Cá thu là một trong các loại cá biển có thịt thơm ngon, dồi dào nguồn đạm và chất béo... bởi vậy dân gian có câu "chim, thu, nhụ, đé" để nói đến 4 thứ cá biển ngon nổi tiếng. Cá thu có chứa loại dầu mang tên omega-3 có tác dụng rất lớn trong việc ngăn chặn sự hình thành chất prostaglasdins có liên quan đến những cơn đau khi hành kinh hay chứng tổn thương ngực, thậm chí cả ung thư vú ở phụ nữ .
Chất béo của cá rất đặc biệt, chúng chứa các chất béo chưa bão hòa - là chất rất có lợi cho hoạt động màng tế bào của con người; giúp làm giảm nồng độ mỡ xấu trong máu và có khả năng giữ lại mỡ máu tốt… Chính những tác dụng đó của cá thu nói riêng, kể cả các loại cá khác nói chung… nên những người có bệnh về tim mạch như tăng huyết áp, bệnh mạch vành, tai biến mạch máu não rất cần ăn cá, ít nhất vài ba lần trong một tuần.
Mặt khác, sự cung cấp chất béo omega-3 của cá giúp làm tăng hoạt động tốt cho mạch máu, tạo chất xám trong não khiến trí tuệ trẻ phát triển tốt, làm tăng trí thông minh. Nhiều nghiên cứu khác cũng thấy cá còn cung cấp một số chất khoáng rất quan trọng cho sự sống của con người như chất sắt, phốt pho, canxi, kẽm... Vitamin trong cá cũng rất dồi dào, nhất là vitamin nhóm B như vitamin B2, B12 và vitamin PP.
Vì những lợi ích mà cá thu mang lại nên nhiều bà nội trợ đã sử dụng cá thu chế biến thành nhiều món ăn ngon cho bữa cơm gia đình . Tuy nhiên cá thu có nhiều loại khác nhau và việc phân biệt các loại cá này là không hề dễ. Dưới đây là cách phân biệt một số loại cá thu phổ biến kèm giá cả và cách lựa chọn cá tươi ngon để chị em tham khảo:
Cá thu Nhật (cá thu đao)
Cá thu đao có tên khoa học là Cololabis saira, là một loài cá có miệng nhỏ, cơ thể thuôn dài, có nhiều vây nhỏ, đuôi nhỏ chẻ đôi. Màu sắc của cá từ xanh đậm đến xanh lam ở mặt lưng, màu bạc bên dưới và có những đốm nhỏ màu xanh sáng phân bố ngẫu nhiên ở hai bên.
Cá thu đao trưởng thành trung bình dài khoảng 25-30cm, nhưng có thể dài tới 40cm và nặng khoảng 180 gram vào mùa thu. Tuổi đời cao nhất của cá thu đao là 4 năm. Cá thu đao là loài cá sống trên bề mặt nhưng khi bị đánh bắt nó có thể lặn sâu xuống tới 230m.
Cá thu đao phân bố chủ yếu ở Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan nhưng cũng có ở nhiều vùng biển của Việt Nam và thường được đánh bắt chủ yếu vào tháng 9-10. Loại cá này thường được chế biến theo kiểu nướng nguyên con hoặc có thể dùng làm sashimi, chiên xù, áp chảo hoặc đóng hộp...
Cá thu ảo
Cá thu ảo hay còn được gọi là cá thu kim hay cá thu lam, có kích thước nhỏ hơn nhiều so với các loại cá thu khác. Con dài nhất chỉ khoảng 25- 30cm, mùa khai thác cá thu ảo thường rơi vào tháng 5 đến đầu tháng 10.
Giống như các loại cá thu khác, cá thu ảo cho rất nhiều thịt và dầu, thường được chế biến thành các món quen thuộc như: Nấu ngọt, kho rim, sốt cà chua... nhưng độc đáo nhất là món cá thu chưng tiêu. Đây là món ăn rất thích hợp trong những ngày mưa lạnh.
Cá thu ngàng
Cá thu ngàng (cá thu hũ) nổi bật với phần mõm dài và nhọn (thường bằng 1/2 chiều dài đầu cá). Cá thu ngàng mang màu xanh lá đặc trưng ở thân mình; phần lưng có màu xanh nước biển và bụng dưới màu trắng bạc; trên thân xuất hiện nhiều đường sọc dọc nối với nhau thành chữ "Y".
Cá được bán quanh năm và có mùa vụ khai thác chính vào tháng 9 đến tháng 3 năm sau, thịt cá ngon và giàu dinh dưỡng. Khi cá chết, màu sắc trên thân cá sẽ phai đi một cách nhanh chóng.
Cá thu chấm
Đây là loại cá thu có trọng lượng cơ thể thuộc dạng lớn, con trưởng thành có thể lên đến 45kg. Cá thu chấm có màu xám bạc toàn bộ thân cá, phần đầu cá hơi nhọn, trên thân xuất hiện các đốm đen trải đều từ đầu đến đuôi cá.
Cá thu chấm khá phổ biến ở các vùng ven biển Ấn Độ và có giá trị kinh tế tương đối cao. Tại Việt Nam, nó rất được yêu thích bởi thịt ngon béo ngọt và thích hợp để chế biến thành nhiều món ăn khác nhau như: Cá thu chấm kho tiêu, cá thu chấm nướng, chả cá thu chấm…
Cá thu bông (cá thu non)
Cá thu bông còn được gọi là cá thu non, thực chất là những con cá thu còn nhỏ, chỉ vừa mới sinh được khoảng 1 - 2 tháng. Kích thước cơ thể còn rất nhỏ chỉ khoảng 5 - 7cm, thịt cá mềm ngon, nên chủ yếu khai thác để làm ruốc cá thu.
