễ tái nạp, nhu cầu lithium được dự báo sẽ tăng theo cấp số nhân trong thập kỷ tới, theo đà tăng sản lượng xe điện. Lithium cũng được sử dụng trong điện thoại, máy tính, sản xuất gốm sứ, chất bôi trơn, dược phẩm, đồng thời có vai trò rất cần thiết trong việc lưu trữ năng lượng mặt trời và năng lượng gió.
Pin lithium dành cho xe điện của công ty QuantumScape. Ảnh: NYT.
Tuy nhiên, có những ý kiến cho rằng sự chuyển đổi này có thể dẫn đến một số hậu quả. Các nhà phân tích đưa cảnh báo rằng chi phí pin ô tô điện có thể sẽ gia tăng trong năm nay, đi ngược lại xu hướng thông thường là công nghệ xanh trở nên rẻ hơn. Về dài hạn, nó có thể gây ra biến động lớn đối với ngành sản xuất xe hơi toàn cầu và Trung Quốc sẽ thống trị trong việc cung cấp xe điện. Bên cạnh đó là một cuộc đua giành quyền kiểm soát lithium trên thế giới, bởi đây là một thành phần quan trọng cho pin xe điện.
Nước Mỹ đang tụt hậu trong việc khai thác lithium so với nước khác trên thế giới . Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), chỉ 1% lượng lithium toàn cầu hiện được khai thác và xử lý tại nước này. Hơn 80% lượng lithium thô trên thế giới được khai thác ở Australia, Chile và Trung Quốc. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), Trung Quốc hiện kiểm soát hơn một nửa quá trình xử lý và tinh chế lithium trên thế giới.
Theo dữ liệu của S&P Global Market Intelligence, trong năm 2021, tính đến ngày 18/10, các công ty Trung Quốc đã mua được 6,4 triệu tấn lithium dự trữ, gần tương đương với 6,8 triệu tấn lithium mà tất cả các công ty trên toàn cầu mua được trong suốt năm 2020. Những thương vụ của họ trải rộng khắp toàn cầu, từ Argentina đến Mali, Australia, Canada, Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), Mexico và Chile. Trong thập kỷ qua, những công ty Trung Quốc đã chi trả hơn 6 tỷ USD cho các hợp đồng lithium. Các nhà phân tích cho rằng việc tăng cường mua bán lithium là một phần trong kế hoạch dài hạn của Trung Quốc nhằm thống trị thị trường xe điện toàn cầu.
Ông Henry Sanderson, chuyên gia tại Benchmark Mineral Intelligence, cho biết các công ty Trung Quốc đã đầu tư rất nhiều vào năng lực sản xuất pin lithium, nhằm đảm bảo việc tiếp cận nguồn nguyên liệu thô. Ông nhận định nguồn lithium nội địa tại Trung Quốc là có giới hạn, do đó để kiểm soát được việc sản xuất lithium thì nước này cần thúc đẩy tìm kiếm nguồn cung nước ngoài. Ông cho rằng nếu các hãng Trung Quốc có thể sản xuất và tung ra những chiếc xe điện với giá thành phù hợp, thì xe điện Trung Quốc có khả năng sẽ thâm nhập vào thị trường của nhiều quốc gia khác trên thế giới, chẳng hạn như nước Anh, chỉ trong vòng vài năm tới. Ông nói: “Tham vọng của Trung Quốc là xuất khẩu xe điện sử dụng pin và linh kiện do nước này sản xuất ra thế giới”.
Tuy nhiên, ngoài Trung Quốc, nhiều quốc gia khác cũng đang gấp rút chạy đua mở rộng chuỗi cung ứng lithium. Việc các nước EU đặt ra thời hạn chấm dứt bán ô tô chạy xăng và dầu diesel từ năm 2035 đã thúc đẩy doanh số bán xe điện tăng vọt. Giá lithium đã tăng 280% kể từ tháng 1/2021, trong bối cảnh các công ty phương Tây tăng cường đảm bảo chuỗi cung ứng.
Công nhân xử lý lithium trong phòng thí nghiệm ở thành phố Reno, bang Nevada, Mỹ. Ảnh: CNBC.
Ông Seth Goldstein, nhà phân tích cổ phiếu cấp cao tại Morningstar, cho biết: “Giá tăng vào năm 2021 là do nhu cầu vượt quá sự bắt kịp của nguồn cung”. Theo ông Seth Goldstein, những hãng khai thác lithium đang thu được các khoản đầu tư khổng lồ cho các dự án mới.
Tuy nhiên, điều đó có thể tác động tiêu cực, ít nhất là trong ngắn hạn, đến các nhà sản xuất xe điện dựa vào việc giảm giá thành để thu hút khách hàng. Theo phân tích từ Bloomberg NEF, giá pin trung bình có thể tăng 3 USD/kWh trong nửa đầu năm 2022. Vào năm 2020, Bloomberg dự đoán đến năm 2024 giá xe điện sẽ rẻ ngang với xe động cơ đốt trong ở Mỹ. Tuy nhiên, thời điểm đó có thể sẽ lùi lại do pin tăng giá, vốn là bộ phận quan trọng của xe điện.
Theo Kelley Blue Book, giá giao dịch trung bình cho một chiếc xe điện ở Mỹ hiện là 56.437 USD, cao hơn so với mức trung bình toàn ngành (bao gồm xăng và xe điện) là 46.329 USD. Về giá cả, xe điện tương đương với một chiếc xe hơi hạng sang.
Ông Anand Sheth, chủ tịch sáng lập của Hiệp hội Lithium Quốc tế (ILiA), cho biết giá sẽ giảm khi nguồn cung cấp lithium mới tăng nhanh trong thời gian một hoặc hai năm. Tuy nhiên, cũng có những ý kiến cho rằng giá cao sẽ kéo dài trong nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ, do nhu cầu xe điện ngày càng tăng. Công ty phân tích thị trường Canalys dự báo số lượng xe điện bán ra sẽ lên tới 30 triệu chiếc vào năm 2028. Để đáp ứng nhu cầu đó, ngành khai thác lithium toàn cầu phải tăng gấp năm lần so với quy mô hiện tại.
Ông Jeremy Wrathall, Giám đốc điều hành công ty thăm dò và phát triển khoáng sản Cornish Lithium (trụ sở tại Cornwall, Anh), nhận định ngành công nghiệp lithium đã trở thành một cuộc chạy đua lớn.
