Người tiêu dùng cần được minh bạch thông tin
Ngày 17/10, Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam (Vinastas) đã công bố kết quả Chương trình khảo sát chất lượng 150 mẫu nước mắm đóng chai của 88 nhãn hiệu được sản xuất tại các cơ sở có địa chỉ tại 19 tỉnh thành và đang bán trên thị trường của 10 tỉnh, thành phố trong cả nước.
Theo thông tin Vinastas công bố, có 101/150 mẫu nước mắm đóng chai ở 88 nhãn hiệu, bằng 67,3% số mẫu có chứa Arsen tổng (thạch tín) từ 1 mg/L- 5mg/L vượt quá ngưỡng cho phép của VN là 1mg/L.
Ngay lập tức, thông tin này đã khiến dư luận hoang mang, lo lắng.
Lúc đó, báo giới cũng như dư luận đặt vấn đề, Vinastas cần phải công bố danh sách những mẫu nước mắm chứa thạch tín vượt ngưỡng thuộc cơ sở sản xuất nào. Tuy nhiên, câu hỏi này được vị Phó Chủ tịch Vinatas - ông Vương Ngọc Tuấn trả lời bên lề buổi họp chung chung rằng:
"Về tên sản phẩm nước mắm, doanh nghiệp nước mắm, chúng tôi chỉ có thể thông tin 150 mẫu nước mắm có đầy đủ các sản phẩm nước mắm của các doanh nghiệp sản xuất nước mắm hàng đầu của Việt Nam.
Nội dung công bố của Vinastas mang tính cảnh báo thực trạng nước mắm trên thị trường và kiến nghị cơ quan quản lý nhà nước có biện pháp thanh tra, kiểm tra xử lý doanh nghiệp vi phạm đồng thời yêu cầu doanh nghiệp minh bạch thành phần có trong sản phẩm nước mắm".
Ngày 18/10 bất ngờ lộ danh sách hàng trăm sản phẩm nước mắm có hàm lượng thạch tín vượt ngưỡng và cả những sản phẩm an toàn?.
PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh.
Tờ Tin Tức (thuộc Thông tấn xã Việt Nam) công bố danh sách tên các sản phẩm nước mắm được cho là nằm trong danh sách 150 mẫu nước mắm được Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ người tiêu dùng Việt Nam (Vinatas) phối hợp với Liên hiệp các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam khảo sát trên phạm vi cả nước.
Trong danh sách do Tin tức đăng tải, các sản phẩm nước mắm an toàn là: Cát Hải 17 độ, Cát Hải cao đạm, Cát Hải hạng 1, Chinsu, Cholimex Hương Việt, Coop Mart 10 độ đạm, Hải Châu 20 độ đạm, Hải Châu 32 độ đạm, Hòa Hiệp 35 độ đạm, Hồng Hạnh, Hưng Việt, Liên Thành, Nam Ngư, Nam Ngư 15 độ, Diêm Điền cốt cá cơm, Diêm Điền thượng hạng, Golden Shell, Năm Sao, Long Hải cốt cá cơm, Miwon, Phan Thiết - Mũi Né, Thái Long, Thuận Phát 40 độ đạm, Quốc Hưng, Tân Hiệp Hương, Tân Phong...
Trước đó, căn cứ theo phân tích kết quả thử nghiệm hàm lượng Arsen tổng trong phụ lục 2BC của Vinastas gửi đến các cơ quan chức năng thì 100% mẫu khảo sát có độ đạm trên 45 (cụ thể 7/7 mẫu khảo sát độ đạm 45 độ đạm; 2/2 có độ đạm 50 độ; 5/5 mẫu có độ đạm 60) đều có hàm lượng thạch tín vượt ngưỡng gấp 3 đến 4 lần so với quy định.
Trao đổi với báo chí, TS.Vương Ngọc Tuấn – Phó Chủ tịch Vinastas khẳng định: "Chúng tôi chưa cung cấp cho cơ quan báo chí nào về danh sách hãng nước mắm được lấy mẫu khảo sát. Thông tin trên tờ báo lấy ở đâu chúng tôi không rõ...".