Cá thu vua (cá thu ngừ)
Đây là loại cá có nhiều ở vùng biển miền Trung, thời điểm tháng 3 đến tháng 7 là mùa cá thu ngừ rộ nhất.
Cá thu ngừ vừa giống cá thu, vừa giống cá ngừ. Cá có thân hình thon dài, mắt to, vảy nhỏ tập trung nhiều ở phần lưng gần đầu. Bụng cá căng tròn, trắng bạc, dọc theo hai bên lườn là những đường kẻ sọc màu xanh da trời. Cá thường tập trung thành đàn và di cư cùng với một số loài khác.
Cá thu vua là loài cá lớn nhất trong họ cá thu ngừ, thân hình to lớn, con trưởng thành có thể đạt chiều dài đến 2,6m; trọng lượng khoảng 80kg. Cá thu vua mang lại giá trị kinh tế cao với phần thịt dày, có mùi thơm đậm đà như cá ngừ, lại béo ngậy như cá thu.
Cá thu vạch
Cá thu vạch hay còn gọi là cá thu Tây Ban Nha là tên gọi chỉ chung cho một số loài cá thu. Các loài này đều có hình dáng thuôn dài, màu xanh sáng bạc và xanh đen, phía lưng sậm hơn dưới bụng. Da mỏng, trơn và không vảy, có phân bố một số vạch thẳng đứng màu xanh đen. Cá thu vạch có hai vi cứng ở lưng và bụng. Đuôi cá to, xẻ như mũi tên. Chúng sinh sản theo mùa, sống tập trung ở các vùng biển ấm, quanh các rạn san hô hay đá ngầm. Khi còn nhỏ, sống theo bầy đàn cùng loài, nhưng khi trưởng thành chúng có xu hướng sống lẫn vào các loài cá khác cùng họ.
Cá thu vạch là các loại cá lớn trong họ cá thu ngừ, chúng trưởng thành sau 2 năm, chiều dài thông thường trung bình 80cm và nặng 5kg, nhưng có con dài đến 200cm và nặng 70kg.
Cá thu vạch là loài cá có nhiều thịt, ít xương, cơ thịt trắng, thơm, vị ngọt, có thể chế biến ra nhiều món ăn ngon. Cá lớn từ 5kg trở lên thường được săn lùng cho các nhà hàng và xuất khẩu tươi. Cá nhỏ hơn thường được chế biến các dạng fillet đông lạnh cắt lát, cắt miếng hay bỏ đầu và nội tạng.
Ở Việt Nam, cá thu vạch được đánh bắt quanh năm. Ở phía Bắc, vụ chính từ tháng 4 đến tháng 7 và ở phía Nam, vụ chính từ tháng 9 đến tháng 4.
Giá cá thu hiện nay
Hiện giá cá thu tươi sống được cung cấp trên thị trường dao động từ 130.000 - 200.000 đồng/1kg, trong khi giá bán cá thu tươi sống nguyên con có thể lên đến 250.000 đồng/1kg hoặc hơn, tùy chủng loại, kích cỡ.
Cách chọn cá thu tươi ngon
Để nhận biết cá thu tươi ngon cần dựa vào những đặc điểm sau:
- Quan sát đuôi và mang cá
Cá thu tươi thường có đuôi nguyên vẹn, cứng, không bị mục. Mang cá tươi, mắt sáng, da ánh lóng lánh và hơi nhớt, bụng chắc. Một số con một mắt có thể đỏ do trong quá trình đánh bắt bị va đập.
Tuy nhiên, cá thu được nhúng vào thùng nước đá có pha đạm urê thì con cá cũng tươi rất lâu. Khi ấy, nếu quan sát thấy mang không đỏ nhưng nhìn cá vẫn rất tươi thì chắc chắn cá đã được ướp qua hàn the. Ngoài ra, cá đã ướp hàn the khi chế biến sẽ thấy nổi những bọt đen trên mặt nước đồng thời xương cá cũng đen. Tuy nhiên với cá tươi khi nấu sẽ không thấy hiện tượng này, xương cá bên trong vẫn có màu trắng.
Ngoài ra tuyệt đối không chọn mua cá có mùi hôi lạ, thịt cá bị mềm nhũn, thân cá bị cong, đầu cá nhỏ trong khi đuôi cá bị phình to.
- Quan sát mắt cá
Bạn có thể dễ dàng nhận biết cá thu còn tươi hay không qua mắt của cá. Nếu cá thu còn tươi thì mắt của chúng vẫn còn độ trong và lồi nhẹ. Còn nếu là cá thu đã được ướp lạnh nhiều ngày thì mắt cá thụt vào và ngả đục, giác mạc không có độ đàn hồi hoặc bị đổi màu và hốc mắt của cá to.
-Dùng tay ấn vào cá
Có thể ấn nhẹ ngón tay vào mình cá, nếu thấy vẫn còn độ chắc và thịt cá còn đàn hồi thì cá còn tươi, nếu thấy thịt cá mềm là cá đã để qua nhiều ngày, thịt sẽ không còn thơm ngon nữa.