Tuy nhiên, theo PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội cho rằng, cách công bố thông tin "nước mắm nhiễm arsen" như vừa qua là "không chuẩn mực".
Ông Thịnh khẳng định: "Đối với việc xác định hàm lượng arsen trong nước mắm, nếu là tổng lượng arsen thì khác, mà lượng arsen vô cơ lại khác. Arsen vô cơ thì độc, còn arsen hữu cơ không độc, nó vẫn tồn tại như một chất tự nhiên có trong con cá.
Chính vì thế, việc nhấn mạnh rằng "nước mắm có độ đạm cao thì arsen càng nhiều" khiến người dân càng kinh hơn. Từ đó có thể dẫn đến rất nhiều suy diễn khác nhau.
Việc lấy quy chuẩn của Bộ Y tế về arsen trong thực phẩm làm thước đo đánh giá thì là đúng, nhưng xác định hàm lượng để công bố thì lại sai và đang gây ra hoang mang", ông Thịnh bày tỏ.
Ba bộ cùng quản lý nước mắm nhưng vẫn...thiếu nguồn lực
Trước tình hình thị trường nước mắm lộn xộn như hiện nay, người tiêu dùng đặt câu hỏi về vấn đề quản lý của các ban ngành liên quan.
Thế nhưng, thực tế quản lý một chai nước mắm hiện có đến... ba bộ cùng tham gia: Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn và Bộ Công thương.
TS.Vương Ngọc Tuấn – Phó Chủ tịch Vinastas
Năm 2003, Bộ Y tế đã ban hành Tiêu chuẩn VN về nước mắm (TCVN 5107:2003), sau đó tiếp tục đưa ra những Quy chuẩn kỹ thuật về kiểm soát kim loại nặng trong thực phẩm. Bộ NN&PTNT lại có thông tư số 47 /2009/TT-BNNPTNT về việc ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về điều kiện an toàn vệ sinh thực phẩm trong sản xuất Thủy sản.
Sau đó, hai bộ này lại cùng nhau đưa ra thông tư liên tịch liên tịch số 34/2014/TTLT- BYT-BNNPTNT-BCT quy định thành phần cấu tạo của nước mắm như: độ đạm tổng, đạm axit amin, muối và các chất phụ gia.
Và mặc dù đã có khá đầy đủ các văn bản và quy định về chất lượng suốt hơn 10 năm qua nhưng gần đây khi thông tin về chất lượng nước mắm khiến người tiêu dùng hoang mang, người ta đặt câu hỏi về trách nhiệm quản lý và hậu kiểm của ba bộ này đã ở đâu.
Trong báo cáo của VINASTAS có dẫn lời một đại diện Cục Quản lý cạnh tranh, Bộ Công thương thừa nhận:
"Cả nước hiện có hàng ngàn cơ sở sản xuất nước mắm nhưng cơ quan quản lý Nhà nước chỉ mới quản lý được một số doanh nghiệp sản xuất lớn. Theo quy định hiện nay, doanh nghiệp làm nước mắm sẽ tự công bố chất lượng sản phẩm, sau đó sẽ hậu kiểm. Nhưng thực tế, công tác hậu kiểm bị bỏ ngỏ, do hạn chế về nguồn lực".
Trả lời vấn đề này trên đài truyền hình VTV1, TS.Vương Ngọc Tuấn, Phó Tổng thư ký VINASTAS cho biết: "Theo tôi sự mập mờ này lỗi chính là ở các nhà sản xuất đã không minh bạch thông tin, nhưng đồng thời cũng thuộc trách nhiệm của những nhà quản lý.
Mặc dù đã có những quy định luật pháp nhưng hiệu quả chưa cao. Để tạo ra thị trường nước mắm minh bạch thì các cơ quan quản lý cần phải nghiên cứu sớm để đưa ra những quy định cụ thể bản chất các loại nước mắm đang bày bán và lưu thông trên thị trường.
Tiến hành kiểm tra chất lượng một cách chặt chẽ về quy trình sản xuất, ghi nhãn, đồng thời sớm công bố kết quả kiểm tra xử lý để bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng".